Πενήντα χρόνια συμπληρώθηκαν πρόσφατα από την Ανοιξη της Πράγας, την οποία έχω χαρακτηρίσει «πρώτη περεστρόικα». Τι κοινό είχαν τα δύο αυτά μεγάλα ειρηνικά εγχειρήματα εκδημοκρατισμού;
Τόσο η Ανοιξη της Πράγας όσο και η περεστρόικα στην ΕΣΣΔ είχαν κοινό υπόβαθρο τα εμφανέστατα αδιέξοδα του συγκεντρωτικού, αυταρχικού και γραφειοκρατικού μοντέλου σοσιαλισμού.
Κοινή και η αφετηρία τους, αφού και οι δύο προέκυψαν από τους κόλπους των κυβερνώντων κομμάτων, του Κ.Κ. Τσεχοσλοβακίας η Ανοιξη της Πράγας και του Κ.Κ. της Σοβιετικής Ενωσης η περεστρόικα. Γενικός γραμματέας του Κ.Κ. ο Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ, το ίδιο και ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.
Κοινός στόχος και των δύο όχι η άρνηση αλλά η αναγέννηση του σοσιαλισμού μέσω του εκδημοκρατισμού και της απογραφειοκρατοποίησης. «Σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο» επαγγέλθηκε ο Ντούμπτσεκ το 1968, για «επανάσταση μέσα στην επανάσταση» μίλησε το ΚΚΣΕ διά του Γκορμπατσόφ, υιοθετώντας νέο κομματικό πρόγραμμα, με τίτλο «Για έναν δημοκρατικό και ανθρώπινο σοσιαλισμό».
Σε μεγάλο βαθμό η Ανοιξη της Πράγας αποτέλεσε αλλαγή «από τα κάτω», ενώ η περεστρόικα, «αλλαγή από τα πάνω». Με άλλα λόγια, των μεταρρυθμίσεων Ντούμπτσεκ προηγήθηκαν μεγάλες λαϊκές διαδηλώσεις, με πρωταγωνιστές τους νέους και τις νέες, ενώ στην περεστρόικα οι λαϊκές κινητοποιήσεις ακολούθησαν, παίρνοντας συχνά και τον χαρακτήρα κινημάτων εθνικής χειραφέτησης από τη Μόσχα.
Κατά κάποιο τρόπο, τα δύο εγχειρήματα είχαν και κοινή κατάληξη, αφού η Ανοιξη της Πράγας συνετρίβη το βράδυ της 20ής Αυγούστου 1968 με την εισβολή στρατευμάτων του Συμφώνου της Βαρσοβίας, στη βάση του δόγματος Μπρέζνιεφ περί «περιορισμένης εθνικής κυριαρχίας». Παρομοίως, το τέλος της περεστρόικα ουσιαστικά γράφτηκε με το στρατιωτικό πραξικόπημα για την ανατροπή του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, στις 19 Αυγούστου 1991, το οποίο απέτυχε, αλλά κατέστησε παντοδύναμο τον ήδη πρόεδρο της Ρωσίας Μπόρις Γέλτσιν, που δεν ήθελε τη μετεξέλιξη της ΕΣΣΔ σε μια σοσιαλιστική Ενωση Κυρίαρχων Κρατών. Μετεξέλιξη που είχε δρομολογήσει ο Γκορμπατσόφ ύστερα από σκληρότατες διαπραγματεύσεις και συμφωνία με 9 προέδρους σοβιετικών Δημοκρατιών που εκπροσωπούσαν το 93% του πληθυσμού της ΕΣΣΔ.
Οσο για τις διεθνείς επιπτώσεις, η καταστολή της Ανοιξης της Πράγας συνοδεύτηκε από έξαρση του Ψυχρού Πολέμου, ενώ η περεστρόικα συνέβαλε σε μια «άνοιξη ειρήνης» στη διεθνή σκηνή ύστερα από διαδοχικές συμφωνίες, μεταξύ των οποίων η αποκατάσταση σχέσεων συνεργασίας ΕΟΚ-ΚΟΜΕΚΟΝ και κυρίως η απομάκρυνση των πυραύλων μέσου βεληνεκούς από την Ευρώπη και η πλήρης καταστροφή τους. Στη βάση αυτή γεννήθηκε και η ιδέα του «κοινού ευρωπαϊκού σπιτιού».
*Μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ
Σχόλια
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας