Από τη Μάνδρα ώς τις Σκουριές

Η αλόγιστη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, ιδιαίτερα των ορυκτών καυσίμων, είχε αποτέλεσμα η κλιματική αλλαγή να μην είναι πλέον μια θεωρητική πιθανότητα ή πρόβλεψη, αλλά μια πραγματικότητα που συναντάται σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης και τα αποτελέσματά της είναι ιδιαίτερα καταστρεπτικά και θανατηφόρα.

Ενα από τα κύρια χαρακτηριστικά της είναι και η μάλλον συχνή εμφάνιση πολύ έντονων και ακραίων καιρικών φαινομένων.

Στη χώρα μας όμως δεν εμφανίζονται τέτοια πολύ επικίνδυνα φαινόμενα (π.χ. τυφώνες) που συναντώνται σε άλλες περιοχές του πλανήτη, αλλά οι επεμβάσεις του ανθρώπου στη φύση έχουν αποτέλεσμα ακόμη και συνηθισμένης έντασης βροχές να έχουν καταστρεπτικές συνέπειες.

Αυτή η ελληνική «ιδιομορφία» οφείλεται στο στρεβλό μοντέλο ανάπτυξης που υιοθετήθηκε από τους κυβερνώντες εδώ και δεκαετίες, «πυρήνας» του οποίου θα μπορούσε να ειπωθεί ότι ήταν το δόγμα «ανάπτυξη με κάθε κόστος για το περιβάλλον», που σημαίνει ανυπαρξία πολιτικής για βιώσιμη και φιλική προς το περιβάλλον ανάπτυξη και ληστρική εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου.

Ενα μοντέλο που πρακτικά αγνοεί τη φύση και τους κανόνες λειτουργίας της και υποτιμά τη σπουδαιότητα του φυσικού περιβάλλοντος για τη ζωή και την υγεία των ανθρώπων.

Ενα μοντέλο σύμφωνα με το οποίο η προστασία του περιβάλλοντος θεωρείται πολυτέλεια και αντιαναπτυξιακό μέτρο. Ενα μοντέλο που έχει μοναδικό στόχο το εύκολο και γρήγορο κέρδος για λίγους.

Αυτό το τριτοκοσμικό μοντέλο ανάπτυξης που έχει ήδη καταστρέψει χώρες σε τραγικό βαθμό και το ίδιο αποτέλεσμα θα έχουν και αυτές οι χώρες που το εφαρμόζουν, οδήγησε σε αποψίλωση και καταπάτηση δασών και δασικών εκτάσεων, ανυπαρξία πολιτικών αναδάσωσης μετά από πυρκαγιές, «μπάζωμα» χειμάρρων και ρεμάτων χωρίς την κατάλληλη διευθέτηση και χωρίς αντιπλημμυρικά έργα, τσιμεντοποίηση αστικών περιοχών κτλ.

Καθώς αυτό το μοντέλο ανάπτυξης βασιζόταν σε πελατειακές σχέσεις, ώθησε και ενθάρρυνε το «ελληνικό δαιμόνιο» να δράσει και να αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο, να αγνοήσει τη σημασία του φυσικού περιβάλλοντος, να καταπατήσει δασικές εκτάσεις, να αλλοιώσει το φυσικό ανάγλυφο, να χτίσει αυθαίρετα και άναρχα ακόμη και μέσα στην κοίτη ρεμάτων.

Κυβερνήσεις και πολίτες σκόπιμα αγνοούν ότι το νερό «δεν ξεχνά το δρόμο του», ένα δρόμο που το ίδιο δημιούργησε κατά τη διάρκεια χιλιάδων ή εκατομμυρίων χρόνων και εύκολα τον ξαναβρίσκει.

Ετσι είναι μάλλον βέβαιο ότι οι έντονες και μεγάλης διάρκειας βροχοπτώσεις που έπληξαν τις τελευταίες ημέρες τη χώρα μας, ιδιαίτερα τη Δ. Αττική όπου εξελίχθηκε πραγματική τραγωδία (δεκάδες νεκροί, αγνοούμενοι και τραυματίες και ανυπολόγιστη καταστροφή ιδιωτικής και δημόσιας περιουσίας), δεν θα είχαν αυτά τα θανατηφόρα και τραγικά αποτελέσματα αν δεν προϋπήρχαν όλα όσα αναφέρθηκαν προηγουμένως (δασικές πυρκαγιές χωρίς αναδασώσεις και αντιδιαβρωτικά έργα, μπαζώματα ρεμάτων, ανυπαρξία αντιπλημμυρικών έργων, αυθαίρετη δόμηση κτλ).

Τώρα, μετά την τραγωδία της Δ. Αττικής, κυβέρνηση και πολιτικά κόμματα αναφέρονται, πέρα από την αυτονόητη αναγκαιότητα για αποκατάσταση των ζημιών των υποδομών και δικτύων και για την αποζημίωση των πληγέντων κατοίκων, στην ανάγκη λήψης προληπτικών μέτρων ώστε να μην ξανασυμβούν όσα τραγικά βίωσε η περιοχή.

Ολα όσα έγιναν στη Δ. Αττική αλλά και τα αίτια που τα προκάλεσαν εύλογα παραπέμπουν στη Β.Α. Χαλκιδική (Σκουριές) καθώς εκεί συνυπάρχουν, αλλά και αυξάνουν καθημερινά, όλα τα αίτια που προκάλεσαν την τραγωδία της Δ. Αττικής.

Στις Σκουριές εξελίσσεται μια μεταλλευτική δραστηριότητα που κυριολεκτικά «βιάζει» τη φύση και αν συνεχιστεί ο σχεδιαζόμενος παραλογισμός, οι μη αναστρέψιμες συνέπειές της δεν θα αργήσουν να εμφανιστούν σε πολύ έντονο βαθμό.

Εκεί, για να αναφερθούμε μόνο σε ορισμένα, έγιναν ή σχεδιάζεται να γίνουν άμεσα από την «Ελληνικός Χρυσός Α.Ε.» (θυγατρικής της ELDORADO GOLD) αποψίλωση χιλιάδων στρεμμάτων πυκνού και αρχέγονου δάσους, κατασκευή δύο φραγμάτων, ύψους περίπου 150 μέτρων το καθένα, μέσα σε δύο ρέματα για την απόθεση 65 εκατ. τόνων τοξικών αποβλήτων.

Φυσικά προβλέπεται να γίνουν διευθετήσεις ώστε τα επιφανειακά νερά αυτών των ρεμάτων να ακολουθήσουν άλλο «δρόμο».

Η ιστορία όμως μας έχει δείξει ότι ποτέ κάτι τέτοιο δεν ήταν ικανό να παρεμποδίσει το νερό να ακολουθήσει τον «δικό» του δρόμο.

Επιπλέον ακόμη ένα φράγμα που πρόσφατα αδειοδοτήθηκε και κατασκευάζεται σε σχετικά μικρή απόσταση από τα προηγούμενα (Κοκκινόλακκας) για τη δημιουργία Χώρου Υγειονομικής Ταφής Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΧΥΤΕΑ) επάνω ακριβώς σε σεισμικό ρήγμα που κατά τα τελευταία εκατό χρόνια έδωσε τρεις σεισμούς με ένταση μεγαλύτερη από 7 Ρίχτερ.

Σε αυτή την περίπτωση θεωρούμε ότι σταματάει η ανθρώπινη λογική. Ετσι αν συμβεί κάτι, που είναι πολύ πιθανό, μετά από μια έντονη και μεγάλης διάρκειας βροχόπτωση ή ένα σεισμό, η περιοχή δεν θα κατακλυστεί από λάσπες και άλλα φερτά υλικά, όπως έγινε στη Δ. Αττική, αλλά από εκατομμύρια τόνους τοξικά απόβλητα.

Σε αυτή την απευκταία περίπτωση οι δηλώσεις συμπαράστασης από την όποια κυβέρνηση ή τα πολιτικά κόμματα δεν θα έχουν κανένα πρακτικό αποτέλεσμα και θα είναι «πολύ αργά για δάκρυα».

Είναι νομίζουμε η κατάλληλη στιγμή να αναλάβουν όλοι, και ιδιαίτερα η κυβέρνηση, τις ευθύνες τους και να βάλουν οριστικό τέλος σε αυτή την καταστροφική επέκταση της μεταλλευτικής δραστηριότητας που αναπτύσσεται στη Β.Α. Χαλκιδική.

*Ομότιμος καθηγητής Εδαφολογίας ΑΠΘ, πρόεδρος Δ.Σ. Δήμου Αριστοτέλη