Το κεντροαριστερό στρατόπεδο στην κρίση

ΝΑΙ, ΗΤΑΝ ΚΑΚΗ η νύχτα της Κυριακής. Ναι, αυτές οι εκλογές σηματοδοτούν ένα σημείο καμπής. Οι πρώτες σκέψεις αφορούν την κατάρρευση των λεγόμενων «λαϊκών κομμάτων»: Η Ενωση CDU/CSU και το SPD έχουν χάσει πάνω από 12% των ψήφων τους σε σχέση με το 2013. Η CDU υπέστη το χειρότερο αποτέλεσμα των τελευταίων δεκαετιών, η CSU στη Βαυαρία κατρακύλησε κατά δέκα μονάδες, το SPD εξακολουθεί να πέφτει και βρίσκεται σε νέο ιστορικό χαμηλό επίπεδο.

ΟΙ ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ και το άγχος που προκαλεί το αποτέλεσμα του ακροδεξιού AfD είναι τόσο δικαιολογημένα, όπως μπορεί να μας επιβεβαιώσει ακόμα και μια πρωινή ματιά στα αποτελέσματα: το 12,6% είναι 12,6%. Αλλά μια εξαιρετικά μεγάλη πλειοψηφία δεν ψήφισε τους ακροδεξιούς. Ωστόσο, όσο πιο δυνατά παίζει η μεγάλη ορχήστρα πανικού τόσο περισσότερο νερό κατευθύνεται προς τους μύλους του εργοστασίου που στρέφει την προσοχή στο AfD. Η αγανάκτηση δεν βοηθάει πάντα την κατανόηση. Και αποσπά την προσοχή από άλλα προβλήματα, από τουλάχιστον εξίσου βαθιές ρωγμές, από πολιτικά πιο δύσκολες προκλήσεις.

Αν μπορεί να γίνει λόγος για σημείο καμπής ενόψει των εκλογών, αυτό έγκειται στο παρακάτω σημείο: το παλιό κομματικό σύστημα, στο οποίο ήταν κυρίαρχη η Ενωση και το SPD, φτάνει στο τέλος του.

ΤΩΡΑ ΞΕΠΗΔΟΥΝ πολλά ερωτήματα. Τι θα κάνει το αστικό-συντηρητικό στρατόπεδο; Πώς θα συμπεριφέρεται στο μέλλον το CSU που τείνει προς τα δεξιά και το CDU που αναζητά επαφές με το κέντρο; Ποια είναι η σημασία της Σοσιαλδημοκρατίας το 2017; Πώς αλλάζει η κουλτούρα της δημιουργίας συνασπισμών και της κυβερνητικής διαχείρισης; Πού πηγαίνουν οι Πράσινοι; Αυτά θα τα απαντήσει η πολιτική πράξη. Τα επόμενα τέσσερα χρόνια θα είναι μια διαδικασία αποσαφήνισης.

Για το SPD και το Κόμμα της Αριστεράς ανοίγονται τώρα συναρπαστικοί καιροί. Το SPD, με την έγκαιρη απόφασή του να μεταβεί στην αντιπολίτευση, τράβηξε μια αδρή γραμμή. Οι σοσιαλδημοκράτες τώρα θα ακούσουν ότι έχουν βάλει το προσωπικό συμφέρον τους μπροστά από την κρατική υπευθυνότητα – αλλά και αν είχαν σπεύσει το βράδυ των εκλογών στη δημιουργία ενός μεγάλου συνασπισμού, η κατηγορία θα ήταν αντίστροφη. Κάτω από το φως του αποτελέσματος του AfD, η επιλογή του SPD να μην εγκαταλείψει την αξιωματική αντιπολίτευση στους ακροδεξιούς θα το πιστώσει με μια δημοκρατική πολιτική επιλογή.

ΩΣΤΟΣΟ, το ζήτημα του στόχου και της διάστασης ενός ενδεχόμενου αναπροσανατολισμού της σοσιαλδημοκρατίας δεν θίγεται ακόμη καθόλου. Είναι προφανές ότι θα επηρεάσει τους υπόλοιπους παράγοντες του «σοσιαλδημοκρατικού πλέγματος», κατά συνέπεια και το Κόμμα της Αριστεράς, το οποίο θα αποκτήσει νέο ανταγωνιστή στην προβολή των κοινωνικών ζητημάτων.

«Οποιος θέλει προοδευτική πολιτική στη χώρα αυτή πρέπει να προκαλέσει μια επανεκκίνηση των κομμάτων και στο εσωτερικό των κομμάτων», γράφει ο Χορστ Καρς από το Ιδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ. Μια αριστερή αντιπολίτευση από το Κόμμα της Αριστεράς και το SPD θα ήταν «πιθανώς μια τελευταία ευκαιρία να αναπτυχθούν εναλλακτικές προοπτικές σχεδιασμού με βάση το υφιστάμενο κομματικό σύστημα».

Θα μπορούσε επίσης να συμβεί στο μέλλον μια υπέρβαση του υφιστάμενου κομματικού συστήματος. Αν είναι αλήθεια ότι υπάρχουν πολλές θεμελιώδεις συγκρούσεις στην κατεύθυνση, ακόμη και μέσα στα υπάρχοντα κόμματα, και αυτό δεν οδηγεί σε στρατηγικές αντιπαραθέσεις, στο εσωτερικό του συνασπισμού, τότε αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει και σε νέους οργανωτικούς σχηματισμούς.

Η εξέλιξη του πολιτικού τοπίου στη Γαλλία ή την Ισπανία έδειξε πόσο γρήγορα μπορούν να πάνε τα πράγματα, για παράδειγμα, με την κατάρρευση του γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος ή την άνοδο του αριστερού Podemos. Για παράδειγμα οι Πράσινοι: Υπάρχει τεράστιο χάσμα ανάμεσα στην επιλογή «Τζαμάικα», η οποία βρίσκεται τώρα στο τραπέζι, και τις πολιτικές προσδοκίες ενός μεγάλου μέρους των μελών και των ψηφοφόρων του κόμματος. Μένει να δούμε αν υπάρχουν ακόμα γέφυρες μεταξύ τους ή αν έχουν απομακρυνθεί οριστικά ο ένας απ’ τον άλλο. Ωστόσο, αυτό θα έχει πάντοτε αντίκτυπο στα άλλα κόμματα στο κεντροαριστερό στρατόπεδο.

ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ έχει φτάσει σε μια ενδιάμεση φάση: δεν είναι πλέον κόμμα διαμαρτυρίας, ούτε στην Ανατολή λόγω των εμπειριών της στροφής ούτε στη Δύση ως αριστερό αντίδοτο στο SPD. Ωστόσο, δεν είναι ακόμη ένα κόμμα εξουσίας, το οποίο θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως κινητήριος μοχλός για μια νέα κοινωνική πορεία. Στα αποτελέσματά του αντικατοπτρίζονται επίσης μετατοπίσεις που διαδραματίζουν ρόλο εκτός του αριστερού δυναμικού των ψηφοφόρων, όπως το αυξανόμενο χάσμα μεταξύ των αποτελεσμάτων στις πόλεις και στις αγροτικές περιφερειακές περιοχές.

Σε ημέρες όπως αυτή πρέπει επίσης να μιλήσουμε για την ελπίδα και την ανάγκη της αλλαγής. Αλλά το αποτέλεσμα των εκλογών είναι έκφραση μιας γενικής κοινωνικής μετατόπισης. Το 2013, τα Κόκκινα-Πράσινα κόμματα έλαβαν το 42,7% των ψήφων. Το 2009 το 45,6%. Σε αυτές τις ομοσπονδιακές εκλογές πήραν μόνο το 38,6%. Απέναντι στέκει το κεντροδεξιό μπλοκ, το οποίο έφτασε το 56,3%.

ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ από το γεγονός εάν κάποιος βρίσκει τον όρο κεντροαριστερό στρατόπεδο ορθό ή όχι, τίθεται το ερώτημα αν λόγος της μείωσης αυτής υπήρξε η προηγούμενη αδυναμία να προσφερθεί μια αποτελεσματική κοινωνικο-πολιτική εναλλακτική λύση: Πού θα βρισκόμασταν σήμερα αν υπήρχε ένας κόκκινος-κοκκινοπράσινος συνασπισμός το 2013;

Αυτό πρέπει επίσης να αποσαφηνιστεί, διότι η υποστήριξη των κομμάτων που έχουν οριστεί ως περισσότερο ή λιγότερο αριστερά είναι σαφώς χαμηλότερη από τον αριθμό όσων τοποθετούνται στο ευρύτερο κεντροαριστερό στρατόπεδο. «Δεν υπήρξε κανένας πολιτικός σχεδιασμός του χώρου της Κεντροαριστεράς για την εποχή μετά τη Μέρκελ», γράφει ο Τόμας Φάλκνερ σε μια ανάλυση των εκλογών. Θα υπάρξει τώρα;

*Aρχισυντάκτης της εφημερίδας «Neues Deutschland»