Ποιος παγίδευσε τον Μάρτιν Σουλτς;

Την Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου 2017 διεξάγονται στη Γερμανία οι κοινοβουλευτικές εκλογές σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Ολοι οι πολιτικοί αναλυτές και όλες οι δημοσκοπήσεις προεξοφλούν την επικράτηση του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος (CDU) με επικεφαλής τη νυν καγκελάριο κ. Μέρκελ (σε συνεργασία με τους εταίρους της στη Βαυαρία).

Το ερώτημα που θα τεθεί μετά τα αποτελέσματα, δηλαδή μετά την απόφαση των ψηφοφόρων, είναι: Ποια θα είναι η νέα συγκυβέρνηση; Θα αποτελείται από τους συντηρητικούς και τους Σοσιαλδημοκράτες ή από τους Συντηρητικούς και τους φιλελεύθερους; 

Οι Γερμανοί πολίτες στο πλαίσιο του δημοκρατικού κοινοβουλευτικού πολιτεύματος αποσαφηνίζουν και εμείς οι Ευρωπαίοι πολίτες μπορούμε να διατυπώσουμε τις θέσεις και τις απόψεις μας για τα μείζονα πολιτικά ζητήματα της γερμανικής κοινωνίας, αλλά και της κοινής ευρωπαϊκής προοπτικής.

Προσφάτως η κ. Μέρκελ σε προεκλογική συγκέντρωσή της (στη Χαϊδελβέργη), μολονότι προκλήθηκε, απέφυγε να τοποθετηθεί στο μείζον θέμα του μέλλοντος της πολιτικής Ευρώπης.

Τις ίδιες μέρες από την Πνύκα, ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν, μολονότι διέγνωσε ότι η Ευρώπη των τελευταίων χρόνων είναι γραφειοκρατική και όχι πολιτική, ανακοίνωσε ότι εκπονεί έναν «οδικό χάρτη» για την αναγέννησή της. 

Το ερώτημα είναι σαφές: Γιατί το μείζον και κατ' εξοχήν πολιτικό ζήτημα μιας δημιουργικής Ευρώπης δεν καθίσταται αντικείμενο διαβουλεύσεων κατά την προεκλογική περίοδο στη Γερμανία; Και όλοι στην Ευρωπαϊκή Ενωση -πολιτικοί και πολίτες- συμφωνούν να ξεκινήσουν τη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης μετά τις γερμανικές εκλογές.

Αυτό, κατά τη γνώμη μου, συνιστά την πρώτη παγίδα στην οποία έπεσε ο Μάρτιν Σουλτς, ο οποίος, ενώ ως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εκπροσωπούσε το πολιτικό πνεύμα έναντι της τεχνοκρατίας και της γραφειοκρατίας, δεν επέβαλε το ζήτημα της πολιτικής Ευρώπης ως μείζον θέμα συζήτησης και διαβούλευσης της προεκλογικής εκστρατείας. 

Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, οι Σοσιαλδημοκράτες συγκεντρώνουν μόλις ποσοστό 25%.

Ο Σουλτς ως υποψήφιος κόμματος έχει να επιλύσει ένα μείζον διαχρονικό δομικό πρόβλημα, το οποίο αναφέρεται στη συγκρότηση του κόμματός του. Εδώ εντοπίζεται η δεύτερη παγίδα που στήθηκε στον δρόμο του.

Ο Σουλτς δεν διεξάγει απλώς έναν προεκλογικό αγώνα. Επιτελεί ένα τεράστιο πολιτικό έργο σε δύο επίπεδα: Πρώτον, στο γραφειοκρατικό, να απαλλάξει το κόμμα του από την κληρονομιά του Σρέντερ, ο οποίος ως τεχνοκράτης προετοίμασε το έδαφος τόσο για τη «δεξιά στροφή» των Σοσιαλδημοκρατών όσο και για τις κυβερνητικές συνεργασίες με τους Συντηρητικούς.

Οι συνεργασίες αυτές του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος με το κόμμα της Μέρκελ επί τόσα χρόνια έγιναν στη βάση του τεχνοκρατικού πνεύματος και στο πλαίσιο της πλήρους «έκλειψης της πολιτικής».

Το πολιτικό αποτέλεσμα συμπυκνώνεται στη δημοσιογραφική έκφραση «οι Σοσιαλδημοκράτες έβλεπαν την πλάτη της Μέρκελ» όλα αυτά τα χρόνια των συνεργασιών. 

Το δεύτερο στοιχείο του πολιτικού έργου του Σουλτς αναφέρεται στη σύνδεση της σύγχρονης Σοσιαλδημοκρατίας με το πολιτικό πνεύμα των Βίλι Μπραντ και Χέλμουτ Σμιτ.

Οι δύο αυτοί ηγέτες της Σοσιαλδημοκρατίας, ως καγκελάριοι της Γερμανίας, υποστασιοποιούν τη διαμεσολαβητική σχέση ανάμεσα στο πολιτικό πνεύμα και την κυβερνητική πράξη.

Αναφορά στο πνεύμα τους είναι τα λόγια του Σουλτς για την κοινωνική δικαιοσύνη, όταν τονίζει ότι «Η Γερμανία δεν είναι χώρα κοινωνικής δικαιοσύνης. Εκατομμύρια άνθρωποι αισθάνονται ότι αδικούνται οικονομικά και κοινωνικά. Τα κέρδη των επιχειρήσεων αυξήθηκαν θεαματικά σε σύγκριση με τις αμοιβές των εργαζομένων». 

Εχω λοιπόν τη βαθιά θεωρητική και πολιτική πεποίθηση ότι ο υποψήφιος καγκελάριος Σουλτς παγιδεύτηκε στο δύσκολο έργο το οποίο ανέλαβε να διεκπεραιώσει: την ανασυγκρότηση του πολιτικού σοσιαλδημοκρατικού πνεύματος στους χαλεπούς καιρούς της «έκλειψης της πολιτικής».

Οσοι παρακολουθούμε εκ του σύνεγγυς τα προεκλογικά τεκταινόμενα στη Γερμανία, κατανοούμε ότι τα πράγματα για την «επόμενη μέρα» έχουν κριθεί.

Το ερώτημά μας όμως είναι άλλο: Μπορούμε να δεχτούμε ότι η πολιτική ιστορία ενός τόπου, μιας πολιτικής κοινωνίας, πιο συγκεκριμένα της γερμανικής κοινωνίας, είναι υπόθεση «φυσικής ιστορίας» (Αντόρνο);

Σε μία ανθρώπινη συνθήκη και σε μία ιστορική κατάσταση παγιώνονται πράγματα κατά φυσικό τρόπο και επαναλαμβάνονται τελετουργικά; Τότε θα πρέπει να εγκαταλείψουμε ακόμη και τη Δημοκρατική Αρχή; 

Ως συμπέρασμα στη σύντομη αυτή παρέμβασή μου μπορούμε να αναφέρουμε τα εξής:

Πρώτον, στο πλαίσιο της τεχνοκρατικής λογικής που επικρατεί στη Γερμανία και στην Ευρώπη γενικότερα, είναι επόμενο να εκλεγεί η «αιώνια καγκελάριος» κ. Μέρκελ.

Επειτα όμως από τέσσερα χρόνια (2021) δεν θα επιτρέπεται σε κανέναν Ευρωπαίο πολιτικό και πολίτη να θέτει το ερώτημα: «Πού βρίσκεται η δημοκρατία και η Ευρώπη;».

Δεύτερον, πράγματι ο Σουλτς σήκωσε το βάρος της πολιτικής αναγέννησης της Σοσιαλδημοκρατίας στην εποχή της τεχνοκρατίας.

Η ήττα του δεν είναι προσωπική πτώση. Είναι η τεχνοκρατική παγίδα στην οποία όλοι όσοι αυτοπροσδιοριζόμαστε ως παιδιά του πολιτικού Διαφωτισμού, έχουμε πέσει.

Εξάλλου όλοι ακολουθούμε τη συμβουλή του και διαβάζουμε το μυθιστόρημα του Τζον Στάινμπεκ «Ανατολικά της Εδέμ», το οποίο είναι το αγαπημένο του βιβλίο, όπως ο ίδιος δήλωσε πρόσφατα. 

*καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης