Το μιντιακό καρτέλ και ο ελέφαντας στο δωμάτιο

Η απορία του γράφοντος αφορά ανθρώπους με αξιοσημείωτη διαδρομή, επιστημονική, κοινωνική, συχνά και πολιτική. Πολίτες με ενάργεια σκέψης, με πραγματική αγωνία για τα θεμελιώδη δικαιώματα και τη δημοκρατία. Ανθρώπους φιλελεύθερους, κεντρώους, κεντροδεξιούς, κεντροαριστερούς ή όπως αλλιώς αυτοπροσδιορίζονται.

Ανθρώπους με κριτική στάση, ιδίως για χειρισμούς της παρούσας κυβέρνησης και λιγότερο των προηγούμενων (αλλά δεν εξετάζουμε αυτό τώρα). Ιδού η απορία μου λοιπόν, καλοπροαίρετη και ίσως αφελής: πώς εξηγείται η αιδήμων σιωπή τους για το νέο τοπίο στα ΜΜΕ; Γιατί δεν ακούγεται κιχ; Πόθεν η άκρα του τάφου σιωπή από ανθρώπους κατά τα άλλα λαλίστατους;

Δεν λένε κουβέντα για την εισβολή των ολιγαρχών στον αφύλακτο κήπο της δημόσιας ζωής, από τότε που ατόνησε η συζήτηση για τους (τω όντι ατυχέστατους) κυβερνητικούς χειρισμούς γύρω από το θέμα των τηλεοπτικών αδειών. Νομίζει κανείς πως έκτοτε δεν υπάρχουν αλλαγές στα ΜΜΕ.

Αποπειρώμαι ορισμένες πιθανές εξηγήσεις. Μήπως δεν αντιλαμβάνονται ακριβώς τι συμβαίνει; Οχι δα. Ισα ίσα, σιωπούν ακριβώς επειδή καταλαβαίνουν. Ξέρουν ότι το μείζον διακύβευμα είναι η πολυφωνία. Ξέρουν ότι η δημόσια παρουσία τους θα είναι πολύ πιο δύσκολη αν επισημάνουν το προφανές. Αν μιλήσουν για τον ελέφαντα στο δωμάτιο μπορεί ο ελέφαντας να τους πατήσει. Μπορεί να κλείσει γι’ αυτούς τη στρόφιγγα της δημοσιότητας στα μισά ΜΜΕ του τόπου. Μπορεί και να τα στρέψει εναντίον τους.

Στον πολύπαθο χώρο της ενημέρωσης, το τοπίο θυμίζει σύγκρουση λατινοαμερικανικών καρτέλ με ολιγάρχες από χώρες του Καυκάσου. Η απόπειρα του Κοσκωτά να ελέγξει μέρος του Τύπου πριν από σχεδόν 30 χρόνια σήμερα φαντάζει κωμική. Ομως τότε υπήρξε ισχυρή αντίδραση, από πολίτες και θεσμούς.

Ακόμα και σε αυτό το συνολικά απεχθές τοπίο, υπάρχει μείζον και έλασσον. Το μείζον είναι η υπερσυγκέντρωση ισχύος, η «MEGAιδιοκτησία» εφημερίδων, ραδιοφώνων, τηλεοπτικών σταθμών, εκτυπωτικών εταιρειών και πρακτορείων διανομής Τύπου. Ολη η αλυσίδα παραγωγής και κυκλοφορίας δηλαδή σε δυο χέρια και μάλιστα χέρια ελεγχόμενα από τη Δικαιοσύνη.

Αλλά και χέρια με (ιδιοκτησιακή σχεδόν) διείσδυση στην τοπική αυτοδιοίκηση, σε επίπεδο δήμου, αλλά (φευ) και περιφέρειας. Με τεράστια ισχύ στον χώρο του ποδοσφαίρου. Με στενότατες σχέσεις και κουμπαριές με πολιτικό προσωπικό και εκκλησιαστικούς παράγοντες.

Με αλισβερίσια με το ακροδεξιό περιθώριο και αβάντες μέσω του οπαδικού No Politica (υποτιθέμενη πολιτική ουδετερότητα των οργανωμένων οπαδών που απολήγει σε σαφή ανοχή στους νεοναζί). Ολα αυτά διαμορφώνουν μια τοξική ζώνη. Θα αντιτείνει ο καλόπιστος αναγνώστης: είναι λοιπόν πρόβλημα ενός προσώπου η δυστοπία που διαμορφώνεται στα ΜΜΕ; Οχι βέβαια. Αλλά δεν αποτελούν όλοι οι παίκτες ίσο κίνδυνο για τη δημοκρατία.

Πήρε χρόνια η οικοδόμηση του καθ’ ημάς βαλκανικού μπερλουσκονισμού με οσμή Κολομβίας. Υπάρχουν πολιτικές ευθύνες και επιμερίζονται σε διαδοχικές κυβερνήσεις (με τις προηγούμενες να έχουν τη μερίδα του λέοντος). Και βοούν οι στενές σχέσεις ορισμένων πολιτικών που είχαν στασίδι στα πλατό και στα ρεπορτάζ έναντι αδρής στήριξης προς τους μιντιάρχες.

Σήμερα, έστω καθυστερημένα, έστω μετά από παλινδρομήσεις, ακόμα και για λάθος λόγους, η κυβέρνηση επιδεικνύει κάποια θετικά αντανακλαστικά. Σε αυτή την κατεύθυνση πρέπει να υποστηριχτεί. Να υποστηριχτεί κριτικά, με επιφυλάξεις, με όρους ακόμα, αλλά να υποστηριχτεί.

Αλλά και εάν κανείς δεν θέλει να παράσχει καμιά στήριξη στην παρούσα κυβέρνηση, αυτό δεν αναιρεί την ατομική ευθύνη του απέναντι στην κεντρική διακινδύνευση. Δεν νοούνται αιδήμων σιωπή και ίσες αποστάσεις. Και πρέπει να τονίζεται προς κάθε κατεύθυνση και με κάθε ευκαιρία πως η μάχη κατά αυτής της νέας χειρότερης διαπλοκής δεν μπορεί να δίνεται με την προώθηση της μιας διαπλοκής απέναντι στην άλλη. Ο όποιος Σαββίδης ή Μελισσανίδης δεν είναι δικαιολογία ή άλλοθι για τον Μαρινάκη. Και αντίστροφα.

Ο ενδοεπιχειρηματικός ανταγωνισμός και οι πρόσκαιρες λυκοφιλικές συμμαχίες δεν πρέπει να θολώσουν την όρασή μας. Το μείζον, θα το επαναλαμβάνουμε έως ακραίας μονοτονίας, είναι το αδηφάγο pacman που αλώνει βήμα βήμα τη δημόσια ζωή. Ο επιχειρηματικός/πολιτικός ιμπεριαλισμός του καταπατά τεράστιες εκτάσεις του δημόσιου βίου και αποτελεί κίνδυνο για την ουσία της δημοκρατίας.

Η υπερσυγκέντρωση ισχύος επιτρέπει στα ΜΜΕ που ελέγχει να ορίζουν την ατζέντα της πολιτικής αντιπαράθεσης. Ηδη η (ακρο)δεξιόστροφη μετατόπιση του δημοσιογραφικού λόγου εντύπων υπό τον έλεγχό του είναι εμφανής. Κρίμα για την ιστορία του εν λόγω Δημοσιογραφικού Οργανισμού.

Εμφανής είναι και η εκμαυλιστική λειτουργία της ελληνικής βερσιόν του μπερλουσκονισμού, όπως ορθά επισήμανε πρόσφατα ο Στρ. Μπουρνάζος (Εκμαυλισμός: Βίος και πολιτεία του Β. Μαρινάκη). Αγοράζει ανθρώπους, υποτάσσει γραφίδες, αλλοιώνει φυσιογνωμίες. Δημοσιογράφοι σεβαστοί, με άποψη και κύρος, κινδυνεύουν να μεταλλαχθούν σε γελωτοποιούς του βασιλιά. Μοιράζοντας λεφτά και επισείοντας το φάσμα της ανεργίας, η νέα Κίρκη μετατρέπει τους ανθρώπους σε γουρούνια.

Αφελείς όσοι, έχοντας σήμερα στενές σχέσεις με το τέρας, θεωρούν ότι θα ελέγξουν τη δύναμή του. Γιατί αν διασωθεί η δύναμη αυτή, θα είναι πολύ μακροβιότερη και ισχυρότερη από τον πεπερασμένο χρόνο που οι σημερινοί πολιτικοί του φίλοι έχουν στη διάθεσή τους. Κάνουν λάθος επίσης όσοι βλέπουν τα παραπάνω ως συγκρούσεις εκδοτικών συμφερόντων. Δεν μιλάμε πια για εκδότες. Δεν μιλάμε για Λαμπράκη, Βλάχου ή Τεγόπουλο.

Δεν μιλάμε καν για το επόμενο στάδιο, επιχειρηματίες και μεγαλοεργολάβους με παράλληλη εκδοτική δραστηριότητα. Είμαστε πέρα και από αυτό. Μιλάμε για εισβολή σκοτεινών συμφερόντων με ποινικές εκκρεμότητες στον χώρο του Τύπου. Και μάλιστα όχι στις παρυφές του, με έντυπα ή κανάλια περιθωριακά. Ο εισβολέας κάθεται στο σαλόνι. Η κατοχή και χρήση δημοσιογράφων και ΜΜΕ είναι όπλο για προστασία του από τις θηριώδεις εκκρεμότητες με τη Δικαιοσύνη.

Οι σκέψεις αυτές κλείνουν όπως άρχισαν. Με μια έκκληση προς όλους εκείνους που έχουν χρέος να μιλήσουν. Και για να είμαστε καθαροί: όσο σιωπούν για το μείζον, την αυτοκρατορία Μαρινάκη, αυτοαναιρούνται με τρόπο κραυγαλέο σε μια σειρά από θέματα. Οταν αύριο μιλήσουν ξανά για τη δημοκρατία, τον κίνδυνο από την Ακροδεξιά, τη διαφάνεια ή το κύρος των θεσμών, ο λόγος τους θα ακουστεί σαν λόγος με σημαία ευκαιρίας.

*Εκπαιδευτικός, τ. γενικός γραμματέας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων