«Δεν πάμε καλά όσον αφορά τη διασπορά και το στίγμα του HIV/AIDS»

● Πότε ξεκινήσατε να ασχολείστε με τον ιό HIV/AIDS; Πώς ήταν εκείνα τα πρώτα χρόνια;

Στις αρχές του ’89 «έμπλεξα» με τη Μονάδα Ειδικών Λοιμώξεων του Νοσοκομείου «Ανδρέας Συγγρός». Τα πρώτα χρόνια ήταν τραγικά - είχαμε πάρα πολλούς θανάτους, πάρα πολλούς ασθενείς με βαριά συμπτώματα, βαριές λοιμώξεις, βαρείς καρκίνους, βαριές νοσηλείες, περιπτώσεις δύσκολες και πολλούς θανάτους. Τα πρώτα 10-12 χρόνια ήταν πολύ σκληρά. Σε ένα σύνολο 250-260 ασθενών είχαμε 40-45 θανάτους τον χρόνο. Κάθε εβδομάδα και από έναν. Πάντα αισιοδοξούσαμε όμως.

● Από το περίφημο AZT, το πρώτο αντιρετροϊκό φάρμακο, στο σήμερα και το μέλλον της θεραπείας. Πόσα βήματα έχει διανύσει η επιστήμη χέρι χέρι με τους οροθετικούς;

Τεράστια πρόοδος έχει επιτευχθεί στον τομέα της θεραπείας του ιού HIV/AIDS. Η αρχή έγινε με το ΑΖΤ που όλοι γνωρίσαμε από την οσκαρική ταινία «Philadelphia». Αυτό είχαμε, αυτό δίναμε. Με πολύ φτωχά αποτελέσματα, πολύ μικρή διάρκεια αποτελεσματικότητας, μια παράταση επιβίωσης 9-11 μήνες. Ωστόσο κάποιοι από τους πρώτους ασθενείς μας κατάφεραν και επιβιώνουν μέχρι σήμερα.

Εκείνο που άλλαξε τελείως το τοπίο ήταν στα τέλη του 1995, αρχές του 1996, όταν καθιερώθηκαν οι συνδυασμένες θεραπείες, που κυριολεκτικά σήκωσαν πεθαμένους από τα κρεβάτια τους. Δυστυχώς, εκείνα τα πρώτα σχήματα, αν και αποτελεσματικά, ήταν πολύ δύσκολα. Επρεπε ο οροθετικός να παίρνει 25 και 30 χάπια την ημέρα, σε διαφορετικές ώρες της ημέρας, κάποια νηστικός, κάποια άλλα φαγωμένος. Είχαν πάρα πολλές παρενέργειες, με αποτέλεσμα πάρα πολλοί ασθενείς να πρέπει να διακόψουν τη θεραπεία γιατί δεν μπορούσαν να την αντέξουν. Σιγά σιγά, βελτιώθηκαν τα πράγματα και σήμερα τα πράγματα είναι εξαιρετικά απλά και εξαιρετικά εύκολα: 1 χάπι, μία φορά την ημέρα, χωρίς παρενέργειες, εξαιρετικά αποτελεσματικά. Θα έχουμε και μέλλον. Εχει ήδη κυκλοφορήσει στην Ευρώπη -όχι ακόμα στην Ελλάδα- φάρμακο το οποίο είναι ενέσιμο και γίνεται μία φορά στους δύο μήνες, ενώ είναι στα σκαριά άλλο ενέσιμο φάρμακο που θα γίνεται δύο φορές τον χρόνο.

● Ποια είναι η κατάσταση στη χώρα μας και διεθνώς αναφορικά με τη HIV λοίμωξη; Τι είναι το AIDS σήμερα;

Στη χώρα μας και σε όλο τον δυτικό κόσμο, ιδιαίτερα στις χώρες της Ευρώπης, έχουμε τα τελευταία 2-3 χρόνια ανησυχητικά ανοδική τάση. Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της ευρωπαϊκής περιοχής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), το 2023 δηλώθηκε ο μεγαλύτερος αριθμός κρουσμάτων από ποτέ. Στη χώρα μας παρατηρείται το ίδιο. Το 2022 είχαμε 565 κρούσματα, το 2023 657, δηλαδή 90 και πλέον περισσότερα, φτάνοντας ένα σύνολο από την αρχή της λοίμωξης των 20.627 ατόμων.

● Ποιος είναι ο στόχος της επιστημονικής κοινότητας;

Τι λέει ο ΠΟΥ και η UNAIDS με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Μέρας; «Πάρε το μονοπάτι των δικαιωμάτων». Τέτοιες δηλώσεις ωστόσο είναι ουτοπικές. Για ποια ίσα δικαιώματα στην περίθαλψη μιλάμε; Ο ίδιος ο ΠΟΥ παλιότερα είχε πει ότι δεν μπορεί να υπάρξει ισότητα στην περίθαλψη αν δεν υπάρχει κοινωνική, οικονομική και πολιτική ισότητα. Οταν υπάρχουν ανισότητες οι οποίες συνεχώς διευρύνονται και βαθαίνουν, για ποια ισότητα στην περίθαλψη μιλάμε; Ποια δυνατότητα πρόσβασης στην υγεία έχει ένας χαμηλοσυνταξιούχος και ποια ένας εφοπλιστής; Σε ποια δικαιώματα υγείας αναφερόμαστε όταν οι μισές χώρες είναι σε εμπόλεμη κατάσταση; Τι να πούμε για τη Σομαλία, το Σουδάν, τα νοσοκομεία που βομβαρδίζονται στη Γάζα;

Για όλες τις χώρες ισχύει ο στόχος «95 - 95 - 95» του ΠΟΥ μέχρι το 2030: το 95% των ανθρώπων που ζουν με τον HIV να έχουν διαγνωστεί, από αυτούς το 95% να έχουν πρόσβαση στη θεραπεία και να παίρνουν τα φάρμακά τους και από αυτούς το 95% να έχει εξουδετερώσει τη δραστηριότητα του ιού στον οργανισμό, να έχει αυτό που λέμε μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο. Αυτός είναι ένας ωραίος στόχος βάσει του οποίου υπολογίζει ο ΠΟΥ ότι μέχρι το 2030 θα έχει σταματήσει η επέκταση του AIDS. Τον ίδιο στόχο, «90 - 90 - 90», είχε ο ίδιος ο ΠΟΥ μέχρι το 2020. Δεν έγινε τίποτα. Δεν κοντεύουμε, παρόλο που στην επίσημη έκθεση δηλώνει ο ΠΟΥ ότι τα ποσοστά αυτά είναι το 2023 «86 - 89 - 93» αντίστοιχα, πολύ ψηλά δηλαδή. Στην αμέσως επόμενη σελίδα της ίδιας έκθεσης, ωστόσο, μιλάει για καθυστερημένη διάγνωση που παραμένει ένα μεγάλο πρόβλημα για τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες σε ποσοστό περίπου 40% και στους ηλικιωμένους πάνω από 70 χρόνων 65%!

Η ευρωπαϊκή περιοχή του ΠΟΥ έχει τη γρηγορότερη αύξηση της HIV επιδημίας στον κόσμο, με το 50% των ανθρώπων να έχουν όψιμη διάγνωση, που σημαίνει ότι πολλά χρόνια κάποιος δεν έχει διαγνωστεί, δεν παίρνει θεραπεία και μεταδίδει. Αρα βρισκόμαστε, δυστυχώς, πολύ μακριά από το τέλος της επιδημίας το 2030.

● Την ίδια ώρα έχουμε, εκτός από εξελίξεις στη θεραπεία, εξελίξεις και στη διάγνωση;

Τώρα έχουμε και τα ράπιντ τεστ που κάνουν τα Κέντρα Σεξουαλικής Υγείας, ανώνυμα, δωρεάν, εμπιστευτικά. Πρέπει να εστιάσουμε στη δευτερογενή πρόληψη: άμεση διάγνωση, γρήγορη, έγκαιρη και άμεση θεραπεία ώστε να σταματάει η διασπορά. Τα 4 κέντρα που έχει ο ΕΟΔΥ και σε λίγο θα γίνουν 7 είναι στην Πολυκλινική Αθηνών, στο νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός», στο Κέντρο Υγείας Πειραιά και στη Θεσσαλονίκη στο Νοσοκομείο Αφροδίσιων & Δερματικών Νόσων, ενώ αναμένονται στην Κρήτη, την Πάτρα και την Αλεξανδρούπολη.

● Το κοινωνικό στίγμα είναι εδώ; Τι μπορούμε να κάνουμε; Τι να λέμε στα παιδιά μας;

Nαι, υπάρχει, είναι πολύ μεγάλο μείον. Δεν πρόκειται να φύγει ποτέ. Υποκινείται από τον φόβο, που συναντάται ακόμα και σε γιατρούς, παρόλο που ο τελευταίος γιατρός που δεν άκουσε στο διάστημα της εκπαίδευσής του για το AIDS έχει πάρει σύνταξη πριν από 10 χρόνια.

Θα έπρεπε να αλλάξει η παιδεία μας τώρα και να περιμένουμε 3-4 γενιές, 100 χρόνια. Να λέμε στα παιδιά μας να μην έχουν προκαταλήψεις. Και από την άλλη, να σταματήσουν οι οροθετικοί να νοσηλεύονται, να παρακολουθούνται και να παίρνουν θεραπείες στις στρούγκες που ονομάζονται Μονάδες Λοιμώξεων. Πρέπει το νόσημα να βγει έξω, να το βλέπει οποιοσδήποτε γιατρός σε οποιοδήποτε νοσοκομείο, σε οποιοδήποτε ιδιωτικό ιατρείο. Να συνταγογραφούνται τα φάρμακα στην κοινή συνταγογράφηση και όχι στην ειδική πλατφόρμα που έχουμε τώρα και να τα παίρνουν από οποιοδήποτε φαρμακείο. Να καταλάβει ο κάθε άνθρωπος ότι ο άνθρωπος με AIDS είναι ο εισπράκτορας στο λεωφορείο, ο σερβιτόρος στο εστιατόριο που τρως, ο φίλος. Οσο το κράτος το κρατάει μυστικό, τους περιχαρακώνει, συντηρεί το στίγμα, κρατάει την ανωνυμία αλλά συντηρεί το στίγμα. Αν δεν σπάσεις αυγά, δεν θα έχεις αποτέλεσμα. Είναι μία ασθένεια όπως όλες. Εγώ έχω διαβήτη, εσύ έχεις AIDS, αυτός έχει υπέρταση...