«Χρειάζεστε επιμήκυνση του χρέους και δημόσιες επενδυτικές τράπεζες»

Η καθηγήτρια Οικονομικών Στ.​ Γκρίφιθ-Τζόουνς επισημαίνει τον ρόλο των δημόσιων επενδυτικών τραπεζών στον δρόμο για ανάπτυξη των χωρών που βρίσκονται σε κρίση, όπως η Ελλάδα. Σχετικά με το χρέος, τονίζει ότι μπορεί η αποπληρωμή του να επιμηκυνθεί σε βάθος χρόνου και αυτό να συνδυαστεί με μεγάλες επενδύσεις με τη χρήση ευρωπαϊκών και ελληνικών κεφαλαίων.

• Η περίπτωση της νέας ελληνικής κυβέρνησης και η αναγκαστική συνθηκολόγησή της με τους πιστωτές τι μπορεί να μας διδάξει;

Οπωσδήποτε η συμφωνία είναι σκληρή, καθώς η ελληνική πλευρά εμφανίστηκε σχετικά αδύναμη ως προς τη διαπραγματευτική της θέση, αφού ήθελε να αποφύγει μια έξοδο από το ευρώ. Αντίθετα, οι Ευρωπαίοι πίεσαν πολύ σκληρά, έτσι ώστε στο τέλος η κυβέρνηση να μην έχει άλλη επιλογή.

Πιστεύω ότι θα μπορούσε να έχει διαπραγματευτεί λίγο καλύτερα. Δεν συμφωνώ με όλες τις τακτικές που χρησιμοποίησε ο Βαρουφάκης, όμως στο τέλος τα περιθώρια κίνησης ήταν πολύ στενά. Και νομίζω ότι είναι ατυχές το ότι οι Ευρωπαίοι δεν ήταν περισσότερο ευέλικτοι, αφού οι Ελληνες έχουν ήδη υποστεί μεγάλη λιτότητα, περικοπές μισθών και ανεργία.

• Και τώρα;

Κατά τη γνώμη μου είναι σημαντικό να γίνουν δύο πράγματα. Πρώτον, κάποια μείωση του χρέους και ίσως μια μεγάλη επιμήκυνση της αποπληρωμής του, ώστε να αναπτυχθεί η οικονομία. Αυτό γράψαμε και σ’ ένα άρθρο μας στους «Financial Times» με τον Στίγκλιτς και άλλους οικονομολόγους.

Το δεύτερο θέμα, που είναι σημαντικό για την Ελλάδα, είναι να υπάρξει βοήθεια για ένα σχέδιο επενδύσεων που θα συνδυάζουν ευρωπαϊκές μακροπρόθεσμες χρηματοδοτήσεις με ελληνικές. Κάτι τέτοιο έγινε και στην Ιρλανδία με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και πρέπει να γίνει το γρηγορότερο και στην Ελλάδα.

• Είναι προφανές ότι η Γερμανία και οι ΗΠΑ δεν έχουν την ίδια άποψη για την αντιμετώπιση της κρίσης. Το Βερολίνο επιμένει στη λιτότητα και αρνείται να διαγράψει ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού χρέους. Ποια είναι η γνώμη σας;

Στην πραγματικότητα οι Αμερικανοί δεν βάζουν χρήματα για την αντιμετώπιση της ευρωπαϊκής κρίσης, οπότε είναι πιο εύκολο να επιχειρηματολογούν υπέρ της διαγραφής μέρους του χρέους. Φυσικά έχουν δίκιο, με την έννοια ότι η λιτότητα αποτελεί τη λάθος συνταγή. Η αμερικανική κυβέρνηση επιμένει ότι δεν χρειάζεται περισσότερη λιτότητα στην ευρωζώνη. Εάν συγκρίνετε τις επιδόσεις της αμερικανικής και της οικονομίας της ευρωζώνης, θα δείτε ότι εκεί η ανεργία είναι σχεδόν η μισή και η ανάπτυξη πολύ μεγαλύτερη.

Αυτό λένε και άλλοι σημαντικοί οικονομολόγοι, όπως ο Στίγκλιτς και ο Κρούγκμαν, ότι δηλαδή μια πολιτική βασισμένη μόνο στη λιτότητα είναι λανθασμένη. Από την άλλη, εάν οι δανειστές δεν θέλουν να διαγράψουν το χρέος, υπάρχουν και τρόποι επιμήκυνσής του για μια σημαντική χρονική περίοδο, με την ταυτόχρονη συνδρομή μεγάλων επενδύσεων. Σ’ αυτό οι δανειστές θα ήταν πιο ανοιχτοί. Οι Γερμανοί, για παράδειγμα, έχουν καλές επενδυτικές τράπεζες, οι οποίες θα μπορούσαν να αναλάβουν πρωτοβουλία.

Με τον Τσακαλώτο συζητήσαμε τη δημιουργία
αναπτυξιακής τράπεζας στην Ελλάδα

• Πάνω, σ’ αυτό: Εχετε συμπεράνει ότι έχει έρθει ο καιρός να σκεφτούμε μια νέα δομή για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, με ένα σημαντικό ρόλο για τις επενδυτικές τράπεζες. Ποιος είναι ο πυρήνας αυτής της ιδέας;

Το διεθνές ιδιωτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν λειτουργεί πολύ καλά και γι’ αυτό πρέπει να υποστηριχτούν μακροπρόθεσμες επενδύσεις, κυρίως μετά την κρίση. Οχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες όπως η Ισπανία κ.λπ. Εκεί θα πρέπει να υπάρξουν δημόσιες τράπεζες επενδύσεων.

Η Γερμανία έχει πολύ μεγάλη πείρα σ’ αυτό. Η δεύτερη μεγαλύτερη εμπορική τράπεζα είναι η KfW, η οποία είναι δημόσια επενδυτική τράπεζα και στηρίζει, για παράδειγμα, τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις. Νομίζω στην Ελλάδα δεν έχετε καθόλου δημόσιες αναπτυξιακές τράπεζες, άρα είναι κάτι που μια κεντροαριστερή ή αριστερή κυβέρνηση οφείλει να κάνει.

Είχα κάποιες προκαταρκτικές συζητήσεις με τον Ελληνα υπουργό Οικονομικών, τον κύριο Τσακαλώτο, τον οποίο συνάντησα στο Πανεπιστήμιο. Γνωρίζω ότι ενδιαφέρεται πολύ για μια τέτοια ιδέα, η οποία μπορεί να υλοποιηθεί και με ευρωπαϊκά κεφάλαια, τώρα που το σχέδιο Γιούνκερ για την Ελλάδα, ύψους τριάντα δισεκατομμυρίων ευρώ, βρίσκεται στην αρχή του. Επίσης πρέπει να αξιοποιηθεί η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. 

Οι αναπτυξιακές τράπεζες μπορούν να δανείζουν στις χώρες της κρίσης τη στιγμή που οι ιδιωτικές τράπεζες έχουν πάψει να δανείζουν. Πρέπει να αρχίσετε να σκέφτεστε όχι μόνο για την πολιτική, αλλά και πάνω στο τι μπορεί να παράγει η Ελλάδα για το εσωτερικό, αλλά και για τις εξαγωγές. Για παράδειγμα, η ηλιακή ενέργεια είναι ένας καταπληκτικός πόρος και μάλιστα τώρα που υπάρχει μεγάλη ανάγκη για ενέργεια στην Ευρώπη. Επίσης, ο τουρισμός είναι άλλη μια πηγή με μεγάλες δυνατότητες. Δεν ξέρω εάν ο ιδιωτικός τομέας θα συμμετάσχει, αλλά αυτές οι επενδύσεις πρέπει να γίνουν.

• Πιστεύετε ότι μπορούμε να συζητάμε για «ανάπτυξη» χωρίς να παίρνουμε υπόψη μας το περιβαλλοντικό κόστος των αποφάσεών μας;

Πρέπει πάντα να σκεφτόμαστε για μια πράσινη και βιώσιμη ανάπτυξη. Πρέπει πάντα να ενσωματώνεις τα περιβαλλοντικά κριτήρια σε όλα τα επενδυτικά σχέδια που καταρτίζεις. Σ’ αυτό το επίπεδο εννοείται ότι οι δημόσιες επενδυτικές τράπεζες είναι πολύ καλύτερες από τις ιδιωτικές, διότι ενσωματώνουν τέτοια κριτήρια. Για παράδειγμα, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στις δημόσιες μεταφορές ή στις καλλιέργειες, οι οποίες θα πρέπει να είναι περισσότερο οικολογικές. Θα πρέπει να υπάρξει μια αντίληψη βιώσιμης ανάπτυξης για το περιβάλλον.

• Είναι ρεαλιστικό να ελπίζουμε ότι η πολιτική μπορεί να τιθασεύσει τον άναρχο χρηματοπιστωτικό τομέα;

Αυτή είναι μια πολύ καλή και πολύ βαθιά ερώτηση και για να απαντήσουμε θα χρειαζόμασταν εκατοντάδες σελίδες. Βασικά είναι πολύ δύσκολο, διότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας έχει γίνει τόσο μεγάλος και ισχυρός. Από τη μεγάλη ύφεση της δεκαετίας του 1930 στις ΗΠΑ έγιναν διάφορες προσπάθειες για τη ρύθμισή του. Μετά από την παρούσα κρίση επιχειρήθηκε να γίνουν ρυθμίσεις στις ΗΠΑ, αλλά πάντα υποσκάπτονται από τα μεγάλα χρηματοπιστωτικά συμφέροντα. Μπαίνουν εμπόδια τόσο στον σχεδιασμό όσο και στην εφαρμογή των ρυθμίσεων.

Είναι δύσκολο, αλλά πρέπει να συνεχίσουμε να προσπαθούμε. Πρέπει ο τομέας αυτός να έχει στόχο την ανάπτυξη, αλλά και τη νομισματική σταθερότητα. Ισως γι’ αυτό είναι σημαντικός ο ρόλος των δημόσιων επενδυτικών τραπεζών, οι οποίες μπορούν να εγγυηθούν τη στήριξη της πραγματικής οικονομίας, δηλαδή τη χρηματοδότηση όσων πραγματικά χρειαζόμαστε, όπως η βιώσιμη ανάπτυξη, τομέα στον οποίο οι ιδιώτες δεν είναι και τόσο καλοί.

Δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε το αόρατο χέρι της αγοράς. Χρειάζονται δύο πράγματα: καλύτερη ρύθμιση και δημόσιες αναπτυξιακές τράπεζες. Οταν οι αγορές δεν λειτουργούν καλά, απαιτείται η κρατική ρύθμιση. Η κυβέρνηση εγγυάται την καλή λειτουργία των τραπεζών.

Ποια είναι

Γεννημένη το 1947, διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και είναι μέλος της Επιτροπής Γουόργουικ για τη Ρύθμιση του Χρηματοπιστωτικού Τομέα.

Εχει γράψει δεκαοκτώ βιβλία και εκατοντάδες άρθρα πάνω στα διεθνή χρηματοοικονομικά.

Θεωρείται από τις εξέχουσες μορφές της κεϊνσιανής παράδοσης στις ΗΠΑ, μαζί με τους Τζόζεφ Στίγκλιτς και Πολ Κρούγκμαν.