Οταν τον Σεπτέμβριο του 2019 η κυβέρνηση Μητσοτάκη έδινε το χρίσμα του προέδρου της Επιτροπής Ανταγωνισμού στον 44χρονο τότε καθηγητή Ιωάννη Λιανό, τα βέλη της κριτικής αφορούσαν κυρίως την «εκπαραθύρωση» της προηγούμενης προέδρου Βασιλικής Θάνου, πριν από τη λήξη της θητείας της. Σήμερα, δυο χρόνια μετά, η πανδημία του Covid-19 έχει φέρει κατακλυσμιαίες αλλαγές σε όλους τους τομείς που εποπτεύει η Ανεξάρτητη Αρχή, με τον πληθωρισμό να καλπάζει, την εφοδιαστική αλυσίδα να ασθμαίνει και τον καταναλωτή να ξυπνάει κάθε μέρα και φτωχότερος, αφού η ακρίβεια του ροκανίζει συστηματικά το εισόδημα.
Με εντυπωσιακές επιστημονικές περγαμηνές και αέρα τεχνοκράτη, ο Ιωάννης Λιανός μιλάει περισσότερο ως ακαδημαϊκός δάσκαλος, παρά ως δημόσιο πρόσωπο. Εχει το ταλέντο να απαντάει σε όλες τις ερωτήσεις που θέτει ο συνομιλητής του, χωρίς απαραίτητα να τον κάνει σοφότερο, ενώ βρίσκεται στο στοιχείο του όταν μιλάει για υπολογιστικό δίκαιο, σύνολα μεγάλων δεδομένων και τo πώς οι αλγόριθμοι μπορούν να εντοπίζουν αντι-ανταγωνιστικές πρακτικές. Αν κάτι ταιριάζει στον πρόεδρο της Επιτροπής Ανταγωνισμού, είναι η υποτιθέμενη κινέζικη κατάρα: «Σου εύχομαι να ζεις σε ενδιαφέροντες καιρούς». Τι πιο ενδιαφέρον για έναν ειδικό στο Δίκαιο του Ανταγωνισμού, από την τέλεια καταιγίδα μιας αγοράς σε αναταραχή;
● Θεωρείτε ότι ξέρει ο κόσμος ποια είναι και τι κάνει η Επιτροπή Ανταγωνισμού;
Εχουμε κάνει σημαντικές προσπάθειες με τη δημιουργία ενός τμήματος ψηφιακής επικοινωνίας. Επενδύσαμε στο κομμάτι ενημέρωσης των καταναλωτών. Ο κόσμοςδυστυχώς δεν γνωρίζει και πολλές φορές δεχόμαστε αιτήματα για πράγματα που δεν έχουμε αρμοδιότητα, όπως για παράδειγμα για τα κόστη της κινητής τηλεφωνίας, για τα οποία αρμόδια Αρχή είναι η ΕΕΤΤ (Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών). Η κάλυψη από τα ΜΜΕ είναι επιγραμματική πολλές φορές. Γι’ αυτό είναι σημαντικός ο ρόλος του Τύπου για να ενημερώσει τους πολίτες για θέματα ανταγωνισμού και σε ποια Αρχή να αποταθούν.
● Στην έκθεση της Επιτροπής για τη διανομή Τύπου, προτείνετε εναλλακτικές μορφές στο παρόν μονοπώλιο, όπως μια σύμπραξη εκδοτών σε ένα συνεργατικό πρακτορείο διανομής. Ωστόσο, όπως και η Επιτροπή αναγνωρίζει, το κόστος είναι πολύ μεγάλο ώστε να το επωμιστούν οι εφημερίδες. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος ώστε να υποχρεωθεί το μονοπώλιο της διανομής να κάνει τη δουλειά του;
Δεν μπορώ να μιλήσω για μια εκκρεμούσα διαδικασία. Εάν επίσης αναφέρεστε στην κύρια υπόθεση για τη διανομή έχω δηλώσει αποχή. Οι απόψεις της Επιτροπής για την Κανονιστική για τον Τύπο έχουν δημοσιευθεί. Οσον αφορά τις διάφορες λύσεις, αυτές που αναφέρατε είναι ζητήματα που τέθηκαν στους εμπειρογνώμονες.
Είχαμε αποταθεί σε επιστήμονες του εξωτερικού. Μία από αυτές ήταν η Τζούλια Κέιτζ, πολύ γνωστή οικονομολόγος που ειδικεύεται στα οικονομικά του Τύπου, έχει γράψει και ένα πολύ σημαντικό βιβλίο για το θέμα. Οι απόψεις της Επιτροπής έχουν τεθεί σε δημόσια διαβούλευση. Βρισκόμαστε στη δεύτερη φάση, μέχρι το τέλος του χρόνου θα έχει δημοσιευθεί το τελικό πόρισμα, όμως αυτό εξαρτάται από την απόφαση της Ολομέλειας, οπότε δεν μπορώ αυτή τη στιγμή να πω κάτι παραπάνω.
● To θέμα των ημερών είναι η ακρίβεια και οι ανατιμήσεις. Ως Επιτροπή Ανταγωνισμού έχετε πυκνώσει τους ελέγχους, αλλά δεν είστε σε θέση να δώσετε περισσότερα στοιχεία. Γιατί;
Οι έλεγχοι της Επιτροπής Ανταγωνισμού ετοιμάζονται αρκετό χρόνο πριν και χρειάζονται σημαντικό χρόνο για να επεξεργαστεί η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού τα στοιχεία που αντλούμε. Ως Επιτροπή έχουμε μια πολιτική συνεχούς εποπτείας της αγοράς. Εχουμε δημιουργήσει μια καινοτόμα πλατφόρμα που λέγεται HCC Data Analytics Platform και ένα τμήμα ψηφιακής αναζήτησης πειστηρίων. Συλλέγουμε τιμές, και σε ορισμένα προϊόντα ποσότητες, για πολλά προϊόντα, πλέον των 1.600-1.700, τα οποία συνεχώς αυξάνονται. Τα δεδομένα πηγαίνουν σε μια κεντρική βάση δεδομένων, με την οποία με διάφορα dashboards που έχουμε δημιουργήσει, οι χειριστές μπορούν να παρακολουθούν την πορεία των τιμών (χρονοσειρές) και να βλέπουν τυχόν ενδείξεις εναρμόνισης. Αυτό μας δίνει τροφή για περαιτέρω έρευνα, γιατί μόνο η ταύτιση τιμών δεν αρκεί στη νομολογία. Χρειαζόμαστε και επικοινωνία μεταξύ των ανταγωνιστικών εταιρειών για να στοιχειοθετήσουμε παράβαση. Βλέπουμε και άλλα δομικά στοιχεία.
Αν μια αγορά έχει πολλούς παίκτες δεν είναι εύκολο να δημιουργηθεί καρτέλ. Για να είναι ένα καρτέλ βιώσιμο πρέπει να είναι λίγοι παίκτες, σε συνεννόηση μεταξύ τους. Ελέγχουμε διάφορα τέτοια χαρακτηριστικά και έχοντας τις ενδείξεις αποφασίζονται τα μέτρα έρευνας, από ερωτηματολόγια σε εταιρείες μέχρι επιτόπιους ελέγχους.
● H διαφορά χρόνου μεταξύ αυτού που βιώνει ο πολίτης στην καθημερινότητά του και των διαδικασιών της Επιτροπής που διαρκούν αρκετά μεγάλο διάστημα, δεν αποθαρρύνει τον πολίτη να απευθυνθεί σε σας; Ποιος ο λόγος να καταγγείλει κάτι όταν δεν βλέπει άμεσο αποτέλεσμα στην τσέπη του;
Αυτό που θέλουμε να κάνουμε, με όλες τις δυσκολίες που υπάρχουν λόγω της σοβαρής υποστελέχωσης της Επιτροπής, είναι να επιταχύνουμε τις διαδικασίες μας, κάτι το οποίο έχουμε ήδη πράξει, μια και από 8 έτη μέσο όρο ηλικίας υποθέσεων όταν ανέλαβα τον Σεπτέμβριο 2019, είμαστε τώρα σε λιγότερο από 1,5 έτος. Επίσης, οι ενέργειές μας, όπως και αυτές όλων των Αρχών ανταγωνισμού, συνήθως δεν παράγουν άμεσα αποτελέσματα, αλλά σε βάθος χρόνου μια και δρούμε στις δομές της αγοράς.
Θα ήταν ενδιαφέρον να πάρουμε κάποιες παλαιότερες αποφάσεις της Επιτροπής και να μετρήσουμε τι αποτέλεσμα είχαν. Θα δείτε ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε βάθος χρόνου. Ναι, οι διαδικασίες είναι πιο χρονοβόρες από ό,τι π.χ. η αγορανομία που θα βρει μια παράβαση και θα επιβάλει πρόστιμο άμεσα. Εμάς ο ρόλος μας είναι πιο έμμεσος, να δημιουργήσουμε ανταγωνιστικές δομές στην αγορά και η προστασία των διαδικαστικών δικαιωμάτων των μερών πολύ μεγαλύτερη, μια και τα πρόστιμα που μπορούμε να βάλουμε είναι πολύ μεγάλα, μέχρι το 10% του συνολικού κύκλου εργασιών.
● Σε συνέντευξή σας έχετε δηλώσει ότι δεν είστε ιδεολογικά αντίθετοι στη διατίμηση, αλλά είναι ύστατη καταφυγή. Εκτοτε η ακρίβεια παίρνει μορφή χιονοστιβάδας. Δεν ήρθε αυτή η στιγμή;
Οταν λέμε ότι δεν είμαστε αντίθετοι ιδεολογικά, σημαίνει ότι εξετάζουμε τα στοιχεία τεχνοκρατικά και αποφασίζουμε. Η διατίμηση είναι μια δύσκολη υπόθεση, γιατί υπάρχει μεγάλο περιθώριο λάθους, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε ελλείψεις στην αγορά, σε φαινόμενα καρτελοποίησης της αγοράς ή αποκλεισμού ανταγωνιστών και να φτάσουμε σε μονοπωλιακές καταστάσεις διαρκείας. Η ακρίβεια μας απασχολεί, όμως η αρμοδιότητά μας δεν είναι οι αυξήσεις των τιμών καθ’ εαυτές, αλλά μόνο αν προέρχονται από στρεβλώσεις του ανταγωνισμού, παράνομες συμπράξεις ή κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης στην αγορά.
● Για να έχουν γίνει τόσοι έλεγχοι τελευταία υπάρχουν ενδείξεις για συμπράξεις;
Σαφώς υπάρχουν. Για ένα μέρος της ακρίβειας μπορεί να ευθύνονται εξωγενείς παράγοντες, ένα μέρος είναι προϊόν της κρίσης των logistics, της κλιματικής αλλαγής. Ενα άλλο ενδεχομένως προέρχεται από διεθνείς στρεβλώσεις του ανταγωνισμού, όπου πιο αρμόδια είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και σε συνεργασία με αυτήν και μέσω του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ανταγωνισμού προσπαθούμε να προχωρήσουμε σε παρεμβάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ενα τρίτο μέρος προέρχεται από εθνικές στρεβλώσεις και αυτές κοιτάμε εμείς.
Καταλαβαίνω ότι υπάρχει αγωνία από τους πολίτες, που θέλουν άμεση παρέμβαση. Το πιο άμεσο που μπορούμε να κάνουμε είναι οι έρευνες αυτές που ξεκινάμε.
