«Η Ευρωπαϊκή Ενωση έκανε την Ελλάδα πειραματόζωο»

Η Γαλλίδα φιλόσοφος-ερευνήτρια Κριστιάν Βολέρ και ο Γάλλος φωτογράφος-καθηγητής (photographie documentaire) της École des Beaux-Arts της Dijon Φιλίπ Μπαζέν έχουν ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο κάνοντας επιτόπια έρευνα για τις μορφές αντίστασης και διεκδίκησης: μεταξύ άλλων, για τους μαχόμενους για το δικαίωμα σε οικιστική γη και βασικές υποδομές στη Χιλή, για τους διαδηλωτές στην πλατεία Ταχρίρ στο Κάιρο, για τους απελπισμένους πρόσφυγες στο Καλέ της βόρειας Γαλλίας.

Η νοτιοανατολική Ευρώπη αποτέλεσε ιδιαίτερο πεδίο έλξης για τους δύο ερευνητές: αυτοπυρπολημένοι στη Βουλγαρία, διαδηλωτές στην πλατεία Ταξίμ στην Κωνσταντινούπολη, στρατευμένες γυναίκες στα Βαλκάνια, Τσετσένοι πρόσφυγες στην Πολωνία. Το 2017 ήρθαν στην Ελλάδα, στο «πειραματόζωο της πολιτικής», όπως τη χαρακτηρίζουν, και έπειτα από συστηματική δουλειά ετοιμάζονται να εκδώσουν, σε συνεργασία με την Association Pierre Belon, το βιβλίο τους «Μορφές αλληλεγγύης στην Ελλάδα», για το οποίο μίλησαν στην «Εφ.Συν.» σε μία από τις τελευταίες επισκέψεις τους στην Αθήνα.

«H Ελλάδα γεωγραφικά βρίσκεται στο σημείο τομής των μεταναστευτικών ροών, στην είσοδο της Ευρώπης και σε εγγύτητα με τα αυταρχικά καθεστώτα της Τουρκίας και της Ουγγαρίας, με τα νησιά και τα λιμάνια να καθίστανται χώροι υποδοχής εκτεθειμένων ομάδων πληθυσμού στην καταπίεση και τον κίνδυνο. Θελήσαμε να θέσουμε αυτή τη διπλή προβληματική των καταστροφικών περιορισμών συνδεδεμένων με την παρέμβαση της τρόικας και των μεταναστευτικών πιέσεων συνδεδεμένων με τον χώρο Σένγκεν, για να εξετάσουμε τις αντιδράσεις Ελλήνων αλλά και ξένων απέναντι στην οικονομική καταστροφή της Ελλάδας σε συνδυασμό με τον εγκλωβισμό χιλιάδων εξαθλιωμένων μεταναστών ή προσφύγων. Αλλά στην πορεία ο προβληματισμός μας επεκτάθηκε και τελικά γίναμε παρατηρητές πολυάριθμων πράξεων αλληλεγγύης που παρατηρούνται στον ελληνικό πληθυσμό», λέει η Κριστιάν Βολέρ και μαζί με τον Φιλίπ Μπαζέν περιγράφουν τη διαδρομή που ακολούθησαν.

«Τον Ιούλιο του 2017 ξεκινήσαμε να μελετάμε τον τρόπο λειτουργίας των κοινωνικών ιατρείων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, συνεχίσαμε με τη συνεργατική ΒΙΟΜΕ, πήγαμε στις Σκουριές και ύστερα στην Ειδομένη, στο City Plaza στην Αθήνα, σε δομές αλληλεγγύης στην Ηλιούπολη και στο Κουκάκι. Τον Φεβρουάριο του 2018 επιστρέψαμε στην Ελλάδα μέσω μιας υποτροφίας/χρηματοδότησης από το υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας και αυτή τη φορά επισκεφθήκαμε τη Λέσβο με σκοπό να αποκτήσουμε μια συνολική εικόνα του προσφυγικού μέσα από μαρτυρίες προσφύγων, ντόπιων, ξένων και ΜΚΟ. Αλλωστε είναι ένας τομέας στον οποίο η Ευρώπη έχει επιλέξει και πάλι να καταστήσει την Ελλάδα πειραματόζωο, αφού απέναντι στις καθημερινές ροές εκατοντάδων προσφύγων απαντά με κλειστά σύνορα και συγκρουσιακή πολιτική».

Δουλεύοντας στη Λέσβο για δεκαπέντε μέρες βγήκαν στην επιφάνεια ιστορικά στοιχεία που τους βοηθούν να κατανοήσουν την έννοια των μορφών αλληλεγγύης στην Ελλάδα.

«Αρκετοί κάτοικοι της Λέσβου που κατάγονται από τη Μικρά Ασία, βλέποντας κυρίως το 2015 και το 2016 όλο αυτό το κύμα προσφύγων, ξαναβίωσαν κατά κάποιον τρόπο τη Μικρασιατική Καταστροφή και αντιμετώπισαν ευπρόσδεκτα τους πρόσφυγες. Αυτό ήταν μια μορφή αλληλεγγύης. Τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς επισκεφθήκαμε και δουλέψαμε για δεκαπέντε μέρες στην Ικαρία, τόπο εξορίας της ελληνικής Αριστεράς, όπου μάθαμε ότι οι ντόπιοι καλοδέχτηκαν τους εξόριστους, και αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε ότι η έντονη διαχρονικότητα πολιτικής βίας στην Ελλάδα, με τους πολέμους και τα φασιστικά στοιχεία, είχε αποτέλεσμα μια σειρά μορφών αλληλεγγύης και ότι είναι ίδιον του ελληνικού λαού να αντιστέκεται προκειμένου να αντιμετωπίσει τη δραματική κατάσταση στην οποία βρίσκεται κάθε φορά ο ίδιος».

Παράλληλα παρατηρούν ότι σε καμία άλλη χώρα δεν είδαν να διώκονται τόσο άγρια αυτοί που αντιστάθηκαν. «Αυτό είναι ένα πολύ δυνατό στοιχείο που το νιώσαμε μόνο εδώ. Στην Ελλάδα ο λαός αντιστάθηκε και έδιωξε τους Γερμανούς, ενώ στη Γαλλία οι Γερμανοί αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν λόγω της απόβασης των Αμερικανών. Οι Γάλλοι όμως αντιστασιακοί αναγνωρίστηκαν αμέσως και πήραν θέσεις στην κυβέρνηση, ενώ στην Ελλάδα οι συνεργάτες των Γερμανών, που έχασαν τον πόλεμο, πήραν την εξουσία, ενώ μπήκαν στο περιθώριο, κυνηγημένοι, εκείνοι που κέρδισαν τον πόλεμο. Αν το συγκεκριμένο παράδειγμα το φέρουμε στο σήμερα, θα δούμε ότι όπως οι υποτιθέμενοι δημοκράτες που κέρδισαν τον φασισμό επέβαλαν ένα φασιστικό καθεστώς στην Ελλάδα, έτσι και οι νεοφιλελεύθεροι που κυβερνούν παγκοσμίως αποκηρύσσουν δήθεν τον φασισμό αλλά υιοθετούν τις πρακτικές του. Γι’ αυτό λένε πάντα ότι η Ελλάδα είναι ένα πειραματόζωο της πολιτικής».

Σε αυτό το πλαίσιο, των φασιστών που βρήκαν θέσεις στην εξουσία, η Κριστιάν Βολέρ και ο Φιλίπ Μπαζέν εντάσσουν και την είσοδο της ναζιστικής Χρυσής Αυγής στο Κοινοβούλιο.

«Μπορεί να είναι τώρα εκτός Βουλής, αλλά η δίκη της Χρυσής Αυγής έχει τεράστια σημασία όχι μόνο γιατί συνδέεται με το ιστορικό γίγνεσθαι του τόπου, αλλά επειδή κατά τη γνώμη μας θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στην Ευρώπη αν δεν καταδικαστεί ο φασισμός».

Το καλοκαίρι του 2018 έρχονται ξανά στην Ελλάδα, αυτή τη φορά οδικώς, θέλοντας να ακολουθήσουν τα ίχνη της αντίστασης στους Γερμανούς και του μετέπειτα εμφύλιου πολέμου: Καλάβρυτα, Κομμένο, Δρακιά, Μεγαλοχώρι, Γράμμος, Μακρόνησος.

Επισκέπτονται επίσης την Πάτρα και το προσφυγικό στρατόπεδο «Ελιά» στην Αθήνα. Επιστρέφουν τον Ιανουάριο του 2020 και ακολουθούν ίχνη της αντίστασης στην επταετή δικτατορία (ΕΑΤ-ΕΣΑ), σημερινές μορφές αντίστασης και αλληλεγγύης από την περιοχή των Εξαρχείων, αλλά και τη δίκη της Χρυσής Αυγής.

Συναντήσεις, πληροφορίες, συνεντεύξεις, μαρτυρίες, φωτογραφίες που αποτυπώνουν την ιστορία, το συναίσθημα των ανθρώπων που αντιστάθηκαν στον ναζισμό, βιβλιογραφική έρευνα. «Υπάρχει μια γραμμή που διαπερνάει το βιβλίο. Είναι η προσπάθειά μας να βρούμε ανθρώπους που να μιλάνε για τη δική τους ιστορία και ύστερα να πιάσουμε το νήμα της συνέχειας. Σ᾽αυτό το πλαίσιο η αντίσταση και η αλληλεγγύη των Ελλήνων είναι πιο επίκαιρες από ποτέ απέναντι στην άνοδο της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη».