«Η Δικαιοσύνη οφείλει να δώσει απαντήσεις άμεσα και προς πάσα κατεύθυνση»

Κορυφαίοι κυβερνητικοί και θεσμικοί παράγοντες απαντούν, όλα τα επόμενα προεκλογικά Σάββατα, στην «Εφ.Συν.» για τα εμπόδια, τα λάθη, τις επιτυχίες, τις δεσμεύσεις και τα σχέδιά τους για την επόμενη ημέρα. Σήμερα μιλάει ο υπουργός Δικαιοσύνης, Μιχάλης Καλογήρου.

Αλλά έτσι σας συμβουλεύω φίλοι μου: Να δυσπιστείτε σε όλους που έχουν δυνατό το ένστικτο της τιμωρίας

Φρ. Νίτσε, «Τάδε έφη Ζαρατούστρα»

• Η σημερινή αντιπολίτευση και τα προσκείμενά της ΜΜΕ θυμήθηκαν όψιμα την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης κατηγορώντας εσάς για παρεμβάσεις. Ποια ήταν τα δικά σας λάθη που τροφοδότησαν την έωλη αυτή επιχειρηματολογία και σας έφεραν (όχι εσάς προσωπικά) αντιμέτωπους ακόμα και με τη δικαστική εξουσία;

Η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης πρέπει να είναι ένα σταθερό σημείο αναφοράς ολόκληρου του πολιτικού συστήματος. Συνεπώς θα ήταν θετική εξέλιξη εκείνοι που τα έργα και οι ημέρες τους ταυτίστηκαν με την απαξίωσή της, να επανέκαμπταν στην ορθή θεσμικά συμπεριφορά.

Παρ’ όλα αυτά, επιτρέψτε μου να θεωρώ ότι η στάση αυτή είναι υποκριτική και ότι συνδέεται με την έκφραση ορισμένης αντιπολιτευτικής στρατηγικής, σύμφωνα με την οποία επιδιώκεται να δοθεί η εικόνα ότι η σημερινή κυβέρνηση δήθεν παρεμβαίνει στη Δικαιοσύνη. Αυτή η στάση είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη, αφού έτσι διαδίδεται η αίσθηση ότι η Δικαιοσύνη είναι έτοιμη για υποχωρήσεις και ευεπίφορη σε υποταγή στην εκάστοτε πολιτική εξουσία. Η εμπιστοσύνη των πολιτών δέχεται έτσι συντριπτικό πλήγμα. Μην ξεχνάμε ότι η εκστρατεία αυτή έλαβε χώρα σε μια περίοδο που ορισμένα στελέχη κομμάτων αντιμετώπιζαν την ερευνητική δραστηριότητα της Δικαιοσύνης. Συνεπώς όσοι κατήγγειλαν τους φορείς της δεν το έκαναν από μια ουδέτερη θέση, επιχειρώντας οι ίδιοι απόπειρα παρέμβασης στη Δικαιοσύνη και θολώνοντας σκόπιμα την τελική εικόνα. Μια απόπειρα «δολοφονίας χαρακτήρα» ενός ολόκληρου πολιτικού χώρου με ιστορία αγώνων για τις σημερινές δημοκρατικές κατακτήσεις.

Επαναλαμβάνω: λάθη ασφαλώς και γίνονται, κυρίως όταν τα ζητήματα περί Δικαιοσύνης βρίσκονται στο κέντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης. Ομως μια δημόσια τοποθέτηση, ακόμη και όταν δεν γίνεται με σωστό τρόπο, οφείλεται στην αφοβία όποιου δεν έχει κάτι να κρύψει, που νιώθει ότι είναι «καθαρός ουρανός», και ασφαλώς όχι στην πρόθεση παρεμβάσεων. Η κυβέρνηση αντίθετα πήρε σημαντικές πρωτοβουλίες για την ανύψωση του βιοτικού επιπέδου του δικαστή και για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος απονομής της Δικαιοσύνης σε επίπεδο νομοθετικό και σε επίπεδο υλικών όρων. Αυτές είναι προϋποθέσεις που στην πράξη διαφυλάσσουν την ανεξαρτησία.

• Ανακαλύψατε καθυστερημένα με τη βοήθεια των αρχών επικίνδυνα κυκλώματα στις φυλακές, που μάλιστα αποκαλύπτουν διασυνδέσεις μεταξύ καταδίκων, υπαλλήλων, δικηγόρων και γιατρών. Ποια μέτρα πήρατε προκειμένου να σπάσουν αποστήματα δεκαετιών;

Είναι αλήθεια ότι τελευταία ήρθαν στο φως της δημοσιότητας περιστατικά ανομίας στο μεγαλύτερο κατάστημα κράτησης της χώρας που αποκάλυψαν την παρουσία και δράση κυκλωμάτων, με εμπλεκόμενους εντός και εκτός φυλακής. Για πρώτη φορά όμως τόσο η Δικαιοσύνη όσο και η κυβέρνηση κινήθηκαν άμεσα και αποφασιστικά σε ένα θέμα που κανείς δεν έχει τολμήσει να αγγίξει μέχρι σήμερα: η υπόθεση έχει ανατεθεί και διερευνάται από ειδικό εφέτη ανακριτή.

• Ο τομέας της Δικαιοσύνης και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι βασικό πεδίο για την κυβέρνηση της Αριστεράς. Πέρα από τις γνωστές πλέον νομοθετικές σας πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση ίσης μεταχείρισης πολιτών και κρατουμένων, τι είναι εκείνο που έμεινε πίσω και θα επιδιωχθεί στο μέλλον αν το κόμμα σας αναδειχτεί νικητής;

Υπάρχουν ήδη ώριμα νομοσχέδια. Αναφέρω ενδεικτικά την αναθεώρηση του Οικογενειακού Δικαίου που επιλύει το ζήτημα της λεγόμενης «συνεπιμέλειας», έχει ήδη εγκριθεί και υλοποιείται το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, ολοκληρώθηκε το Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας και ήδη εκπονείται το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα ΑμεΑ.

Αναφορικά με τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα, όπως ο ίδιος ο πρωθυπουργός έχει δηλώσει, μελετούμε τη θεσμοθέτηση του πολιτικού γάμου και της τεκνοθεσίας, καθώς και τροποποιητικές παρεμβάσεις στον νόμο για τη Νομική Αναγνώριση της Ταυτότητας Φύλου προκειμένου, μετά από ενάμιση χρόνο ισχύος του, να διορθωθούν κενά και δυσχέρειες κατά την εφαρμογή του.

Ενα μεγάλο μέρος από το στρατηγικό σχέδιο για το σωφρονιστικό σύστημα 2018-2020 έχει ήδη υλοποιηθεί ή έχει δρομολογηθεί. Η ολοκλήρωση της διαδικασίας των προσλήψεων των 533 υπαλλήλων για την ενίσχυση του προσωπικού των φυλακών της χώρας μέσω ΑΣΕΠ, καθώς και η έκδοση της νέας προκήρυξης για 639 υπαλλήλους που θα στελεχώσουν το νέο κατάστημα Δράμας και τις υπόλοιπες φυλακές, αποτελούν την παρακαταθήκη αυτής της κυβέρνησης για την ομαλή λειτουργία και την ουσιαστική βελτίωση του σωφρονιστικού μας συστήματος.

Ωστόσο υπάρχουν σημαντικές μεταρρυθμίσεις που είναι ώριμες: μονάδες Μέριμνας Νέων, ίδρυση Σωφρονιστικής Ακαδημίας, τροποποίηση του οργανισμού των φυλακών, εφαρμογή των εναλλακτικών τρόπων έκτισης της ποινής, αναβάθμιση του τεχνολογικού εξοπλισμού των φυλακών και ενίσχυση της στατικής και δυναμικής ασφάλειας.

• Η σημερινή αντιπολίτευση και τα προσκείμενά της ΜΜΕ θυμήθηκαν όψιμα την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης κατηγορώντας εσάς για παρεμβάσεις. Ποια ήταν τα δικά σας λάθη που τροφοδότησαν την έωλη αυτή επιχειρηματολογία και σας έφεραν (όχι εσάς προσωπικά) αντιμέτωπους ακόμα και με τη δικαστική εξουσία;

Η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης πρέπει να είναι ένα σταθερό σημείο αναφοράς ολόκληρου του πολιτικού συστήματος. Συνεπώς θα ήταν θετική εξέλιξη εκείνοι που τα έργα και οι ημέρες τους ταυτίστηκαν με την απαξίωσή της, να επανέκαμπταν στην ορθή θεσμικά συμπεριφορά.

Παρ’ όλα αυτά, επιτρέψτε μου να θεωρώ ότι η στάση αυτή είναι υποκριτική και ότι συνδέεται με την έκφραση ορισμένης αντιπολιτευτικής στρατηγικής, σύμφωνα με την οποία επιδιώκεται να δοθεί η εικόνα ότι η σημερινή κυβέρνηση δήθεν παρεμβαίνει στη Δικαιοσύνη. Αυτή η στάση είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη, αφού έτσι διαδίδεται η αίσθηση ότι η Δικαιοσύνη είναι έτοιμη για υποχωρήσεις και ευεπίφορη σε υποταγή στην εκάστοτε πολιτική εξουσία. Η εμπιστοσύνη των πολιτών δέχεται έτσι συντριπτικό πλήγμα. Μην ξεχνάμε ότι η εκστρατεία αυτή έλαβε χώρα σε μια περίοδο που ορισμένα στελέχη κομμάτων αντιμετώπιζαν την ερευνητική δραστηριότητα της Δικαιοσύνης. Συνεπώς όσοι κατήγγειλαν τους φορείς της δεν το έκαναν από μια ουδέτερη θέση, επιχειρώντας οι ίδιοι απόπειρα παρέμβασης στη Δικαιοσύνη και θολώνοντας σκόπιμα την τελική εικόνα. Μια απόπειρα «δολοφονίας χαρακτήρα» ενός ολόκληρου πολιτικού χώρου με ιστορία αγώνων για τις σημερινές δημοκρατικές κατακτήσεις.

Επαναλαμβάνω: λάθη ασφαλώς και γίνονται, κυρίως όταν τα ζητήματα περί Δικαιοσύνης βρίσκονται στο κέντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης. Ομως μια δημόσια τοποθέτηση, ακόμη και όταν δεν γίνεται με σωστό τρόπο, οφείλεται στην αφοβία όποιου δεν έχει κάτι να κρύψει, που νιώθει ότι είναι «καθαρός ουρανός», και ασφαλώς όχι στην πρόθεση παρεμβάσεων. Η κυβέρνηση αντίθετα πήρε σημαντικές πρωτοβουλίες για την ανύψωση του βιοτικού επιπέδου του δικαστή και για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος απονομής της Δικαιοσύνης σε επίπεδο νομοθετικό και σε επίπεδο υλικών όρων. Αυτές είναι προϋποθέσεις που στην πράξη διαφυλάσσουν την ανεξαρτησία.

• Μήπως η απόφασή σας να τα βάλετε με τη διαφθορά πίεσε ασφυκτικά τους δικαστικούς λειτουργούς, όπως και η συνεχής ανάδειξη των σκανδάλων πριν ακόμα ολοκληρωθούν οι εισαγγελικές έρευνες;

Πίεση προς δικαστικούς λειτουργούς να ολοκληρώσουν εισαγγελικές έρευνες και να ασκήσουν διώξεις δεν υπήρξε ποτέ, είναι ξεκάθαρο αυτό. Εκ των πραγμάτων η ανάληψη της διοικητικής ευθύνης των υπουργείων ή άλλων δημόσιων φορέων μετά το 2015 από νέα στελέχη, αλλά και η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ, ανέδειξαν υποθέσεις που παρείχαν ενδείξεις διασπάθισης δημόσιου χρήματος. Ετσι η αποστολή των σχετικών με αυτά εγγράφων στη Δικαιοσύνη ήταν αυτονόητη δημοκρατική υποχρέωση, όπως αυτονόητη υποχρέωση της Δικαιοσύνης είναι η τήρηση των δικονομικών και ουσιαστικών κανόνων προς την απόδοση τυχόν ποινικών ευθυνών.

• Οι επιστημονικές νομοπαρασκευαστικές επιτροπές συνέταξαν πιο σύγχρονους και επιεικέστερους ποινικούς κώδικες σύμφωνους με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο. Ποιες από τις προτάσεις σας για βελτιώσεις και αλλαγές έγιναν δεκτές; Τι σηματοδοτεί η απόφαση του Κυριάκου Μητσοτάκη και η στάση του ΚΙΝ.ΑΛΛ. να αποφύγουν την ψήφισή τους;

Μου δίνετε την ευκαιρία να επαναλάβω ότι η διαδικασία επιψήφισης ορισμένου σχεδίου νόμου ως κώδικα προβλέπεται στο Σύνταγμα. Ο συνταγματικός νομοθέτης δίνει απόλυτη προτεραιότητα στη συνοχή αυτών των κειμένων, στην οποία θεωρείται ότι στηρίζεται και η διαχρονικότητά τους. Ετσι η παρέμβαση οποιουδήποτε υπουργού είναι σχεδόν αδύνατη. Ομως μέρος της διαδικασίας της νομοθέτησης είναι και η δημόσια διαβούλευση. Είμαστε τυχεροί που οι ειδικές νομοπαρασκευαστικές επιτροπές μπόρεσαν να αντιληφθούν τα ζητήματα που τέθηκαν εκεί και να βρουν τρόπους που συμβίβαζαν τον στόχο της ικανοποίησης ορισμένης κοινωνικής ανάγκης και της διατήρησης των αξονικών χαρακτηριστικών του κάθε κώδικα. Τέτοιες περιπτώσεις ήταν ενδεικτικά οι αντιρατσιστικές προβλέψεις ή, έστω την ύστατη ώρα, οι προβλέψεις για τον βιασμό όπως περιλήφθηκαν στον νέο Ποινικό Κώδικα.

Οι κώδικες που ψηφίστηκαν αποτελούν τον καρπό εργασιών, για διάστημα μεγαλύτερο της δεκαετίας, νομικών υψηλής αναγνώρισης στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Μάλιστα η τελευταία σύνθεση της επιτροπής προέρχεται από εκπροσώπους θεσμικών φορέων με ευρεία αποδοχή της κοινωνικής, προσωπικής και επιστημονικής πορείας τους (ενώσεις δικαστών και εισαγγελέων, νομικές σχολές, ολομέλεια των δικηγορικών συλλόγων, επιστημονικές εταιρείες ποινικολόγων κ.λπ.).

Δεν είχαν λοιπόν κανέναν πραγματικό λόγο να μη βρίσκονται στη Βουλή η Ν.Δ. και το ΚΙΝ.ΑΛΛ. για να συζητήσουν και να τοποθετηθούν. Δόθηκαν τόσες ευκαιρίες διατύπωσης συναίνεσης το αμέσως προηγούμενο διάστημα, με κορυφαία την πρόσκληση των τομεαρχών Δικαιοσύνης σε ειδική σύσκεψη στο υπουργείο με κοινές διαπιστώσεις για την ανάγκη αλλαγής της ποινικής νομοθεσίας. Το επιβεβαιώνει η στάση του Ευάγγ. Βενιζέλου, που με θεσμική οπτική τόνισε την ανάγκη να αφιερωθεί στους κώδικες μια κοινοβουλευτική διαδικασία η οποία θα ταίριαζε στο μέγεθος της θεσμικής τομής που επιφέρουν. Ομως το πολιτικό κόστος μιας τέτοιας τομής το αναλαμβάνει και εκείνος που σωπαίνει, απουσιάζοντας από εκεί που ο λαός τον έταξε να βρίσκεται. Δεν δικαιούνται λοιπόν να ασκούν αφ’ υψηλού κριτική στο θέμα αυτό, αφού με τη στάση τους «δοκεί συναινείν».

• Η επιχειρηματολογία για την απόφασή σας να κάνετε με όλες τις προβλεπόμενες διαδικασίες το τελευταίο βήμα στην εκλογή ηγεσίας του Αρείου Πάγου έχει προφανώς εξαντληθεί. Θα ήθελα ένα σχόλιο για τις πιέσεις που ασκούνται στους δικαστικούς λειτουργούς και κυρίως στον ΠτΔ. Κι ένα δεύτερο για την τοποθέτηση του Χ. Σεβαστίδη, προέδρου της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων που δεν έτυχε -αυτή τη φορά- μεγάλης δημοσιότητας: «Το πρόβλημα δεν είναι σημερινό. Σε κάθε επιλογή νέας ηγεσίας είχαμε σφοδρές αντιπαραθέσεις και καταγγελίες της αντιπολίτευσης για παραβίαση της επετηρίδας, παράλειψη άξιων δικαστών. Σήμερα γίνεται περισσότερο αντιληπτό γιατί η επιλογή συμπίπτει με τις εκλογές. Τα πολιτικά κόμματα εξουσίας δεν θέλουν καμία αλλαγή. Θέλουν να έχουν το προνόμιο της επιλογής όταν είναι στην κυβέρνηση και διαμαρτύρονται όταν βρίσκονται στην αντιπολίτευση».

Δεν εκπλήσσει η περιορισμένη δημοσιότητα προβληματισμών σαν αυτόν του προέδρου. Ο σεβασμός άλλωστε των θεσμικών φορέων της Δικαιοσύνης δεν είναι σταθερός από τα ΜΜΕ που στηρίζουν την αντιπολίτευση, αλλά μόνο ευκαιριακός. Ως προς την ουσία θα έλεγα ότι καλώς με βάση τη δημοκρατική αρχή επιφυλάσσει το Σύνταγμα στην κυβέρνηση της χώρας το δικαίωμα να διορίζει την ηγεσία της Δικαιοσύνης. Με τον ν. 3841/2010, τον «νόμο Καστανίδη», έχει προβλεφθεί η εμπλοκή στη διαδικασία και της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής. Αλλωστε η ηγεσία των ανώτατων δικαστηρίων προέρχεται από δικαστές που σε όλη τη ζωή τους έχουν συχνά κριθεί από δικαστικά συμβούλια για την επάρκειά τους. Μένει δηλαδή στο τέλος στην κυβέρνηση να ορίσει τους επικεφαλής αναγόμενη κυρίως σε κριτήρια που άπτονται των διοικητικών ικανοτήτων. Στον ν. 1756/1988 σαφώς προβλέπεται ότι η διαδικασία κάλυψης των σχετικών θέσεων ξεκινά τον Απρίλιο και θα πρέπει να ολοκληρώνεται σε χρόνο που θα επιτρέπεται η ομαλή μετάβαση, πολλώ δε μάλλον όταν στην επικείμενη εκλογική διαδικασία τόσο ο πρόεδρος όσο και ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου εγγυώνται την τήρηση των διαδικασιών, όταν δεν γνωρίζουμε τον χρόνο συγκρότησης της νέας κυβέρνησης και όταν αυθαιρετούμε εξαρτώντας τη διαδικασία από την εικασία εκλογικών αποτελεσμάτων.

Προβλέπεται ρητά ότι η διαδικασία μπορεί να ολοκληρωθεί, παραλείποντας την προεπιλογή από τη Βουλή, όταν αυτή αδυνατεί να συνεδριάσει επειδή έχει διαλυθεί. Η κοινοβουλευτική διαδικασία τηρήθηκε, η κυβέρνηση ασκεί κανονικά τις αρμοδιότητές της, ενώ επιχειρήθηκε συναίνεση μέσω της επιστολής προς τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Μια αντίθετη προσέγγιση και επιλογή οδηγεί στην υιοθέτηση του δόγματος ότι τελικώς η ηγεσία της Δικαιοσύνης αποτελεί πολιτικό εργαλείο και ότι μπορούμε στον βωμό της μικροπολιτικής σκοπιμότητας να θυσιάζουμε τις συνταγματικά προβλεπόμενες διαδικασίες. Θεωρώ ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν συμμερίζεται θεσμικές δολιοφθορές, οι οποίες μάλιστα γίνονται στο όνομα του Συντάγματος.

• Και μία τελευταία ερώτηση: Θα ήθελα ένα σχόλιο σχετικά με τις παρεμβάσεις του Ι. Αγγελή και τη χρήση τους από την αντιπολίτευση.

Θέλω να ξεκαθαρίσω και πάλι ότι προέβην στην παραγγελία άσκησης προκαταρκτικής εξέτασης κατά του κ. Αγγελή μετά από διαβιβαστικό έγγραφο από την Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, ώστε να πάψουν οι διαρροές ή υπαινικτικές αναφορές που δεν ταιριάζουν σε θεσμικά όργανα τα οποία έχουν αναλάβει και ασκούν πολιτική ή δικαστική εξουσία. Το κλίμα που έχει δημιουργηθεί είναι ζοφερό. Ουσιαστικά ο αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου και η εισαγγελέας Διαφθοράς αλληλοκατηγορούνται δημοσίως για τους χειρισμούς στη λεγόμενη υπόθεση Novartis. Αποτέλεσμα: οι δημόσιες διαφωνίες εισαγγελέων γύρω από ένα υπαρκτό σε κάθε περίπτωση σκάνδαλο να επιτρέπουν αφηγήματα τόσο στην κατεύθυνση ότι επιχειρείται συγκάλυψη ευθυνών των εμπλεκόμενων στην υπόθεση πολιτικών προσώπων, όσο και ότι πρόκειται δήθεν για σκευωρία που έχει στήσει η κυβέρνηση κατά πολιτικών αντιπάλων. Η Δικαιοσύνη οφείλει να δώσει απαντήσεις άμεσα και προς πάσα κατεύθυνση, διαφορετικά αυτό το νοσηρό κλίμα οδηγεί σε θεσμικό εκτροχιασμό.