Φέτος τον Δεκέμβρη, έναν χρόνο μετά την παραγωγική περσινή επέτειο της Κάλλας, οι φίλοι της όπερας και πολλοί περισσότεροι απ’ αυτούς θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν δύο ενδιαφέροντα νέα έργα αφιερωμένα στην υπέρτατη θεά της λυρικής τέχνης.
Το πρώτο είναι η κινηματογραφική ταινία του Χιλιανού σκηνοθέτη Πάμπλο Λαραΐν (Pablo Larraín) «Μαρία», με πρωταγωνίστρια τη superstar Αμερικανίδα ηθοποιό Αντζελίνα Τζολί. Η ταινία, που απευθύνεται στο παγκόσμιο κοινό και ήδη προβάλλεται στους αθηναϊκούς κινηματογράφους, εστιάζει στην τελευταία περίοδο της ζωής της ντίβας, λίγο πριν από τον θάνατό της, όταν αυτή ζούσε πια απομονωμένη στο διαμέρισμά της στο Παρίσι. Το δεύτερο είναι η πολυδιαφημισμένη τηλεοπτική σειρά μυθοπλασίας της ΕΡΤ υπό τον τίτλο «Η Μαρία που έγινε Κάλλας», που έχει βασιστεί στο μνημειώδες βιβλίο του ιστορικού Νικόλα Πετσάλη-Διομήδη «Η άγνωστη Κάλλας» (1998). Σε δέκα επεισόδια η σκηνοθέτρια Ολγα Μαλέα θα ταξιδέψει το τηλεοπτικό κοινό στην άγνωστη, κρίσιμη δεκαετία της νεαρής Κάλλας στην Αθήνα, πριν αυτή φύγει για την Αμερική. Η κοινωνική βιογραφική σειρά εποχής της ΕΡΤ1 θα ξεκινήσει να προβάλλεται στο ERTFLIX την Παρασκευή 13/12.
Γιατί, όμως, εξακολουθεί να απασχολεί τόσο πολύ και να συναρπάζει αμείωτα, ακόμη σήμερα, η Κάλλας (1923-1977), σχεδόν μισόν αιώνα μετά τον πρόωρο θάνατό της; Τι είναι αυτό που στο άκουσμα της φωνής, αν όχι απλώς του ονόματός, της, ελκύει και ενθουσιάζει πλήθη ανά την υφήλιο, από την κουρασμένη και Γηραιά Ευρώπη έως τη μακρινή Απω Ανατολή; Μιλάμε για εκατομμύρια ανθρώπων που ουδέποτε την άκουσαν να τραγουδάει ζωντανά, για ανθρώπους που γεννήθηκαν πολύ αφότου αυτή είχε φύγει, και, επίσης, για ανθρώπους που ούτε ενδιαφέρονται ειδικά, ούτε καταλαβαίνουν από όπερα. Και γιατί η πεπερασμένη δισκογραφία της -στούντιο ή «ζωντανή», νόμιμη, «πειρατική» και… νομιμοποιημένη- εξακολουθεί να βρίσκεται στην κορυφή των πωλήσεων;
Γιατί και ποιους εξακολουθούν να ενδιαφέρουν, λειτουργώντας ως γαργαλιστικά ευπώλητη είδηση, οι λεπτομέρειες -πραγματικές, υποθετικές, τεκμηριωμένες ή ατεκμηρίωτες- του ιδιωτικού βίου της ντίβας; Εάν την εξέδωσε η κακοποιητική μητέρα της στους Γερμανούς κατά την Κατοχή, πόσο ατίθασα ιδιότροπη, φιλοχρήματη και φιλόδοξη ήταν, ποιες ήταν οι λεπτομέρειες της ερωτικής της ζωής, η σχέση της με τον Ωνάση και εάν απέκτησε παιδί του, οι ιδιόχειρες αλληλογραφίες, τα κοστούμια, τα εσώρουχά της…
Το θέμα είναι πολυσύνθετο. Η απάντηση έχει να κάνει με το κοινωνικά, μορφωτικά, ακόμη και εθνικά -οι φίλοι Ιάπωνες λατρεύουν την Κάλλας!- πολυδιάστατο στίγμα της σημερινής παγκοσμιοποιημένης κουλτούρας μας. Αφ’ ενός υπάρχουν οι πάντα όχι πολλοί, που αγαπούν αλλά και γνωρίζουν σφαιρικά και σε βάθος την όπερα ως βαριά αποσκευή και σπάνιο εξελικτικό ανθό του δυτικού πολιτισμού. Γι’ αυτούς η Κάλλας με την ανεπανάληπτη φωνή της και το εκφραστικά πολυδιάστατο τραγούδι της ήταν η μοναδική ερμηνεύτρια. Αυτή που, μέσω της βαθιά ενστερνισμένης φωνητικής παιδείας της αλλά και της ιδιαίτερης ψυχολογίας της, εμφύσησε νέα ζωή και θεατρική αλήθεια σε μια κουρασμένη, εκφυλιζόμενη αρχαία παράδοση τη στιγμή της απολύτως κρίσιμης μετάπτωσής της στη νέα μεταπολεμική πραγματικότητα του καταναλωτισμού και της αναδυόμενης παγκοσμιοποίησης. Αυτή που, κατά τις μακρινές δεκαετίες του ’50 και του ’60, γονιμοποίησε την εκ νέου «ανακάλυψη» και ένταξη στο ενεργό ρεπερτόριο των οπερών του ιταλικού κυρίως ρομαντισμού του 19ου αιώνα και όχι μόνον.
Η εργώδης μαθητεία κοντά στην έμπειρη Ισπανίδα δασκάλα της, Ελβίρα ντε Ιντάλγκο (1891-1980), αλλά και στους μέντορές της, τον Ιταλό αρχιμουσικό Τούλιο Σεραφίν και τον σκηνοθέτη Λουκίνο Βισκόντι, η εμμονική, αφειδώλευτη αφιέρωση στη λυρική τέχνη και η βασανισμένη συναισθηματική ζωή έχτισαν τη δύσκολη προσωπικότητα μιας σκηνικής καλλιτέχνιδας που γεφύρωσε πειστικά το ιστορικό παρελθόν της όπερας με το παρόν και το μέλλον. Αυτή είναι η σκληρή αλήθεια -τα «hard facts»- πίσω από την ανθεκτικότητα του μύθου της Κάλλας.
Υπάρχει, όμως, και η άλλη, ασυμμάζευτα χύμα οπτική: αυτή της υπερμεγέθους δημόσιας εικόνας της Κάλλας που, εν πολλοίς, υπήρξε προϊόν και κατασκεύασμα του παντοδύναμου αμερικανικού συστήματος κατά τις εμφανίσεις της στις ΗΠΑ. Για το πολύ ευρύ, διεθνές κοινό, που επιβιώνει δίχως την ανάγκη της μεγάλης Τέχνης αλλά αντίθετα εντρυφά με βουλιμία σε κουτσομπολιά και κάθε είδους πικάντικες ειδήσεις για τις ζωές των επωνύμων, ο υπερεκτεθειμένος βίος της Κάλλας υπήρξε ιδανική «ύλη» για κανιβαλιστικό κατασπάραγμα. Ολο αυτό, βέβαια, μεγεθύνθηκε διαχρονικά στο όλο περιβάλλον της μεταπολεμικής ζωής τής (καπιταλιστικής) Δύσης με την αύξουσα ελευθεριότητα, το εκκολαπτόμενο star-system, το απερίφραστα επιδεικτικό glamour, την άκρατη πριμοδότηση του ευδαιμονισμού και του χρήματος.
Στο δε ξέφραγο πεδίο των προβολικών ταυτίσεων, με δίαυλο τη γλωσσική διάσταση της μουσικής και ειδικά της όπερας, το είδωλο της ντίβας πρόβαλε αυτονόητα ως ιδανικό, κοινόκτητο όχημα για διεκδίκηση ορατότητας των αναδυόμενων έμφυλων ταυτοτήτων: ο δρόμος από τη βασανισμένη, ταλαντούχα Μαρία Καλογεροπούλου της Κατοχής στην απαστράπτουσα από glitter Κάλλας των απανταχού drag shows αντιβοά από μαχητικές ιαχές -έστω σε Karaoke- αναδυόμενων δικαιωματισμών. Callas forever, λοιπόν, και μάλιστα σε public domain!
Γιατί την επιλέξαμε
Η ταινία «Maria» του Χιλιανού Πάμπλο Λαραΐν με την Αντζελίνα Τζολί στον πρωταγωνιστικό ρόλο, αλλά και η σειρά «Η Μαρία που έγινε Κάλλας» στην ΕΡΤ, σε σκηνοθεσία της Ολγας Μαλέα, με την Κλεοπάτρα Ελευθεριάδου στον ρόλο της νεαρής και άσημης ακόμα σοπράνο, αποδεικνύουν ότι ο μύθος της απόλυτης Ντίβας του λυρικού θεάτρου, 47 χρόνια από τον θάνατό της, όχι μόνο δεν έχασε ποτέ, διεθνώς, τη λάμψη του, αλλά περνάει από γενιά σε γενιά - ακόμα και μέσα από την ποπ κουλτούρα
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας