Ενα βολικά ακέφαλο υπουργείο

Νέες παράδοξες ερμηνείες του Συντάγματος και των νόμων εγκαινίασαν με αφορμή την τραγωδία στα Τέμπη ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Επικρατείας Γ. Γεραπετρίτης. Και ο μεν Κυριάκος Μητσοτάκης δεν γνωρίζει συνταγματικό δίκαιο, όμως ο υπουργός «πασπαρτού» είναι καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου και δεν δικαιολογείται εκ μέρους του η περιθωριοποίηση του Συντάγματος.

Ο κ. Γεραπετρίτης, αμέσως μετά την παραίτηση του υπουργού Μεταφορών και Υποδομών Κ. Αχ. Καραμανλή, η οποία και έγινε αποδεκτή όπως επιβάλλει το Σύνταγμα, δηλαδή με απόφαση πρωθυπουργού και προεδρικό διάταγμα, ανέλαβε τη «διοίκηση» του συγκεκριμένου υπουργείου. Το Σύνταγμα όμως προβλέπει ότι ένα υπουργείο δεν μπορεί να μείνει ακέφαλο ούτε ξαφνικά να καταργηθεί.

Στη συνέντευξή του ο κ. Γεραπετρίτης προσπάθησε να δικαιολογήσει την πρωτοφανή αυτή διαδικασία «Κατ’ αρχάς να επισημάνω απλά, για να αρθεί η αμφιβολία, επειδή το ακούω, ότι είμαι, είμαι, κατά βάσιν είμαι υπουργός Επικρατείας. Επειδή άκουσα και αυτό. Δηλαδή, ότι ξέρετε, δεν πήγε να ορκιστεί ο Γεραπετρίτης και εξ αυτού του λόγου είναι ακατανόητο το πώς είναι δυνατόν να είναι υπουργός. Η νομοθεσία σήμερα προβλέπει ότι ο υπουργός, στον υπουργό Επικρατείας μπορούν να ανατίθενται οι αρμοδιότητες οποιουδήποτε υπουργείου».

Συνομιλήσαμε για το θέμα αυτό με τον αν. καθηγητή Νομικής στο ΑΠΘ, Ακρίτα Καϊδατζή (πρώην γ.γ. της κυβέρνησης Α. Τσίπρα) ο οποίος σε πρόσφατη ανάρτησή του επισήμανε τα συνταγματικά αυτά παράδοξα, ζητώντας του να σχολιάσει και την αναφορά του κ. Γεραπετρίτη.

«Εμμέσως ο κ. Γεραπετρίτης υπαινίσσεται ότι ο Νόμος 4622/2019 για το Επιτελικό Κράτος επιτρέπει στον υπουργό Επικρατείας να αναλάβει τις αρμοδιότητες ενός υπουργείου», σημείωσε ο συνομιλητής μας. Πράγματι, το άρθρο 13 παρ. 2 λέει επί λέξει ότι «Οι αρμοδιότητες των Υπουργών Επικρατείας καθορίζονται με απόφαση του Πρωθυπουργού, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, και μπορεί να αφορούν σε: (α) αρμοδιότητες που ανήκουν στον Πρωθυπουργό ή/και (β) αρμοδιότητες που ανήκουν σε Υπουργό Προϊστάμενο Υπουργείου. Οι Υπουργοί Επικρατείας μπορούν να προΐστανται Υπουργείου». Σύμφωνα με τον κ. Καϊδατζή, η διάταξη αυτή μας λέει ότι σε υπουργό Επικρατείας, που σύμφωνα με το Σύνταγμα είναι υπουργός χωρίς χαρτοφυλάκιο (δηλαδή υπουργός που δεν προΐσταται υπουργείου με υπηρεσίες κ.λπ.), μπορούν να ανατεθούν αρμοδιότητες που ανήκουν σε άλλον υπουργό προϊστάμενο υπουργείου. Με δύο λόγια, μπορεί με απόφαση του πρωθυπουργού να πάρει ο υπ. Επικρατείας κάποιες αρμοδιότητες από οποιοδήποτε άλλο υπουργείο. Το κυβερνητικό επιχείρημα είναι ότι το ίδιο έγινε και με τον υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Στην περίπτωση αυτή, όμως, του κ. Πιερρακάκη, προστέθηκε στις αρμοδιότητές του ένα μέρος αρμοδιοτήτων άλλου υπουργείου. Ομως τώρα εκχωρήθηκε η διοίκηση όλου του υπουργείου - «ασκεί τη διοίκηση του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών». Αρα -παρατηρεί ο συνομιλητής μας- «όλες οι αρμοδιότητες του υπουργείου παραπέμφθηκαν στον κ. Γεραπετρίτη χωρίς να υπάρχει υπουργός».

Το δεύτερο που λέει ο νόμος αυτός είναι ότι υπουργοί Επικρατείας μπορούν να προΐστανται υπουργείου, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να τους ανατεθεί, π.χ., το υπουργείο Παιδείας, αλλά ότι μπορεί να ιδρυθεί νέο υπουργείο με νέα δομή στο οποίο θα προΐστανται.

Το Σύνταγμα ορίζει ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας διορίζει τους υπουργούς με πρόταση πρωθυπουργού. Και διερωτάται ο κ. Καϊδατζής: «Ποιος υπουργός διορίστηκε τώρα; Ο νόμος περί υπουργικού συμβουλίου ορίζει ποια είναι τα υπουργεία και εφόσον υπάρχει το υπουργείο Μεταφορών είναι υποχρεωτικό να είναι διορισμένος και ορκισμένος ο επικεφαλής υπουργός. Ο επικεφαλής δηλαδή όλων των υπηρεσιών του υπουργείου, ο οποίος θα έχει την πολιτική και την ποινική ευθύνη για πράξεις αρμοδιότητας του υπουργείου του. Εχουμε ένα υπουργείο ακέφαλο και μάλιστα τώρα που είναι στην αιχμή του δόρατος και στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Δεν υπάρχει υπουργός Μεταφορών, κι ενώ έγινε δεκτή -και σωστά- η παραίτηση Καραμανλή με προεδρικό διάταγμα κι ενώ χήρεψε η θέση, δεν διορίστηκε στη θέση του κάποιος άλλος. Σύμφωνα με το Σύνταγμα, σε κάθε υπουργό αναλογεί η πολιτική ευθύνη για πράξεις της αρμοδιότητάς του, που είναι και συλλογική τελικά ευθύνη της κυβέρνησης. Την ενδεχόμενη ποινική ευθύνη, όμως, που ποτέ δεν μπορεί να είναι συλλογική και πάντα είναι προσωπική, δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή υπουργός που να μπορεί να την αναλάβει, σύμφωνα με τον νόμο περί ευθύνης υπουργών, για ό,τι συμβεί από δω και πέρα». Καθόλου περίεργο λοιπόν που ο κ. Γεραπετρίτης απέφυγε, όπως προφανώς και όλοι οι υποψήφιοι υπουργοί, τη συγκεκριμένη θέση με αυτό το τέχνασμα, εφόσον φοβούνται ότι θα υπάρχουν κι άλλες εκκρεμότητες στο συγκεκριμένο υπουργείο.

Ο κ. Καϊδατζής αναρωτήθηκε πώς είναι δυνατό να αναλάβει όλες τις αρμοδιότητες νομοθετημένου υπουργείου ο υπουργός Επικρατείας: «Δεν υπάρχει προηγούμενο ανάθεσης της διοίκησης ενός υπουργείου σε κάποιον χωρίς προεδρικό διάταγμα. Πώς είναι δυνατόν η ΠτΔ να έκανε δεκτή την παραίτηση χωρίς άμεσα στη θέση του να διοριστεί και να ορκιστεί άλλος; Η αρχή της συνέχειας των υπηρεσιών, κατά τη γνώμη μου, το επιβάλλει αυτό».

Τέλος, επεσήμανε ότι δεν ήταν καν μια ειδική απόφαση, αλλά τροποποίηση της απόφασης για τις αρμοδιότητες Γεραπετρίτη, στην οποία προστέθηκε η πρόταση ότι «ασκεί και τη διοίκηση του υπουργείου Μεταφορών». «Είναι μείζον συνταγματικό πρόβλημα ένα ακέφαλο υπουργείο και δεν νοείται ανάθεση καθηκόντων της διοίκησής του σε άλλο πρόσωπο, ακόμα κι αν είναι υπουργός. Θα μπορούσε να λυθεί το πρόβλημα πολύ απλά αν είχε διοριστεί και ορκιστεί υπουργός ο κ. Γεραπετρίτης. Αυτό το επιτρέπει ο Νόμος».

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι ο κ. Γεραπετρίτης συνεχώς επαναλαμβάνει ότι «εγώ παραμένω υπουργός Επικρατείας». Επειτα από όλα όσα έγιναν, έχουμε μια κυβέρνηση στην οποία δεν υπάρχει επικεφαλής πολιτικά και ποινικά υπεύθυνος υπουργός στο επίμαχο σήμερα υπουργείο!