Υποχωρήσεις με στόχο τα «ήρεμα νερά» στο Αιγαίο

Γεγονός το οποίο ερμηνεύει τις σχεδόν ανύπαρκτες τουρκικές αντιδράσεις στην ανακοίνωση του Κυριάκου Μητσοτάκη από τη Νίκαια της Γαλλίας για τη δημιουργία δύο νέων θαλασσίων πάρκων σε Αιγαίο και Ιόνιο. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει καμία επίσημη δήλωση της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας και το ζήτημα απασχολεί, σε μικρή έκταση, μόνο τον τουρκικό Τύπο ο οποίος είτε βλέπει «υπαναχώρηση» της ελληνικής πλευράς είτε προαναγγέλλει τουρκικά θαλάσσια πάρκα στο Αιγαίο.

Γκρίζες ζώνες

Η ανακοίνωση για τα θαλάσσια πάρκα δεν αιφνιδίασε την Αγκυρα, καθώς η τουρκική πλευρά, όπως πληροφορείται η «Εφ.Συν.», ήταν ενήμερη για την πρόθεση της Αθήνας να μη συμπεριλάβει, σε αυτή τη χρονική στιγμή, τις περιοχές των Δωδεκανήσων για τις οποίες θα μπορούσε να αντιδράσει η Τουρκία. Σε αυτό το πλαίσιο διεξήχθη σε θετικό κλίμα ο 4ος γύρος πολιτικού διαλόγου που πραγματοποιήθηκε στην Αγκυρα με τη συνάντηση της υφυπουργού Εξωτερικών, Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου, με τον Τούρκο ομόλογο της, Mehmet Kemal Bozay.

Την περασμένη Δευτέρα ο πρωθυπουργός ανήγγειλε την έναρξη των νομικών διαδικασιών για την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος (Π.Δ), μέχρι το τέλος του μήνα, με το οποίο θα θεσπίζονται τα πάρκα στο Ιόνιο και στις νότιες Κυκλάδες και όχι στην ευρύτερη περιοχή του νότιου Αιγαίου, όπως είχε αφήσει να εννοηθεί η ελληνική κυβέρνηση στην περασμένη Διάσκεψη του ΟΗΕ για τους Ωκεανούς, στην Αθήνα τον Απρίλιο του 2024.

Η Αγκυρα είχε αντιδράσει στην αρχική ελληνική εξαγγελία για αύξηση των προστατευόμενων περιοχών με τη δημιουργία νέων πάρκων. Επικαλούμενη την ανυπόστατη θεωρία των «γκρίζων ζωνών», που αμφισβητεί το ιδιοκτησιακό καθεστώς νησίδων και βραχονησίδων οι οποίες δεν αναφέρονται ονομαστικά στις διεθνείς συνθήκες, είχε δηλώσει –εμμέσως πλην σαφώς– ότι δεν θα αποδεχθεί να περιλαμβάνονται αυτές οι νησίδες στους χάρτες με τα θαλάσσια πάρκα.

Μετά τις τελευταίες ανακοινώσεις του πρωθυπουργού, όπως όλα δείχνουν, στους χάρτες που θα συνοδεύουν το υπό έκδοση Π.Δ., το σύμπλεγμα των Δωδεκανήσων δεν θα περιλαμβάνεται στους θαλάσσιους κυκλικούς θύλακες γύρω από νησιά και νησίδες, η ακτίνα των οποίων θα φτάνει μέχρι τα 6 ν.μ., δηλαδή στο σημερινό εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων.

Κριτική εκ των ένθεν

Η επιλογή της κυβέρνησης δέχτηκε την κριτική του πρώην υφυπουργού Εξωτερικών, επί κυβερνήσεων Κώστα Καραμανλή, Γιάννη Βαληνάκη, ο οποίος έκανε λόγο για διπλή υποχώρηση. Σε ανάρτησή του αναρωτήθηκε με αγανάκτηση: «Είναι δυνατόν; Πέρσι αναγγείλαμε θαλάσσια πάρκα. Στο Αιγαίο περιλάμβανε και μικρονήσια στα Δωδεκάνησα (“γκρίζες ζώνες” κατά την Τουρκία) και εκτεινόταν πέρα από τα 6 ν.μ. Αντιδρά η Τουρκία, “το ξαναβλέπουμε”. Και τώρα σαφέστατη ΔΙΠΛΗ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ: τα 12νησα βγαίνουν εκτός και περιοριζόμαστε στα 6 ν.μ.».

Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Παύλος Μαρινάκης, απαντώντας στην κριτική περί «υποχωρήσεων», υποστήριξε ότι «η Ελλάδα δεν βάζει ποτέ στο τραπέζι ούτε ζητήματα κυριαρχίας ούτε κυριαρχικών δικαιωμάτων ούτε τα διαπραγματεύεται όλα αυτά και το έχει αποδείξει στην πράξη». Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος άφησε να εννοηθεί ότι οι περιοχές που δεν εντάχθηκαν στον τωρινό σχεδιασμό θα περιλαμβάνονται στα θαλάσσια πάρκα που θα ακολουθήσουν στο μέλλον.

Σε ό,τι αφορά την κριτική για το εύρος των θαλασσίων πάρκων που δεν ανταποκρίνεται στο δυνητικό δικαίωμα της Ελλάδας για επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 ν.μ., ο κ. Μαρινάκης επικαλέστηκε τον χάρτη του Θαλασσίου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ) που πρόσφατα κατέθεσε η κυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. «Ο ΘΧΣ κατοχυρώνει τα απώτερα δυνητικά όρια της χώρας με τη σφραγίδα της Ευρώπης», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κυβερνητικός εκπρόσωπος.

Η αναγωγή ενός αμιγούς περιβαλλοντικού ζητήματος, όπως είναι η θέσπιση θαλάσσιων πάρκων, σε εθνικό ζήτημα καταδεικνύει, αν μη τι άλλο, την προσπάθεια της Αθήνας και της Αγκυρας να υποστηρίξουν και να δηλώσουν τις αντικρουόμενες θέσεις και διεκδικήσεις τους στα ζητήματα του Αιγαίου.

Η τουρκική πλευρά εξακολουθεί να διατηρεί στο τραπέζι την ανυπόστατη θεωρία των «γκρίζων ζωνών», εμπλέκοντας ένα περιβαλλοντικό ζήτημα με την αμφισβήτηση, εκ μέρους της, του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των νησίδων που βρίσκονται στα Δωδεκάνησα και δεν ονοματίζονται στη Συνθήκη Παραχώρησης των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα το 1947. Για το ελληνικό κράτος τέτοιο ζήτημα είναι ανύπαρκτο, καθώς το ιδιοκτησιακό καθεστώς των νησιών του Αιγαίου καθορίζεται ρητά από τις διεθνείς Συνθήκες.

Η υφαλοκρηπίδα

Το ίδιο συμβαίνει και με την ανακοίνωση της ελληνικής κυβέρνησης για τον ΘΧΣ και την εξειδίκευσή του με χάρτη που αναρτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Υπηρεσία Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού. Για την ελληνική πλευρά ο ΘΧΣ αποτελεί την πρώτη έγγραφη δήλωση του ελληνικού κράτους, η οποία αποτυπώνει επισήμως τις ελληνικές θέσεις στην οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο.

Για την τουρκική πλευρά, ο ΘΧΣ δεν συνιστά οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, αλλά απλά την ελληνική θέση για τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και για αυτόν τον λόγο προανήγγειλε η τουρκική ηγεσία την κατάθεση του δικού της ΘΧΣ στα Ηνωμένα Εθνη.

Σε κάθε περίπτωση, οι χειρισμοί της κυβέρνησης τόσο στην περίπτωση των θαλασσίων πάρκων όσο και στο ζήτημα του ΘΧΣ δείχνουν ξεκάθαρα την πρόθεσή της να παραμείνουν «ανοιχτοί» οι δίαυλοι επικοινωνίας με την Αγκυρα, παρότι οι θέσεις των δύο πλευρών στις ελληνοτουρκικές διαφορές εξακολουθούν να αφίστανται.