Τα ανοίγματα και τα όρια της ελληνοτουρκικής προσέγγισης

Η οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών είναι το μόνο ζήτημα στο οποίο Αθήνα και Αγκυρα θα μπορούσαν να βρουν κοινό έδαφος για την παραπομπή του σε διεθνή διαιτησία. Σε αυτή τη διαπίστωση συνοψίζεται η έως τώρα πορεία του ελληνοτουρκικού διαλόγου, τον οποίο και οι δύο πλευρές επιθυμούν να συνεχίσουν διατηρώντας τα «ήρεμα νερά» στο Αιγαίο. Μετά τις χθεσινές επαφές της ελληνικής και τουρκικής αντιπροσωπείας υπό την εποπτεία των υπουργών Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν στην Αθήνα, η ελληνοτουρκική προσέγγιση εστιάζεται στην ουσία των ελληνοτουρκικών διαφορών. «Συζητήσαμε περιεκτικά τα θέματα που αφορούν το Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Χακάν Φιντάν στις κοινές δηλώσεις με τον Γιώργο Γεραπετρίτη.

Η Αθήνα φαίνεται να μην αποκλείει την προοπτική μιας συμφωνίας με την Τουρκία για το εύρος των χωρικών υδάτων σε Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειο και την παραπομπή της οριοθέτησης της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας, μέσω συνυποσχετικού κειμένου, σε δικαιοδοτικό όργανο διεθνούς διαιτησίας. Σε αυτή την περίπτωση είναι προφανές ότι το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης αποτελεί τη σημαντική μεταβλητή καθώς αναμένεται να υπάρξει διαβούλευση για το νόμιμο δικαίωμα της Ελλάδας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα από τα 6 έως τα 12 ν.μ., γεγονός που αναμένεται να πυροδοτήσει αντιδράσεις στο εσωτερικό.

Μιλώντας στην «Εφ.Συν.» ανώτατη διπλωματική πηγή, λίγο πριν από τη συνάντηση της Αθήνας, δήλωσε ότι στο πλαίσιο της βούλησης για προσπάθεια εξεύρεσης λύσης -όπως συνέβαινε και στις προηγούμενες ελληνοτουρκικές προσεγγίσεις- συζητείται το θέμα που μονομερώς θέτει η Τουρκία για το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων, αλλά η ελληνική κυβέρνηση τα μόνα ζητήματα που δέχεται να υποβληθούν υπό την κρίση της διεθνούς διαιτησίας είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Θέση η οποία επαναλήφθηκε χθες από τον υπουργό Εξωτερικών, Γιώργο Γεραπετρίτη. Ωστόσο, όπως τονίζει η ίδια πηγή, «είναι ιδανική η χρονική συγκυρία» για να προχωρήσει η Ελλάδα στην επίλυση των διαφορών, διασφαλίζοντας την κυριαρχία της και τα κυριαρχικά της δικαιώματα. «Ο ρόλος της Ελλάδας σήμερα είναι ενδυναμωμένος με ισχυρές συμμαχίες», σημειώνει χαρακτηριστικά.

Στην ελληνική κυβέρνηση υπάρχει η αντίληψη ότι η φιλοσοφία της ακινησίας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν λειτουργεί προς όφελος των εθνικών συμφερόντων διότι δίνει την ευκαιρία στην Τουρκία να προσθέτει νέα ζητήματα, όπως η σύνδεση της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών με το ιδιοκτησιακό καθεστώς τους. Την ίδια ώρα, η Αθήνα εκτιμά ότι και η τουρκική κυβέρνηση και ο πρόεδρος Ερντογάν επιθυμούν μία λύση στις ελληνοτουρκικές διαφορές στη βάση του Διεθνούς Δικαίου, η οποία θα λειτουργούσε θετικά στην επαναπροσέγγιση της Αγκυρας με τη Δύση.

Από την άλλη πλευρά, από τις χθεσινές συνομιλίες φάνηκε ότι η Αγκυρα αντιλαμβάνεται το νόμιμο δικαίωμα της Ελλάδας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα αλλά όχι έως τα 12 ν.μ., κίνηση την οποία έχει χαρακτηρίσει casus belli με απόφασή της η Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση το 1995. «Οι θέσεις των δύο χωρών αφίστανται», ανέφερε χθες ο κ. Γεραπετρίτης. Οπως εκτιμά η ίδια πηγή, η τουρκική πλευρά δείχνει να αποδέχεται μία λύση σύμφωνη με τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου, εκείνο όμως που δεν καθιστά σαφές η τουρκική διπλωματία είναι εάν με αυτού του είδους τη διευθέτηση η Τουρκία παραιτείται από τις άλλες μονομερείς διεκδικήσεις της και ειδικά από το θέμα της μουσουλμανικής μειονότητας στη Δυτική Θράκη, στο οποίο επιμένει σταθερά.

Η Αθήνα πάντως, όπως έχει διαμηνύσει, εκτός των θαλάσσιων ζωνών δεν πρόκειται να εντάξει στη συζήτηση θέματα που αφορούν τη Θράκη και το νομικό και ιδιοκτησιακό καθεστώς των νησιών στο Αιγαίο, δηλαδή τα ζητήματα της αποστρατιωτικοποίησης και των «γκρίζων ζωνών». Συνεπώς, το μόνο κοινό έδαφος για να συνεχιστούν οι συνομιλίες, όπως δεσμεύτηκαν οι δύο υπουργοί, συνίσταται μόνο στο ζήτημα των θαλάσσιων ζωνών. Αλλωστε, όπως δήλωσε χθες ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, σε μία ρεαλιστική προσέγγιση, εκτός της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ «υπάρχουν και άλλα αλληλένδετα θέματα τα οποία πρέπει να συζητούμε». Το ενδεχόμενο επίτευξης συμφωνίας για τις θαλάσσιες ζώνες θεωρείται εξαιρετικά δύσκολο καθώς χρειάζεται συναίνεση στο εσωτερικό των δύο χωρών, η οποία απαιτεί τη διάθεση σημαντικού πολιτικού κεφαλαίου. «Είναι θέμα παράστασης στο εσωτερικό ακροατήριο των δύο χωρών», σχολιάζει η ίδια πηγή.

Χθες, οι κύριοι Γεραπετρίτης και Φιντάν συμφώνησαν να ξανασυναντηθούν στο εγγύς μέλλον, επικεντρώνοντας στις συνομιλίες που αφορούν τον σκληρό πυρήνα των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, η συνάντηση αναμένεται να πραγματοποιηθεί πριν από το τέλος του έτους. Επίσης, όπως έκαναν γνωστό οι δύο υπουργοί, στις 2 και 3 Δεκεμβρίου θα πραγματοποιηθεί ο τρίτος γύρος του πολιτικού διαλόγου και της προώθησης της «θετικής ατζέντας» με έμφαση στη σύναψη νέων εμπορικών και οικονομικών συμφωνιών. Στόχος είναι η εκτόξευση του όγκου των ελληνοτουρκικών οικονομικών συναλλαγών να ανέλθει στα 10 δισεκατομμύρια ευρώ. Τους πρώτους μήνες του 2025 θα πραγματοποιηθεί στην Αγκυρα το 6ο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας, παρουσία του Ελληνα πρωθυπουργού και του Τούρκου προέδρου.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, μετά από 16 μήνες ελληνοτουρκικής προσέγγισης εξακολουθούν να τίθενται τα ερωτήματα: Μέχρι πότε θα διαρκέσει η προσπάθεια της εξεύρεσης κοινού τόπου για την επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών και τι θα συμβεί σε περίπτωση που δεν καταλήξουν σε μια συμφωνία επίλυσής τους; Ο χρόνος μετρά αντίστροφα και για τις δύο πλευρές, καθώς οι δύο κυβερνήσεις σε Ελλάδα και Τουρκία που εκλέχθηκαν ταυτόχρονα τον Μάιο του 2023 έχουν αναλώσει ήδη ένα σημαντικό μέρος του πολιτικού κεφαλαίου.

Υπό αυτό το πρίσμα, όπως σημειώνουν διπλωματικές πηγές, το 2025 είναι η χρονιά που θα καθορίσει τι μέλλει γενέσθαι στα ελληνοτουρκικά. Στην περίπτωση, ωστόσο, που δεν ευδοκιμήσουν οι προσπάθειες, η Αθήνα θα διατηρήσει τους ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας, την αποφυγή εντάσεων και τη συνεργασία στο μεταναστευτικό ζήτημα και σε θέματα που αφορούν τις μεταφορές και το εμπόριο.