Κομφούζιο Ε.Ε. απέναντι σε Νετανιάχου και Γάζα

Στις αναταράξεις από την κίνηση Χαν έρχονται να προστεθούν και άλλες από τη χθεσινή απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου Δικαιοσύνης (Δ.Δ.) για τη Ράφα στην προσφυγή που κατέθεσε η Νότια Αφρική και την οποία από τις 12 Μαΐου, μετά τη χερσαία εισβολή των ισραηλινών δυνάμεων, υποστήριξε και η Αίγυπτος.

Το πρώτο ρήγμα στους κόλπους της Ε.Ε. καταγράφηκε με τις αντίθετες θέσεις που εξέφρασαν η Γαλλία και η Γερμανία, με το Παρίσι υπέρ του ΔΠΔ και το Βερολίνο απέναντι. Παράλληλα όμως αποτυπώθηκε για ακόμη μία φορά η απόσταση μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρώπης στην προσέγγιση του Παλαιστινιακού, με την Ουάσινγκτον να αντιμετωπίζει ως άκαιρη την αναγνώριση κράτους της Παλαιστίνης που ανήγγειλαν η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Νορβηγία.

Το διπλωματικό (και πολιτικό) κομφούζιο της Ε.Ε. αναμένεται να γίνει ανάγλυφο την προσεχή Δευτέρα στο συμβούλιο των υπουργών Εξωτερικών. Την Τρίτη 28 Μαΐου θα τεθούν σε ισχύ οι τρεις αναγνωρίσεις, ενώ είναι ανοιχτό το ενδεχόμενο να ακολουθήσουν και άλλες χώρες οι οποίες βλέπουν θετικά την πρωτοβουλία για αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους, η Σλοβενία, το Λουξεμβούργο και το Βέλγιο.

Εννέα χώρες της Ε.Ε. έχουν αναγνωρίσει το κράτος της Παλαιστίνης και με την Ισπανία και την Ιρλανδία αθροίζονται 11 (η Νορβηγία είναι εκτός Ε.Ε.). Από την άλλη η σφοδρή επίθεση της Ουγγαρίας εναντίον των μονομερών αναγνωρίσεων της Παλαιστίνης ως κρατικής οντότητας (και κατά του ΔΠΔ) προϊδεάζει για τη συνέχεια των διπλωματικών αναταράξεων στην Ε.Ε.

Για την Ευρώπη το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ), που λειτουργεί από το 2002, όπως και το Διεθνές Δικαστήριο (Δ.Δ.), το οποίο υπάγεται απευθείας στον ΟΗΕ και λειτουργεί από το 1945, αποτελούν σημεία αναφοράς για την πορεία της ευρωπαϊκής πολιτικής συγκρότησης.

Οι εξελίξεις στη Γάζα και πρωτύτερα το Ουκρανικό έχουν ανακατέψει τις διεθνείς θέσεις, οι οποίες ούτως ή άλλως δεν ήταν σταθερές. Οι ΗΠΑ υπέγραψαν τη συνθήκη για το ΔΠΔ το 2000 επί Κλίντον, αλλά αποσύρθηκαν το 2002 επί Μπους. Η Κίνα δεν έχει υπογράψει για το ΔΠΔ και η Ρωσία, που είχε προσυπογράψει το καταστατικό αλλά δεν το είχε επικυρώσει, μετά την εισβολή στην Ουκρανία αποσύρθηκε.

Ευρωπαϊκή Βαβέλ

Η αμφισβήτηση της εγκυρότητας του ΔΠΔ αποτελεί πλήγμα για την αξιοπιστία της Ευρώπης, η οποία είχε πρωτοστατήσει στην ίδρυσή του. Οι περισσότερες χώρες της Ε.Ε. στέκονται επιφυλακτικά έναντι των κινήσεών του στον πόλεμο Ισραήλ - Χαμάς. Στην κατηγορία αυτή ανήκει και η Ελλάδα.

Ο ύπατος εκπρόσωπος Εξωτερικών της Ε.Ε., Ζ. Μπορέλ, εκφράστηκε θετικά για την πρωτοβουλία του εισαγγελέα Κ. Χαν συντασσόμενος με τη Γαλλία, όμως είναι αμφίβολο εάν η θέση αυτή εκφράζει την πλειοψηφία των 27. Στο άλλο άκρο η Ουγγαρία, η οποία κατήγγειλε την εισαγγελική ενέργεια για τον Μπ. Νετανιάχου. Το ίδιο είχε πράξει όμως και στην περίπτωση της δίωξης εις βάρος του Βλ. Πούτιν. Τώρα η κρίση αγγίζει και το Διεθνές Δικαστήριο (Δ.Δ.).

Πέρα από τα θεσμικά επιφαινόμενα προβλήματα για την Ε.Ε. το μείζον είναι πώς θα ισορροπήσει στην πολύπλοκη σχέση μεταξύ ΗΠΑ, Ισραήλ και Αράβων. Πλησιέστερα σε αυτή την άσκηση, χωρίς να διαφαίνεται ακόμα ορατή λύση, βρίσκεται η Ελλάδα λόγω γειτνίασης αλλά και των ιδιαίτερων σχέσεων τόσο με το Ισραήλ όσο και με την Αίγυπτο, τη Σ. Αραβία, τα ΗΑΕ και την Ιορδανία. Οι σχέσεις των μετριοπαθών αραβικών χωρών με την κυβέρνηση Νετανιάχου έχουν παγώσει και πιθανότερη είναι η επιδείνωση, ενόσω ο πόλεμος στη Γάζα συνεχίζεται με αμείωτη ένταση.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν δείχνει αδύναμη να επιβάλει όρια στην πολιτική Νετανιάχου και όπως σημειώνουν διπλωματικές πηγές στις Βρυξέλλες επιζητεί χρόνο από τους Ευρωπαίους, ώστε να μη βρεθεί σε πλήρη απομόνωση το Ισραήλ. Ο χρόνος σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τις προεκλογικές υποχρεώσεις του προέδρου των ΗΠΑ, που πυκνώνουν από τον Ιούνιο. Η Ε.Ε. βρίσκεται προ της κάλπης για το Ευρωκοινοβούλιο, οι δε προβλέψεις για τις ισορροπίες που θα αναδειχτούν δεν είναι καθόλου ευοίωνες.

Σε αυτή την κατάσταση αβεβαιότητας έχουν αδρανήσει και τα σχέδια της Ε.Ε. στο πεδίο της ασφάλειας και της ενεργειακής συνεργασίας με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, ενώ το νέο project για διασύνδεση με την Ινδία διά μέσου της Μέσης Ανατολής έχει μπει στα συρτάρια και είναι άγνωστο πότε θα επιτρέψουν οι συνθήκες να ξανανοίξει στο τραπέζι των συμβαλλόμενων μερών.

Το στοίχημα στον ΟΗΕ

Η Αθήνα έχει έναν επιπλέον λόγο να προσπαθεί με κάθε τρόπο να διαφυλάξει τις σχέσεις που έχει με όλες τις πλευρές εν όψει της ψηφοφορίας στη Γ.Σ. του ΟΗΕ για την ελληνική υποψηφιότητα στο Συμβούλιο Ασφαλείας για την περίοδο 2025-26. Η ψηφοφορία θα γίνει στις 6 Ιουνίου και η ελληνική διπλωματία έχει τη θετική στάση ικανού αριθμού χωρών του Οργανισμού, μεταξύ αυτών και των αραβικών. Συνεπώς η εκλογή θεωρείται εφικτή παρά τη διεθνή ρευστότητα και τις συνεχείς μεταβολές λόγω των περιφερειακών κρίσεων.

Συναφώς για την ελληνική διπλωματία θεωρείται κρίσιμο στοίχημα να διατηρηθούν χαμηλά οι τόνοι και στα διμερή μέτωπα που έχει η Ελλάδα με τις νέες προκλητικές κινήσεις από τη Βόρεια Μακεδονία, την Αλβανία και τη Λιβύη. Η γραμμή της ήρεμης δύναμης, που είχε εξ αρχής επιλεγεί για την προβολή της ελληνικής υποψηφιότητας ως μη μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας, θα τηρηθεί και το θέμα των γειτονικών προκλήσεων θα τεθεί σε εύθετο χρόνο στην Ε.Ε. και τον ΟΗΕ.

Τις επόμενες ημέρες η Αθήνα θα απαντήσει στη ρηματική διακοίνωση της Λιβύης για τα θαλάσσια οικόπεδα νοτιοδυτικά της Κρήτης με επιστολή προς τον γενικό γραμματέα του Οργανισμού, Αντ. Γκουτέρες, και την υπόμνηση ότι η Ελλάδα υποστηρίζει σταθερά την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για τον ορισμό ΑΟΖ με την κυβέρνηση που θα αναδειχτεί από τις λιβυκές εκλογές.