Σημειωτόν η επανεκκίνηση των ελληνοτουρκικών

Δύο μήνες έχουν περάσει από τη συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν στο Βίλνιους και την αναγγελία της επανεκκίνησης των ελληνοτουρκικών με τους δύο πολιτικούς ηγέτες ενισχυμένους μετά τις εκλογές στην Ελλάδα και την Τουρκία.

Το momentum της συγκυρίας όμως κοντεύει να χαθεί, ιδίως για την ελληνική κυβέρνηση που βρέθηκε αντιμέτωπη με μεγάλες καταστροφές, αρχικά με τις πυρκαγιές και τώρα με τις πλημμύρες. Αλλά και η τουρκική κυβέρνηση δεν είναι πλησίστια, με την οικονομία στους υφάλους του πληθωρισμού (59%) και των επιτοκίων (25%), η δε ανασυγκρότηση των σεισμόπληκτων μετά την προεκλογική ορμή έχει κολλήσει χρηματοδοτικά.

Και η επανεκκίνηση στα ελληνοτουρκικά έχει χάσει την επικοινωνιακή της ορμή, ενώ η συνάντηση Γεραπετρίτη - Φιντάν προ δεκαημέρου στην Αγκυρα επανέφερε τα πράγματα εκεί που ήταν προ Βίλνιους, με τις δύο πλευρές να συμφωνούν ότι διαφωνούν πίσω από προσεκτικές διατυπώσεις. Στο τεχνικό μέρος ορίστηκαν τα θέματα της ατζέντας Μητσοτάκη - Ερντογάν στη συνάντηση που θα έχουν την προσεχή Τετάρτη στη Νέα Υόρκη στο περιθώριο της Γ.Σ. του ΟΗΕ. Ομως πέραν του πλαισίου, που μένει να φανεί αν θα τηρηθεί, στο πολιτικό μέρος τα δύσκολα είναι μπροστά και η επανεκκίνηση πιο περίπλοκη απ’ ό,τι φαίνονταν στην Αθήνα.

Από τα πρακτικά θέματα που θα πρέπει να ρυθμιστούν άμεσα είναι το άτυπο moratorium στο Αιγαίο, το οποίο έληξε χθες και δεν είναι ξεκάθαρο εάν θα παραταθεί, έστω άτυπα όπως το καλοκαιρινό, ή αντιθέτως θα ξαναρχίσουν οι πτήσεις και οι ναυτικές προκλήσεις. Επιπλέον θα πρέπει να αποσαφηνιστεί από την πλευρά της Αγκυρας τι σκοπεύει να κάνει με τις έρευνες του «Abdulhamid Han» στην Ανατολική Μεσόγειο και επιπλέον να φανεί εάν από την τουρκική πλευρά υπάρχει έστω και η παραμικρή διάθεση για επανέναρξη των συνομιλιών στο Κυπριακό υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και την ενεργότερη ανάμιξη της Ε.Ε.

Στις 16 Οκτωβρίου έχει προγραμματιστεί συνάντηση της υφυπουργού Εξωτερικών Αλ. Παπαδοπούλου με τον ομόλογό της Μπ. Ακτσαπάρ στην Αθήνα και στη συνέχεια ο Τούρκος υφυπουργός θα έχει συνομιλίες με τον Κ. Φραγκογιάννη για τη λεγόμενη θετική ατζέντα. Παράλληλα αναμένεται να καθοριστεί η διαδικασία για τα ΜΟΕ, στην οποία θα προΐστανται και από τις δύο πλευρές πρέσβεις. Πρόδηλο είναι πως οι διαδικασίες αυτές δεν θα μπορούν θα διεξαχθούν εάν στο Αιγαίο επανέλθει η ένταση, ακόμα και σε ελεγχόμενο επίπεδο. Και με το Κυπριακό όμως σε τέλμα, παρότι κρατείται εκτός των ελληνοτουρκικών, δεν είναι πολιτικά εφικτό να προχωρήσει η προσέγγιση Τουρκίας - Ε.Ε.

Η Αγκυρα γνωρίζει καλά πως οι συνομιλίες αναθέρμανσης με την Ε.Ε., ακόμα και με τις καλύτερες συνθήκες, θα πάρουν χρόνο. Η δήλωση του υπουργού Εξωτερικών Χ. Φιντάν πως ελπίζει ότι «το νέο Κοινοβούλιο που θα σχηματιστεί μετά τις ευρωεκλογές του 2024 θα ενεργήσει με αμερόληπτη, ορθολογική και εποικοδομητική προοπτική», είναι χαρακτηριστική.

Το Ευρωκοινοβούλιο στην έκθεσή του κόβει κάθε ψευδαίσθηση περί τουρκικής ενταξιακής προοπτικής. Η απελευθέρωση βίζας για τους Τούρκους είναι εκτός ευρωπαϊκής ατζέντας για το ορατό μέλλον, ενώ η τελωνειακή αναβάθμιση θεωρείται από διπλωματικές πηγές αδύνατον να προχωρήσει όσο συνεχίζονται (και κλιμακώνονται όπως στην περίπτωση της Πύλας) οι προκλήσεις της Τουρκίας στην Κύπρο. Η κυβέρνηση Ερντογάν επιμένει πάντως πως είναι αφοσιωμένη στην ευρωπαϊκή πορεία της και ο υπουργός Οικονομικών Μ. Σιμσέκ ξεκίνησε περιοδεία για επενδύσεις με πρώτο σταθμό τη Γερμανία.

Η Ε.Ε. απορρίπτει το παράλληλο παζάρι του Τ. Ερντογάν με το ΝΑΤΟ για την τυπική ένταξη της Σουηδίας και την αγορά F-16 από τις ΗΠΑ. Και εκεί κρύβεται ο άμεσος κόμπος για τα ελληνοτουρκικά στην ιδιότυπη διαδικασία διαπραγματεύσεων της Αγκυρας με την Ουάσινγκτον και τις Βρυξέλλες. Τον Οκτώβριο ξανανοίγουν οι εργασίες της τουρκικής εθνοσυνέλευσης και υποτίθεται ότι από τα πρώτα νομοσχέδια που θα εισαχθούν είναι η κύρωση της συμφωνίας ΝΑΤΟ - Σουηδίας. Ωστόσο ο εκνευρισμός του Τούρκου προέδρου στη σύνοδο του G-20 στην Ινδία για τη στάση της κυβέρνησης Μπάιντεν δείχνει πως δεν έχει διευθετηθεί το θέμα.

Η συμφωνία για τα F-16

Για την Αγκυρα το αντάλλαγμα για τη Σουηδία είναι η συμφωνία του πακέτου των F-16 (αναβάθμιση των 80 παλαιών και αγορά 40 ή και περισσότερων νέων μαχητικών). Διπλωματικές πηγές και πολιτικές εκτιμήσεις από τον κύκλο βουλευτών και γερουσιαστών που υποστηρίζουν τις ελληνικές θέσεις επιμένουν πως έχει καταστεί σαφές προς την Τουρκία ότι δεν θα πάρει τη συμφωνία χωρίς όρους, δηλαδή να μην ενεργούν τα μαχητικά εις βάρος άλλης χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ (Ελλάδα). Η κυβέρνηση Ερντογάν είχε διαμηνύσει πριν από τις τουρκικές εκλογές (Μ. Τσαβούσογλου και Χ. Ακάρ) ότι δεν δέχεται τέτοια συμφωνία και απειλούσε με εναλλακτικές λύσεις (που δεν είναι όπως φαίνεται πρόσφορες).

Υπ’ αυτό το πρίσμα η Αγκυρα προσπαθεί να πείσει πως οι σχέσεις με την Αθήνα μπαίνουν σε φάση εξομάλυνσης, πλην όμως είναι πολλές οι προηγούμενες αποτυχημένες φάσεις και αυτή τη φορά η Τουρκία δεν προκαλεί προβλήματα μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στο ΝΑΤΟ και τους στρατηγικούς σχεδιασμούς των ΗΠΑ με την ιδιότυπη σχέση Ερντογάν - Πούτιν και τις φιλοδοξίες του Τούρκου προέδρου ότι θα καταστεί αυτόνομος παίκτης παγκόσμιας εμβέλειας.

Στη σύνοδο του G-20 στην Ινδία οι ΗΠΑ έδειξαν με τον τρόπο τους ότι στις νέες ισορροπίες που επιδιώκουν η Τουρκία δεν είναι απαραίτητη. Στο σχέδιο οικονομικής διασύνδεσης Ινδίας - Μέσης Ανατολής - Ευρώπης, που παρουσιάστηκε στη σύνοδο και είναι αρχικής επένδυσης περίπου 500 δισ. δολαρίων, το μεγαλύτερο έργο του 21ου αιώνα, όπως είπε ο Ινδός πρωθυπουργός Ν. Μόντι, η Τουρκία δεν συμπεριελήφθη.

Τα νεύρα του Τ. Ερντογάν αποτυπώθηκαν με τη δήλωση ότι «χωρίς την Τουρκία κανένα σχέδιο δεν μπορεί να υλοποιηθεί στην περιοχή». Τα χρηματοδοτικά πρωτόκολλα πάντως υπογράφτηκαν και συμμετέχουν, εκτός των άμεσα ενδιαφερόμενων χωρών, οι ΗΠΑ με την Ε.Ε. Εταίροι είναι μεταξύ άλλων τα ΗΑΕ, η Σ. Αραβία, το Ισραήλ, ενώ ως ευρωπαϊκή πύλη ορίστηκε η Ελλάδα.