Η μετασεισμική διπλωματία

Η μορφή που θα πάρει ο πόλεμος στην Ουκρανία το επόμενο διάστημα (και κατ’ επέκταση η σύγκρουση Δύσης - Ρωσίας) θα επιδράσει καταλυτικά στις περιφερειακές ισορροπίες σε Ανατολική Μεσόγειο και Μ. Ανατολή. Για τις ΗΠΑ, το Ουκρανικό είναι η βασική προτεραιότητα και η ενίσχυση της ανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ αποτελεί το κλειδί της αμερικανικής διπλωματίας στη διατήρηση της δυτικής συμμαχίας.

Το ταξίδι Μπάιντεν σε Κίεβο και Βαρσοβία, το οποίο συνέπεσε με τις επισκέψεις του Α. Μπλίνκεν σε Αγκυρα και Αθήνα, προδιαγράφει τη συνέχεια της αναμέτρησης της Ουάσινγκτον με τη Μόσχα αλλά και τις αμερικανικές προθέσεις για τα ανοιχτά θέματα περιφερειακής ασφάλειας. Σε αυτό το πλαίσιο οι ΗΠΑ θέλουν να αποφύγουν κάθε άλλη ένταση και αυτό ήταν το μείζον θέμα στις συνομιλίες Μπλίνκεν στην Τουρκία με τον Μ. Τσαβούσογλου και τον πρόεδρο Τ. Ερντογάν.

Στην Αθήνα οι συνομιλίες Μπλίνκεν με τον πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη και τον Ν. Δένδια επεκτάθηκαν στην αμυντική συνεργασία και τα επόμενα βήματα στο πλαίσιο της συμφωνίας MDSA, όπως και στα σχέδια ενεργειακής κάλυψης της Ευρώπης. Ο κομβικός ρόλος της Αλεξανδρούπολης για την ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, αλλά και στον ενεργειακό χάρτη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, υπογραμμίστηκε στο κοινό ανακοινωθέν για τον 4ο γύρο στρατηγικού διαλόγου, όπου εντάχθηκε και η αγορά F-35.

Η θρακική πύλη είναι από τους βασικούς διαύλους υποστήριξης των ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων ανατολικά που μέχρι την επόμενη σύνοδο κορυφής (11-12 Ιουλίου στη Λιθουανία) θα αριθμούν 300.000 άτομα (σε μονάδες ταχείας αντίδρασης). Οι άλλοι δύο δίαυλοι μέσω της Βαλτικής και της Πολωνίας βρίσκονται επίσης σε διαδικασία συνεχούς αναβάθμισης, όπως είχε αποφασιστεί στη ΝΑΤΟϊκή σύνοδο της Ισπανίας, τον Ιούνιο του 2022.

Αλεξανδρούπολη και Σούδα

Η αμερικανική διπλωματία επιδιώκει την περαιτέρω αναβάθμιση και της Αλεξανδρούπολης, εκτιμώντας ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν θα τερματιστεί σύντομα, ακόμα και αν ξεκινήσουν συνομιλίες μεταξύ Μόσχας - Κιέβου. Τα πιθανότερα σενάρια έχουν ως εξής: Συνέχιση του πολέμου με τη σημερινή του μορφή, χωρίς μεγάλες μεταβολές επί του πεδίου, η σταδιακή εξασθένηση των εχθροπραξιών και έναρξη συνομιλιών και, το τελευταίο που η Δύση θέλει με κάθε τρόπο να αποτρέψει, μια νέα πολυμέτωπη επίθεση των ρωσικών δυνάμεων και από τη Λευκορωσία αλλά και από τον θύλακο της Υπερδνειστερίας στη Μολδαβία. Η πρόεδρος της χώρας Μ. Σάντου προσκλήθηκε στη συνάντηση του Τζο Μπάιντεν στη Βαρσοβία με τους αρχηγούς των εννέα ανατολικοευρωπαϊκών χωρών που είναι στο ΝΑΤΟ.

Το Αιγαίο αποτελεί την πύλη για τη Μαύρη Θάλασσα και με το κλείσιμο των Στενών του Βοσπόρου για όλα τα πολεμικά πλοία από την Τουρκία (βάσει της Συνθήκης του Μοντρέ) οι ΗΠΑ αποβλέπουν σε ενίσχυση της ναυτικής τους παρουσίας σε Σούδα και Αλεξανδρούπολη. Αυτή η εξέλιξη (με την ενίσχυση της παρουσίας της Γαλλίας και της Μ. Βρετανίας στην Ανατολική Μεσόγειο) δεν προκαλεί ευφορία στην Αγκυρα, ωστόσο, δεν έχει περιθώρια διαπραγματεύσεων, εκτός και αν απειλήσει να ανοίξει τα Στενά για όλους τους στόλους, κάτι που είναι έξω από τη σφαίρα των διπλωματικών συζητήσεων.

Οι απαιτήσεις των ΗΠΑ από την Τουρκία, όσο και αντιστρόφως, δεν είναι λίγες και φυσικά δεν θα κλείσουν εάν ο πρόεδρος Τ. Ερντογάν συνεχίσει την αντιδυτική πολιτική του, παρότι έχει αλλάξει ρητορική. Κρίσιμο τεστ επαναπροσέγγισης παραμένει το θέμα της σουηδικής ένταξης στο ΝΑΤΟ πριν διαλυθεί η τουρκική Εθνοσυνέλευση για τις εκλογές

Εξ αντανακλάσεως, για το χρονικό διάστημα μέχρι τα μέσα καλοκαιριού (και την ολοκλήρωση των εκλογών σε Τουρκία και Ελλάδα) διαμορφώνεται ένα άτυπο moratorium. Πόσο χρήσιμο θα είναι στη συνέχεια, θα αποδειχθεί στην πράξη. Στην κατάσταση που έχει περιέλθει η κυβέρνηση Ερντογάν υπό την πίεση της ανθρωπιστικής κρίσης, κάθε προσπάθεια για προσέγγιση μπορεί να εκληφθεί ως προκαταρκτικό σήμα, όπως σημειώνουν διπλωματικές πηγές. Τα σπουδαία πάνε μετά τις εκλογές.

Η Αθήνα θέλει να αξιοποιήσει το momentum που άνοιξε ο σεισμός σε επίπεδο επαφών και δημόσιας διπλωματίας. Το επόμενο άνοιγμα θα γίνει στη Διάσκεψη Δωρητών για την Τουρκία που διοργανώνει η Ε.Ε. τον Μάρτιο. Η Ελλάδα θα είναι στο επίκεντρο της πρωτοβουλίας, κάτι το οποίο... ευνοούν και οι Βρυξέλλες αλλά και η Ουάσιγκτον. Παράλληλα, όμως, θέλει εγγυήσεις ότι δεν θα βρεθεί μπροστά στο φαινόμενο του 2020, με τη μαζική εξώθηση προσφύγων και μεταναστών από την Αγκυρα στα ελληνοτουρκικά σύνορα. Οι πρώτες σκέψεις στην Ε.Ε., για ενίσχυση της Frontex και του υφιστάμενου πρωτοκόλλου, δείχνουν ότι η Ευρώπη απέχει πολύ από τη διαμόρφωση ενός ικανού σχεδίου διαχείρισης. Κατ’ αναλογία τα ίδια ισχύουν και για τη βόρεια Συρία.

Η Συρία

Από τις δηλώσεις Τσαβούσογλου - Μπλίνκεν στην Αγκυρα καταγράφηκε και πάλι η διαφωνία ως προς την κατάσταση στη Συρία, κυρίως όμως η πρόθεση των ΗΠΑ να μη διαταραχθούν οι υφιστάμενες ισορροπίες με νέες τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις ή προσέγγιση Αγκυρας - Δαμασκού. Παράλληλα, καταγράφηκε από τις ΗΠΑ η πίεση να κλείσει και το μέτωπο στον Καύκασο με το Αζερμπαϊτζάν απέναντι στην Αρμενία, το οποίο δίνει στη Μόσχα περιθώρια παρεμβάσεων. Και εκεί επιζητείται από την αμερικανική διπλωματία ένα moratorium. Αυτό θα διευκόλυνε τους αμερικανικούς χειρισμούς στη γειτονική Γεωργία, όπου εκφράζονται φόβοι για αναζωπύρωση των εντάσεων σε Οσετία - Αμπχαζία, που βρίσκονται υπό τον έλεγχο της Ρωσίας από το 2008.

Ποια είναι τα ανταλλάγματα προς την Τουρκία, αποτυπώνεται στη λίστα των τουρκικών αιτημάτων που εκκρεμούν ακόμα στην Ουάσινγκτον (F-16, επιστροφή της προκαταβολής για τα F-15 ύψους 1,4 δισ. δολ., FETO και Κούρδοι και, βεβαίως, οι ισορροπίες στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο). Ομως, οι απαιτήσεις των ΗΠΑ από την Τουρκία, όσο και αντιστρόφως, δεν είναι λίγες και φυσικά δεν θα κλείσουν εάν ο πρόεδρος Τ. Ερντογάν συνεχίσει την αντιδυτική πολιτική του, παρότι έχει αλλάξει ρητορική. Κρίσιμο τεστ επαναπροσέγγισης παραμένει το θέμα της σουηδικής ένταξης στο ΝΑΤΟ πριν διαλυθεί η τουρκική Εθνοσυνέλευση για τις εκλογές. Ειδάλλως, ούτε στη ΝΑΤΟϊκή σύνοδο του Ιουλίου η Σουηδία θα πάρει την επικύρωση, εάν χρειαστεί δεύτερος γύρος προεδρικών εκλογών στην Τουρκία.