Ο πόλεμος ανατρέπει τις ισορροπίες Αθήνας-Αγκυρας

Nέες σταθερές για τη μακρά περίοδο αβεβαιότητας που άνοιξε με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αναζητεί η Αθήνα, συνεκτιμώντας μέσα στις ευρύτερες γεωπολιτικές ανακατατάξεις την ιδιάζουσα κατάσταση με την Αγκυρα. Το πώς θα είναι η επόμενη μέρα θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την έκβαση του πολέμου, όμως είναι ήδη σαφές ότι η κρίση στις σχέσεις Δύσης-Μόσχας δεν θα τερματιστεί με τη λήξη των συγκρούσεων.

Στο νέο διεθνές περιβάλλον που διαμορφώνεται, η πρώτη διαπίστωση αφορά την αναβάθμιση της γεωστρατηγικής θέσης της Τουρκίας, λόγω της εγγύτητας στην Ουκρανία και τη Ρωσία. Η Αγκυρα, εκμεταλλευόμενη τη γεωγραφική της θέση, κινείται μεθοδικά για να βγει από την απομόνωση στην οποία είχε περιέλθει το προηγούμενο διάστημα. Ο πρόεδρος Τ. Ερντογάν είχε επικοινωνία με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και τη Δευτέρα αναμένεται να συναντηθεί με τον καγκελάριο της Γερμανίας Ο. Σολτς.

Βεβαίως, το βασικό θέμα είναι το Ουκρανικό, όμως, όπως φάνηκε στη συνομιλία Μπάιντεν-Ερντογάν, η τουρκική πλευρά επιδιώκει να πάρει άμεσα ως αντάλλαγμα το ξεπάγωμα των εξοπλιστικών προγραμμάτων από Ουάσινγκτον και Γερμανία (F-16, υποβρύχια, εξαρτήματα drones κ.λπ.) και παράλληλα να διατηρήσει το ειδικό καθεστώς με τη Μόσχα, έξω από τη γραμμή των κυρώσεων της Δύσης.

Σύμφωνα μάλιστα με τη φιλοκυβερνητική εφημερίδα Sabah, η τουρκική ηγεσία στις επαφές που έχει με την κυβέρνηση Πούτιν εξετάζει τη δυνατότητα οι διμερείς συναλλαγές να γίνονται στο εξής με ρούβλια, γουάν ή χρυσό. Παράλληλα, συζητώνται οι δυνατότητες αύξησης της ροής ρωσικού φυσικού αερίου από τους αγωγούς που διέρχονται την Τουρκία, αλλά και εναλλακτικές στο εμπόριο σιτηρών, καθώς η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής σιτηρών της Τουρκίας. Για να εξασφαλίσει την ανοχή της Δύσης, η κυβέρνηση Ερντογάν αντιπαραβάλλει το επιχείρημα ότι θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης.

Ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας Φ. Ντονμέζ δήλωσε ότι στις αρχές του 2023 το φυσικό αέριο της Μαύρης Θάλασσας θα διοχετεύεται στο δίκτυο αγωγών. Τόνισε ακόμη ότι συζητείται η κατασκευή αγωγού για τη μεταφορά φυσικού αερίου από το Ισραήλ. Η πρόταση ετέθη από τον Τ. Ερντογάν στην προχθεσινή συνάντηση με τον Ισραηλινό πρόεδρο Ι. Χέρτσογκ και περιλαμβάνει επέκταση του σχεδίου στην Αίγυπτο. Το σχέδιο αυτό αναμένεται να τεθεί από τον Τ. Ερντογάν και στη συνάντηση της Κυριακής με τον Κ. Μητσοτάκη.

Η επιλογή της Τουρκίας για μεταφορά του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου θα σήμαινε στρατηγική αλλαγή για Ελλάδα-Ισραήλ-Αίγυπτο, ενώ το πρόβλημα για την Κύπρο θα ήταν πολύ μεγαλύτερο. Η ισραηλινή κυβέρνηση δεν έχει καταλήξει σε αποφάσεις. Και το Κάιρο παραμένει επιφυλακτικό. Πέραν των διμερών σχέσεων, η κυβέρνηση Αλ Σίσι συνεκτιμά τη στάση των άλλων αραβικών χωρών, που παραμένει αρνητική έναντι της Αγκυρας. Αυτό αποτυπώνεται στη δήλωση του Αραβικού Συνδέσμου, την Τετάρτη, με την οποία η Τουρκία καλείται και πάλι να σταματήσει τις παράνομες ενέργειες σε Συρία, Λιβύη, Ανατολική Μεσόγειο και να σεβαστεί το Διεθνές Δίκαιο.

Τα Δυτικά Βαλκάνια

Η δεύτερη διαπίστωση αφορά την ανησυχία της Ε.Ε. για το ενδεχόμενο αναζωπυρώσεων στα Δυτικά Βαλκάνια με επίκεντρο τη Βοσνία. Το ζήτημα έχει απασχολήσει κατ’ επανάληψη τις συνομιλίες Δένδια-Λε Ντριάν, ενώ φαίνεται ότι απασχολεί τώρα και το Βερολίνο. Η υπουργός Εξωτερικών Α. Μπέρμποκ επισκέφθηκε το Σαράγεβο όπου δήλωσε ότι «Ε.Ε. και Γερμανία δεν ήταν ενεργές όσο θα έπρεπε στην περιοχή» και πρόσθεσε πως «αυτή η στάση θα αλλάξει». Στη συνέχεια επισκέφθηκε το Βελιγράδι το οποίο δεν έχει ακολουθήσει την απόφαση κυρώσεων της Ε.Ε. για τη Ρωσία.

Η τρίτη διαπίστωση αφορά τη στροφή της Ε.Ε., και ειδικότερα της Γερμανίας και των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, σε μια πιο συνεκτική ευρωπαϊκή πολιτική ασφάλειας. Οι μεταβλητές όμως μέσα σε αυτές τις συνθήκες αλλάζουν συνεχώς, ενώ η εμπειρία προηγούμενων κρίσεων στην Ευρώπη καθιστά άκαιρη κάθε πρόβλεψη για το νέο γεωπολιτικό τοπίο. Ως προς την πορεία των σχέσεων με τη Μόσχα, η Αθήνα εξετάζει όλα τα ενδεχόμενα, τονίζοντας ότι τηρεί στάση αρχών και σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου και περιμένει ανάλογη στάση από τη ρωσική πλευρά.