Λεπτές ισορροπίες Αθήνας-Μόσχας

Aθήνα και Μόσχα θα συνεχίσουν τον διπλωματικό διάλογο και τις επαφές σε όλα τα επίπεδα, στην κρίσιμη κατάσταση που διαμορφώνεται γύρω από την Ουκρανία. Σε αυτή τη συγκυρία, οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών, Ν. Δένδιας και Σ. Λαβρόφ, τόνισαν ότι προσβλέπουν στη διατήρηση και ενίσχυση των διμερών σχέσεων, ενώ ειδικά για τον τομέα της ενέργειας ο Ρώσος ΥΠΕΞ άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο επιπρόσθετης συμφωνίας για φυσικό αέριο προς την Ελλάδα. Συζητήθηκε και σειρά άλλων σχεδίων συμφωνιών για τον τουρισμό και το εμπόριο, εντούτοις όλα βρίσκονται, όπως φάνηκε και από τις δημόσιες δηλώσεις, υπό την αίρεση της αβεβαιότητας στις σχέσεις μεταξύ Δύσης και Ρωσίας.

Για την ουκρανική κρίση, ο Σ. Λαβρόφ επανέλαβε τη ρωσική θέση για εφαρμογή των Συμφωνιών του Μινσκ λέγοντας ότι δεν υπάρχει εναλλακτική και επέρριψε την ευθύνη στην Ουκρανία για την έκρυθμη κατάσταση στην περιοχή Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ. Ο Ρώσος ΥΠΕΞ κράτησε κλειστά τα χαρτιά του για το ενδεχόμενο κλιμάκωσης, υπογραμμίζοντας πάντως ότι η Μόσχα είναι έτοιμη για συζητήσεις όχι αποκλειστικά για την ουκρανική κρίση αλλά για το συνολικό πλαίσιο ασφαλείας, για όλη την Ευρώπη, όπως αναφέρεται στον ΟΑΣΕ.

Aνάγκη αποκλιμάκωσης

Ο Ν. Δένδιας υπογράμμισε ότι η Ελλάδα είναι πάντα υπέρ του ειλικρινούς διαλόγου με τη Ρωσία και πρόσθεσε ότι ακούει τις ρωσικές ανησυχίες για την ασφάλεια, όπως επίσης και τις ανησυχίες των άλλων ευρωπαϊκών χωρών και επισήμανε την ανάγκη άμεσης αποκλιμάκωσης, πλήρους εφαρμογής των Συμφωνιών του Μινσκ ενώ έκανε ιδιαίτερη αναφορά στην ασφάλεια της ελληνικής κοινότητας, τονίζοντας ότι η κυβέρνηση θα πράξει ό,τι χρειάζεται για την προστασία της ομογένειας στην περιοχή της Μαριούπολης.

Ο Ελληνας ΥΠΕΞ αναφέρθηκε και στην ανάγκη τήρησης των θεμελιωδών αρχών του Διεθνούς Δικαίου για τον σεβασμό της εδαφικής ακεραιότητας και κυριαρχίας, στέλνοντας μήνυμα και προς την Τουρκία ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να συζητήσει επί των τουρκικών αιτιάσεων, αλλά μόνον μέσα στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας. Σημείωσε δε πως οι νέες τουρκικές προκλήσεις εκδηλώνονται την ώρα που το διεθνές ενδιαφέρον βρίσκεται εστιασμένο στην ουκρανική κρίση. Από την πλευρά του ο Σ. Λαβρόφ επανέλαβε τη ρωσική θέση για επίλυση των διαφορών στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και την πρόθεση της Ρωσίας να συνδράμει. Ως προς το θέμα των νέων τουρκικών προκλήσεων μεσούσης της ουκρανικής κρίσης, ο Σ. Λαβρόφ απέφυγε να κάνει ευθεία αναφορά στην Τουρκία, αλλά έκανε σχόλιο για τη Δύση που φουσκώνει, όπως είπε, σύμφωνα με τη διερμηνεία, τη φασαρία για την Ουκρανία.

Νωρίτερα σε ανακοίνωση του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών για τη συνάντηση αναφερόταν μεταξύ άλλων ότι «οι προσεγγίσεις της Μόσχας και της Αθήνας για κομβικά ζητήματα “συνηχούν”. Τα κράτη μας τάσσονται υπέρ της διευθέτησης των συγκρούσεων αποκλειστικά με πολιτικά-διπλωματικά μέσα, με αυστηρή προσήλωση στους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου». Η ανακοίνωση κατέληγε με την εκτίμηση ότι «η επίσκεψη του Ελληνα ΥΠΕΞ θα συμβάλει στην περαιτέρω ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ των χωρών μας, τόσο σε διμερές επίπεδο, όσο και στους διεθνείς οργανισμούς». Πέραν όμως των ζητημάτων επί των οποίων οι απόψεις «συνηχούν» τη συζήτηση απασχόλησαν και τα θέματα επί των οποίων υπάρχει διάσταση (σχέδια ΝΑΤΟ και ΗΠΑ στην Ανατολική Ευρώπη, η στάση της Ε.Ε., οι θέσεις της Ελλάδας).

Από την πλευρά της Αθήνας έχει γίνει σαφές ότι η Ελλάδα ως μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ είναι δεσμευμένη στην εφαρμογή των συλλογικών αποφάσεων έναντι της Ρωσίας (με πρώτο βήμα την επιβολή κυρώσεων, όπως αποφάσισαν την Πέμπτη οι ηγέτες των χωρών της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες) εάν η κρίση στην Ουκρανία καταλήξει σε σύρραξη. Περαιτέρω η Αθήνα ανησυχεί ότι το ψυχροπολεμικό κλίμα στις σχέσεις Δύσης-Ρωσίας μπορεί να διαχυθεί και σε άλλες εστίες κρίσης, στη Λιβύη και τη Συρία, επιτείνοντας την αστάθεια. Μια τέτοια εξέλιξη θα αποθράσυνε την τουρκική προκλητικότητα και απέναντι σε αυτό το ενδεχόμενο η ελληνική διπλωματία προγραμματίζει νέο κύκλο ενημέρωσης των διεθνών οργανισμών αλλά και των χωρών της περιοχής για την όξυνση των τουρκικών προκλήσεων και τις δηλώσεις αμφισβήτησης της κυριαρχίας των ελληνικών νησιών.

Οι προκλήσεις της Τουρκίας

Παρά το γεγονός ότι είναι ξεκάθαρο πως οι προκλήσεις της Τουρκίας παραπέμπουν στην απειλή χρήσης βίας (με το διακηρυγμένο άλλωστε casus belli) η διεθνής υποστήριξη που θέλει η Αθήνα δεν είναι δεδομένη ούτε στις τάξεις της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ. Πέραν των ενστάσεων που προβάλλουν οι χώρες που έχουν ισχυρά οικονομικά συμφέροντα με την Αγκυρα (Γερμανία, Ισπανία κ.ά.) ή κοινές πολιτικές αναφορές με την κυβέρνηση Ερντογάν (όπως ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Β. Ορμπαν), η Τουρκία θεωρείται από πολλές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης εμπόδιο στα σχέδια της Ρωσίας.

Ορισμένες μάλιστα (Λετονία, Πολωνία) έσπευσαν να χαιρετίσουν την πώληση τουρκικών drones στην Ουκρανία, καλώντας και άλλες χώρες να κάνουν το ίδιο. Αλλά και στο προσφυγικό η στάση των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης εξακολουθεί να είναι επαμφοτερίζουσα ακόμη και μετά την κρίση που προκλήθηκε με τη Λευκορωσία, παρότι πρώτη η Τουρκία εργαλειοποίησε το πρόβλημα στις αρχές του 2020 στον Εβρο.

Τη Δευτέρα οι υπουργοί Εξωτερικών της Ε.Ε. θα συνεδριάσουν στις Βρυξέλλες για τις εξελίξεις στην Ουκρανία και ευρύτερα, για τις προκλήσεις ασφάλειας που αντιμετωπίζει η Ευρώπη. Ο Ν. Δένδιας θα ενημερώσει το Συμβούλιο για τις νέες προκλήσεις της Τουρκίας, οι οποίες συντηρούν την ένταση που άνοιξε το 2020 με την αμφισβήτηση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων και κλιμακώνεται τώρα με δηλώσεις αμφισβήτησης της κυριαρχίας των ελληνικών νησιών. Τις επόμενες ημέρες προγραμματίζεται αναφορά στον ΟΗΕ.