Ζητείται διέξοδος από... τον τουρκικό τσαμπουκά

Oι συνομιλίες για το Κυπριακό έχουν δεχτεί σοβαρά πλήγματα μετά τη Γενεύη. Η γνωστή διακοπή εξαιτίας της απόφασης της πλειοψηφίας της Βουλής για την επέτειο του ενωτικού δημοψηφίσματος είχε σοβαρές παράπλευρες απώλειες.

Πρώτα και κύρια χάθηκε η «χημεία» μεταξύ των δύο ηγετών. Εκεί που όλα έδειχναν ότι οι Νίκος Αναστασιάδης και Μουσταφά Ακιντζί θα προχωρούσαν με τολμηρά βήματα προς το τέλος της διαδικασίας, ξαφνικά άρχισαν από τουρκικής πλευράς να σημειώνονται μετατοπίσεις και διαφοροποιήσεις θέσεων, εγκατάλειψη συγκλίσεων και αρνητική ρητορική.

Ολα αυτά συνοδεύτηκαν από την αλληλοεπίρριψη ευθυνών και το κλίμα «στράβωσε», τουλάχιστον μέχρι το δημοψήφισμα στην Τουρκία. Αμέσως μετά ξανάρχισε ο διάλογος, αλλά το παγωμένο σκηνικό παραμένει. Και όχι μόνο αυτό. Προστέθηκε μια νέα παράμετρος με τη μορφή των τουρκικών απειλών σχετικά με τις έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ. Πού πάμε λοιπόν;

Οταν έθεσα το ερώτημα σε άνθρωπο του Προεδρικού, η απάντηση που πήρα με εξέπληξε. «Μην εκπλαγείς», μου ανέφερε, «αν δεις να σημειώνονται ραγδαίες εξελίξεις και να πάμε σε μια νέα Γενεύη».

Στην απορία μου πού στηρίζει αυτή την εκτίμηση μετά από όλα όσα συμβαίνουν, η απάντηση θύμιζε Πυθία: «Ακόμα δεν μίλησε ο Ερντογάν». Βεβαίως, τίποτα δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Η ιστορία του Κυπριακού δείχνει πολύ καθαρά ότι εκεί που όλα φαίνονται βαλτωμένα και αδιέξοδα, ξαφνικά εμφανίζεται κάποιο φως στη σήραγγα. Τα πράγματα δεν είναι απλά, αφού μια σειρά παράγοντες επηρεάζουν πια τις συνομιλίες.

Πρώτα και κύρια είναι οι επικείμενες προεδρικές εκλογές του Φεβρουαρίου του 2018. Οι παρατάξεις έχουν ήδη πάρει θέσεις μάχης και αναπόφευκτα αυτό θα επηρεάσει και τις συνομιλίες. Η αντιπολίτευση του λεγόμενου ενδιάμεσου χώρου ήδη έχει προκρίνει δύο υποψήφιους, το ΑΚΕΛ σε λίγο θα ανοίξει τα χαρτιά του, ενώ ο Αναστασιάδης κατηγορείται ότι πολιτεύεται με γνώμονα την επανεκλογή του στην προεδρία.

Ο δεύτερος παράγοντας έχει να κάνει με τη στάση της Τουρκίας και κατ' επέκταση του Ακιντζί. Προς το παρόν οι δύο πλευρές εμμένουν σε θέσεις που θεωρούν «κόκκινες γραμμές» και, επομένως, δυσκολεύουν την πορεία προς μια συνολική διευθέτηση.

Ο τρίτος και κυριότερος παράγοντας που μπορεί να τινάξει τα πάντα στον αέρα είναι οι απειλές της Τουρκίας σε σχέση με την κυπριακή ΑΟΖ. Πόσο σοβαρή είναι η απειλή της Τουρκίας; Η μακρά ιστορία του Κυπριακού αποδεικνύει ότι οι απειλές δεν πρέπει να υποτιμώνται, κάτι που συνέβη πολλές φορές στο παρελθόν.

Υπάρχουν παραδείγματα που δημιουργούν, κατά τη νομική ορολογία, ένα precedent, ένα προηγούμενο ή, αν προτιμάτε τη δικαστική ορολογία, ένα «δεδικασμένο»: κάθε φορά που η Τουρκία εκτόξευε απειλές κατά της Κύπρου (τις οποίες η πλευρά μας δεν ελάμβανε δεόντως υπόψη) τις υλοποιούσε, με αποτέλεσμα να πληρώνουμε βαρύ κόστος.

Κατά τις διακοινοτικές ταραχές του 1963-1964 μας απείλησε ότι θα παρέμβει και όντως βομβάρδισε την Τηλλυρία. Το 1974, όχι απλά μας προειδοποιούσε ότι αν γίνει το φημολογούμενο πραξικόπημα θα επέμβει, αλλά ο Μακάριος δεν πίστευε ποτέ του ότι θα υπήρχαν Ελληνες που θα έστρεφαν τα όπλα κατά της Δημοκρατίας. Προφανώς συνέχεε τους συνταγματάρχες της χούντας με τους Ελληνες. Πληρώσαμε με εισβολή και κατοχή.

Το 1983 βούιζε η πολιτική πιάτσα ότι ο Ντενκτάς θα προχωρήσει σε ανακήρυξη «κράτους», αλλά η τότε πολιτική ηγεσία δεν πίστευε ότι η απειλή θα πραγματοποιούνταν. Κι όμως οι Τούρκοι προχώρησαν στην ίδρυση της λεγόμενης Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου, με όλα τα συνεπακόλουθα του εποικισμού, του σφετερισμού περιουσιών και της ντε φάκτο αναγνώρισης.

Ολα αυτά τα παραδείγματα δείχνουν ένα πράγμα: ότι οι απειλές της Τουρκίας δεν πρέπει να υποτιμώνται. Ασφαλώς, άλλες οι συνθήκες τον περασμένο αιώνα και εντελώς διαφορετικές σήμερα. Ωστόσο, κάθε ενδεχόμενο πρέπει να λαμβάνεται υπόψη.

Υπάρχει διέξοδος από αυτή τη σύνθετη και αντιφατική πραγματικότητα; Ναι, υπάρχει και δεν είναι άλλη από την επίτευξη -και τάχιστα μάλιστα- ενός αμοιβαία αποδεκτού συμβιβασμού με δημοψηφίσματα για τη λύση.

Αν ο λαός την εγκρίνει και στις δύο κοινότητες, τότε εξουδετερώνονται οι απειλές και τερματίζεται μια μαραθώνια εκκρεμότητα σε ένα χρονίζον πρόβλημα. Αν όχι, τότε αλλάζουν πια τα δεδομένα και μπαίνουμε σε μια εντελώς νέα φάση του προβλήματος.