Ευρωατλαντικό παζάρι για τα δεδομένα μας

Στον αέρα βρίσκεται η συμφωνία επί της αρχής για ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ Ε.Ε. και ΗΠΑ που ανακοίνωσε η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν κατά την επίσκεψη του Αμερικανού προέδρου στις Βρυξέλλες. Σχεδόν ένα μήνα μετά, το κείμενο δεν έχει συγκεκριμενοποιηθεί ώστε να αναφέρονται οι απαραίτητες πληροφορίες - και άρα η πρακτική συμφωνία.

Πληροφορίες της «Εφ.Συν.» αναφέρουν ότι το σχετικό κείμενο αποτελεί έναν δυσεπίλυτο γρίφο για τους νομικούς της Κομισιόν. Κι αυτό γιατί οι Ευρωπαίοι δικηγόροι πρέπει να βρουν λύσεις για τα προβλήματα που είχε θέσει το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΔΕΕ) σε προηγούμενο κείμενο συμφωνίας (απόφαση Schrems II του Ιουλίου 2020). Παρά τα δύο χρόνια συζητήσεων, μέχρι στιγμής δεν έχουν δοθεί πλήρως λειτουργικές λύσεις.

Προβλέψεις

Σύμφωνα με πηγές της Κομισιόν, για τους Ευρωπαίους των οποίων τα προσωπικά δεδομένα διαβιβάζονται στις ΗΠΑ, η μελλοντική ρύθμιση θα προβλέπει ένα σύνολο κανόνων που θα τους παρέχουν δεσμευτικές εγγυήσεις οι οποίες θα περιορίζουν την πρόσβαση στα δεδομένα στο αναγκαίο και αναλογικό μέτρο για την προστασία καθορισμένων στόχων εθνικής ασφάλειας. Επίσης, θα υπάρχει πρόβλεψη για ενισχυμένη εποπτεία των δραστηριοτήτων των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τους περιορισμούς στις δραστηριότητες παρακολούθησης.

Η Ε.Ε. θέλει επίσης να προβλέπεται η δημιουργία ενός συστήματος προσφυγής δύο βαθμίδων με δεσμευτική αρχή για την άμεση λήψη διορθωτικών μέτρων για τις καταγγελίες που υποβάλλουν οι Ευρωπαίοι σχετικά με την πρόσβαση στα δεδομένα τους από τις υπηρεσίες εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, αλλά και ισχυρές υποχρεώσεις για τις εταιρείες που επεξεργάζονται δεδομένα που μεταφέρονται από την Ε.Ε.

«Είμαστε ικανοποιημένοι γιατί η συμφωνία αυτή αντιμετωπίζει κατ’ αρχήν δύο βασικά σημεία της απόφασης Schrems II: παρέχει εγγυήσεις σχετικά με την αναγκαιότητα και την αναλογικότητα της πρόσβασης των εθνικών υπηρεσιών ασφαλείας σε δεδομένα καθώς και την πρόσβαση των Ευρωπαίων σε μηχανισμό προσφυγής. Από την άποψη αυτή, το νέο πλαίσιο σηματοδοτεί τη δέσμευση της αμερικανικής πλευράς να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις που θα ενισχύσουν την προστασία της ιδιωτικής ζωής και των ατομικών ελευθεριών που ισχύουν για τις δραστηριότητες των αμερικανικών υπηρεσιών κατασκοπίας σημάτων. Οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών θα υιοθετήσουν διαδικασίες που θα διασφαλίζουν την αποτελεσματική εποπτεία των νέων προτύπων προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των ατομικών ελευθεριών», δήλωσε πρόσφατα ο επίτροπος Δικαιοσύνης Ντιντιέ Ρέιντερς.

Ωστόσο, σύμφωνα με ακτιβιστές με τους οποίους ήρθε σε επαφή η «Εφ.Συν.», οι ΗΠΑ δεν σκοπεύουν να αλλάξουν τους νόμους περί παρακολούθησης, αλλά μόνο να προβλέψουν εκτελεστικές διαβεβαιώσεις, χρησιμοποιώντας τη γλώσσα της Ε.Ε. όπως η «αναλογικότητα». Δεν είναι σαφές πώς αυτό θα μπορούσε να περάσει από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, καθώς η παρακολούθηση των ΗΠΑ έχει ήδη κριθεί ότι δεν είναι «αναλογική». Οι προηγούμενες συμφωνίες απέτυχαν δύο φορές από αυτήν την άποψη. Επίσης, δεν φαίνεται να υπάρχει καμία επικαιροποίηση της αρχής της «ασπίδας προστασίας της ιδιωτικής ζωής» για τη χρήση εμπορικών δεδομένων, παρά την έναρξη ισχύος του Κώδικα Προσωπικών Δεδομένων.

Εκτελεστική απόφαση

Οποιαδήποτε νέα συμφωνία δεν θα είναι διμερής συμφωνία, αλλά εκτελεστική απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία θα πρέπει πρώτα να εξεταστεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων (EDPB). Η διαδικασία αυτή μπορεί να ξεκινήσει μόνο εφόσον υπάρχει νομικό κείμενο. Επομένως, μια πραγματική «απόφαση» χρειάζεται μερικούς μήνες ακόμη. Μέχρι να εγκριθεί επίσημα, οι εταιρείες δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη συμφωνία αυτή.

«Είχαμε ήδη μια καθαρά πολιτική συμφωνία το 2015 που δεν είχε καμία νομική βάση. Από αυτά που ακούγονται τώρα, θα μπορούσαμε να παίξουμε το ίδιο παιχνίδι για τρίτη φορά. Η συμφωνία ήταν προφανώς ένα σύμβολο που ήθελε η Φον ντερ Λάιεν, αλλά δεν έχει υποστήριξη μεταξύ των εμπειρογνωμόνων στις Βρυξέλλες, καθώς οι ΗΠΑ δεν άλλαξαν τακτική. Είναι ιδιαίτερα αποκρουστικό το γεγονός ότι οι ΗΠΑ φέρεται να χρησιμοποίησαν τον πόλεμο στην Ουκρανία για να πιέσουν την Ε.Ε. σε αυτό το οικονομικό θέμα», σχολίασε ο Μαξ Σρεμς, επίτιμος πρόεδρος της οργάνωσης NOYB (My privacy is none of your business) και κύριος διάδικος στις υποθέσεις «Schrems I» και «Schrems II» ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

«Είναι λυπηρό το γεγονός ότι η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ δεν χρησιμοποίησαν αυτή την κατάσταση για να καταλήξουν σε μια συμφωνία “μη κατασκοπίας”, με βασικές εγγυήσεις μεταξύ ομοϊδεατών δημοκρατιών. Οι πελάτες και οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν περισσότερα χρόνια νομικής αβεβαιότητας». Ο Σρεμς και η οργάνωσή του δηλώνουν ότι θα προσφύγουν ξανά στο Δικαστήριο για το θέμα.