Εκεί που «γεννήθηκε» η πρώτη ατομική βόμβα

Στην πολυσύχναστη αγροτική πόλη Ρίτσλαντ, στη νοτιοανατολική Ουάσινγκτον, τα σημάδια ενός πυρηνικού παρελθόντος είναι παντού.

Το Ρίτσλαντ βρίσκεται μόλις 50 χιλιόμετρα από το πυρηνικό εργοστάσιο του Χάνφορντ, ένα εκτεταμένο εργοστάσιο που παρήγε το πλουτώνιο για τα ατομικά όπλα της Αμερικής κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου – συμπεριλαμβανομένης της βόμβας που έπεσε στο Ναγκασάκι. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών, χιλιάδες άνθρωποι στην περιοχή Tri-Cities της νότιας Ουάσινγκτον εργάζονταν στο εργοστάσιο, το οποίο έκλεισε το 1989.

Ωστόσο, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Guardian, εδώ παραμένει μια σκοτεινή κληρονομιά του Χάνφορντ: τεράστιες ποσότητες εξαιρετικά ραδιενεργών αποβλήτων τις οποίες κανείς δεν είναι σίγουρος τι να τις κάνει. Οι κάτοικοι ηγούνται εδώ και καιρό μιας επιχείρησης για την αντιμετώπιση 56 εκατομμυρίων γαλονιών πυρηνικών αποβλήτων που έχουν απομείνει σε δεκάδες υπόγειες δεξαμενές – ένας καθαρισμός που αναμένεται να κοστίσει μισό τρισεκατομμύριο δολάρια και ενδέχεται να μην ολοκληρωθεί πριν από το 2100. Η κυβέρνηση το έχει χαρακτηρίσει «ένα από τα μεγαλύτερα και πιο ακριβά έργα περιβαλλοντικού καθαρισμού παγκοσμίως».

Τις τελευταίες εβδομάδες, αυτό που ήταν ήδη μια δαπανηρή και επίπονα αργή διαδικασία έχει τεθεί υπό αναθεώρηση, μετά τις απομακρύνσεις εμπειρογνωμόνων από το υπουργείο Ενέργειας που επιβλέπει τον καθαρισμό ο οποίος εκτελείται από χιλιάδες συμβασιούχους εργαζόμενους.

Απολύσεις

Σύμφωνα με τα τοπικά μέσα ενημέρωσης, αρκετές δεκάδες μέλη του προσωπικού, μεταξύ των οποίων φέρεται να περιλαμβάνονται διευθυντές, επιστήμονες και ειδικοί σε θέματα ασφάλειας, έχουν συνταξιοδοτηθεί πρόωρα ή έχουν απολυθεί στο πλαίσιο μιας ευρύτερης κυβερνητικής μείωσης που επέβλεπε ο Ελον Μασκ.

Αυτές οι αλλαγές έχουν θέσει τις κοινότητες γύρω από το εργοστάσιο του Χάνφορντ σε αδιέξοδο. Αυτοί που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου περιλαμβάνουν πολιτικούς και από τα δύο κόμματα, περιβαλλοντικούς ακτιβιστές και αυτόχθονες κοινότητες που ιστορικά κατείχαν τη γη στην οποία βρίσκεται η τοποθεσία των 1.450 τετραγωνικών χιλιομέτρων.

Ανησυχίες έχουν επίσης εκφραστεί από ορισμένους σχετικά με τη δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι πρώην εργαζόμενοι στην υποβολή αιτήσεων ιατρικής αποζημίωσης στην κυβέρνηση για τα πάντα, από καρκίνους έως οξείες πνευμονικές νόσους που συνδέονται με την εργασία τους στο εργοστάσιο.

«Αυτό το επίπεδο μείωσης του προσωπικού εγείρει σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την εποπτεία, τη λογοδοσία και τη συνέχεια. Ενώ το εργατικό δυναμικό των εργολάβων εκτελεί το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών καθαρισμού, το προσωπικό του υπουργείου Περιβάλλοντος διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στον καθορισμό προτεραιοτήτων, στη διασφάλιση της συμμόρφωσης και στη διατήρηση της διαφάνειας με το κοινό», είπε στον Guardian o Νικόλας Πέτερσον, εκπρόσωπος της περιβαλλοντικής ομάδας Hanford Challenge που παρακολουθεί τις εξελίξεις στην περιοχή. Η ομάδα έχει επισημάνει –μεταξύ άλλων ζητημάτων– τα εκτιμώμενα εκατομμύρια γαλόνια ραδιενεργών αποβλήτων που έχουν ήδη διαρρεύσει στο έδαφος, επειδή αρκετές δεκάδες δεξαμενές αποθήκευσης έχουν ραγίσει.

Εταιρική πόλη

Το Ρίτσλαντ αποκτήθηκε από τον στρατό το 1943 για να στεγάσει εργαζόμενους που συμμετείχαν σε άκρως απόρρητες προσπάθειες παραγωγής πλουτωνίου που χρησιμοποιήθηκε στην πρώτη πυρηνική δοκιμή στον κόσμο – τη λεγόμενη συσκευή «Trinity» που δοκιμάστηκε κοντά στο Λος Αλαμος του Νέου Μεξικού, το 1945. Αν και η πόλη επέστρεψε στο κοινό μία δεκαετία αργότερα, μοιάζει ακόμα με μια εταιρική πόλη.

Σε αυτούς που εκφράζουν ανησυχία για τη μείωση του προσωπικού που επιβλέπει τον καθαρισμό περιλαμβάνονται τοπικές ομάδες ιθαγενών που ιστορικά κατείχαν τη γη όπου βρίσκεται η τοποθεσία και εκδιώχθηκαν από αυτήν από την κυβέρνηση. Η περιοχή του εργοστασίου του Χάνφορντ περιλαμβάνει αρκετές ιερές τοποθεσίες, μεταξύ των οποίων το όρος Γκέιμπλ, που χρησιμοποιούνταν για τελετές, και η περιοχή του όρους Ράτλσνεϊκ, ή Λαλίκ, που εδώ και αιώνες χρησιμοποιείται για το κυνήγι ελαφιών.

Η τοποθεσία βρίσκεται επίσης κοντά στην Ινδιάνικη Καταφυγή Γιακάμα, όπου ζουν 11.000 άνθρωποι, και η φυλή έχει από καιρό πιέσει να έχει κεντρική θέση στις αποφάσεις σχετικά με τον καθαρισμό και για ποιο σκοπό θα χρησιμοποιηθεί τελικά. Η φυλή υπέγραψε πρόσφατα μια συμφωνία για να πραγματοποιήσει το πρώτο κυνήγι ελαφιών στην περιοχή εδώ και επτά δεκαετίες.

Η δρ Ελίζαμπεθ ΜακΚλουρ, ειδικός σε δεδομένα υγείας στην Ενωση Ανησυχούντων Επιστημόνων, που διεξάγει έρευνα στις κοινότητες γύρω από το Χάνφορντ, λέει στον Guardian ότι υπάρχει ιστορικό κυβερνητικών συγκαλύψεων όλα αυτά τα χρόνια στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της γνωστής ως «Πράσινης Διαδρομής», της σκόπιμης απελευθέρωσης 8.000 λεγόμενων κιουριών ιωδίου-1 στην ατμόσφαιρα το 1949. Συγκριτικά, η διαρροή ραδιενεργού υλικού στο ατύχημα του Θρι Μάιλ Αϊλαντ το 1979 αφορούσε μόνο 12. Η «Πράσινη Διαδρομή» αναγνωρίστηκε από την κυβέρνηση μόλις το 1986. Αργότερα, αποκαλύφθηκε ότι οι λεγόμενοι «downwinders » (άτομα που εκτέθηκαν σε ακτινοβολία από πυρηνικές δοκιμές ή πυρηνικά ατυχήματα) υπέφεραν από υψηλότερα ποσοστά καρκίνου και βλάβης στο λεμφικό τους σύστημα. Η ίδια λέει ότι οι αυτόχθονες κοινότητες και άλλες περιθωριοποιημένες ομάδες συχνά δεν περιλαμβάνονται στην έρευνα για τον ευρύτερο αντίκτυπο τόπων όπως το Χάνφορντ.