Η ταχεία άνοδος του ηλεκτρονικού εμπορίου και των υπηρεσιών παράδοσης τροφίμων έχει μεταμορφώσει τα καταναλωτικά πρότυπα παγκοσμίως. Σε μια προσπάθεια μείωσης των πλαστικών απορριμμάτων, η Ευρωπαϊκή Ενωση εισήγαγε πολιτικές όπως ο κανονισμός για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας, με στόχο τη μετάβαση από τα πλαστικά μιας χρήσης στα προϊόντα χαρτιού μιας χρήσης.
Ενώ αυτές οι πρωτοβουλίες στοχεύουν στην αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης, έχουν τροφοδοτήσει μια αύξηση της ζήτησης για κυτταρίνη (του κύριου συστατικού του χαρτιού που βρίσκεται στα τοιχώματα των φυτικών κυττάρων) εντείνοντας τις πιέσεις στα παγκόσμια δάση και στις αγροτικές κοινότητες.
Για χρόνια, η Πορτογαλία ήταν η κύρια πηγή κυτταρίνης στην Ευρώπη και την παρήγε από τεράστιες φυτείες ευκαλύπτων. Ωστόσο, λόγω ανησυχιών για τον κίνδυνο πυρκαγιάς των φυτειών ευκαλύπτου, η πορτογαλική κυβέρνηση σταμάτησε την επέκτασή τους. Κι αυτό διότι αποδείχθηκε ότι οι πυρκαγιές στις φυτείες ευκαλύπτων εξαπλώνονται πολύ γρήγορα, λόγω της μάζας των εύφλεκτων υλικών.
Η Πορτογαλία έχει τη μεγαλύτερη έκταση ευκαλύπων στον κόσμο ως ποσοστό της χώρας (περίπου 26% από τα συνολικά 3,2 εκατομμύρια εκτάρια δάσους), καθώς υπήρξε μεγάλη ανάπτυξη φυτειών με στόχο την παραγωγή κυτταρίνης για χαρτοπολτό και, αργότερα, για χαρτί. Ωστόσο, από το 2017, με τις σημαντικές επιπτώσεις των πολύνεκρων δασικών πυρκαγιών, μπλοκαρίστηκαν οι άδειες για νέες φυτείες σε γεωργικές περιοχές ή θαμνώδεις εκτάσεις.
Απομυζώντας τη Μοζαμβίκη
Αυτή η απόφαση ώθησε πολλές ευρωπαϊκές εταιρείες να αναζητήσουν εναλλακτικές τοποθεσίες για φυτείες μεγάλης κλίμακας. Η Μοζαμβίκη, μια πρώην πορτογαλική αποικία στην Αφρική με τεράστια αγροτικά τοπία και οικονομικά υποβαθμισμένες κοινότητες, αναδείχθηκε σε νέο σύνορο για τη βιομηχανία. Οι υποσχέσεις για απασχόληση και ανάπτυξη παρέσυραν αρχικά τις τοπικές κοινωνίες να στηρίξουν αυτά τα έργα. Ωστόσο, περισσότερο από μια δεκαετία αργότερα, πολλοί κάτοικοι αισθάνονται προδομένοι. Τώρα ζητούν την επιστροφή των εδαφών τους, υποστηρίζοντας ότι τα οικονομικά οφέλη ήταν ελάχιστα, ενώ οι περιβαλλοντικές συνέπειες σοβαρές.
Φως στον αντίκτυπο αυτών των φυτειών στις ευάλωτες κοινότητες ρίχνει το ντοκιμαντέρ «The price for Europe’s packing paper boom», μια παραγωγή της μη κερδοσκοπικής πλατφόρμας περιβαλλοντικής επιστήμης και προστασίας της φύσης Mongabay.
Η Portucel Mozambique είναι μια πορτογαλική εταιρεία της οποίας το 80% των μετοχών κατέχει η εταιρεία Navigator στην Πορτογαλία και το 20% ανήκει στην IFC, τη Διεθνή Χρηματοοικονομική Εταιρεία της Παγκόσμιας Τράπεζας. Οταν η εταιρεία έφτασε στη Μοζαμβίκη, ο κόσμος πληροφορήθηκε μέσω εφημερίδων και μέσων ενημέρωσης ότι επρόκειτο να γίνει μια μεγάλη δασική επένδυση στη χώρα, η οποία θα καταλάμβανε έκταση περίπου 365.000 εκταρίων. Η εταιρεία υποσχέθηκε υποδομές, σχολεία, νοσοκομεία, πηγές νερού και δρόμους πρόσβασης. Αλλά δεν κατασκεύασε τίποτα από αυτά.
Υποσχέθηκαν πολλά που δεν μπορούσαν να υλοποιήσουν. Σε όλους υποσχέθηκαν δουλειές, χρήματα και κυρίως σπόρους ή γεωργικές εισροές. Αλλά δεν υπήρχε τίποτα γραπτό που να υποχρεώνει την εταιρεία να τα τηρήσει. Και οι ντόπιοι εξαναγκάστηκαν να παραχωρήσουν τη γη τους. Εδωσαν τη γη τους γιατί ήθελαν δουλειά, αλλά τώρα υποφέρουν. «Νομίζαμε ότι η ζωή μας επρόκειτο να αλλάξει, αλλά τίποτα δεν άλλαξε. Δεδομένου ότι εργαζόμαστε στις φυτείες μόνο έναν μήνα τον χρόνο, αυτό δεν βοηθάει την οικογένεια», αναφέρουν.
Φτώχεια και online εμπόριο
Εξάλλου, οι φυτείες ευκαλύπτου της Portucel ενέτειναν την τοπική φτώχεια ως αποτέλεσμα των σοβαρών περιβαλλοντικών επιπτώσεων που προέκυψαν σε μια χώρα όπου ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ζούσε από τη γεωργία. Αφού έγιναν οι φυτείες ευκαλύπτου, όλα τα πηγάδια στέγνωσαν, αν και είχαν πάντα νερό ολόκληρο τον χρόνο, καθώς κατά τη διάρκεια της περιόδου των βροχών ξεχείλιζαν. Αλλά και οι πηγές του νερού μολύνθηκαν από χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται από την Portucel για τη θεραπεία των ευκαλύπτων από ασθένειες.
Οι χημικές ουσίες επηρέασαν μια μεγάλη περιοχή και το εναπομείναν νερό δεν είναι ασφαλές για κατανάλωση. Κατά τη διάρκεια της περιόδου των βροχών, οι ντόπιοι υποφέρουν από διάρροια επειδή αυτές οι καλλιέργειες αντιμετωπίζονται με χημικά για τον έλεγχο επιβλαβών ζιζανίων, αλλά και τερμιτών. Αυτό έρχεται επίσης σε αντίθεση με ορισμένα πρότυπα διατήρησης του εδάφους και της βιοποικιλότητας, τα οποία είναι σημαντικά για την εξασφάλιση της επιβίωσης του τοπικού πληθυσμού που εξαρτάται από αυτούς τους πόρους.
Γιατί δημιουργήθηκε αυτή η κατάσταση; Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής στη βιομηχανία χαρτοπολτού και χαρτιού προορίζεται για συσκευασίες. Κάθε χρόνο, μόνο για τις συσκευασίες, κόβονται τρία δισεκατομμύρια δέντρα. Ο λόγος που έχουμε περισσότερες συσκευασίες τώρα είναι ότι η ψηφιοποίηση ενίσχυσε το ηλεκτρονικό εμπόριο, το οποίο αύξησε μαζικά τη χρήση των συσκευασιών.
Οταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε νομοθεσία για τη μείωση των απορριμμάτων με τη μείωση των συσκευασιών μιας χρήσης, η βιομηχανία χαρτοπολτού και χαρτιού άρχισε να ασκεί μαζικές πιέσεις. Και αυτό είχε ως αποτέλεσμα, αντί να έχουμε μείωση της μιας χρήσης, να έχουμε απλώς μια μετατόπιση των υλικών από το πλαστικό στο χαρτί. Ολες αυτές οι συσκευασίες είναι μιας χρήσης, που σημαίνει ότι χρησιμοποιούνται μία φορά και μετά πετιούνται. Ακόμα και η ανακύκλωση δεν αρκεί για να αντεπεξέλθει στην τεράστια κατανάλωση.
Κι έτσι, παρουσιάζοντας το χαρτί ως «πράσινο», ανανεώσιμο και ιδανικό για το περιβάλλον, απλώς το πρόβλημα μεταφέρθηκε κάπου αλλού.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας