COP29: «Πολύ λίγα, πολύ αργά»

Με τις συνομιλίες να φτάνουν στα όρια της κατάρρευσης μέχρι την τελευταία στιγμή, όπως άλλωστε έχει «καθιερωθεί» στις τελευταίες συνόδους κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα (COP), ολοκληρώθηκαν οι διαπραγματεύσεις στη φετινή COP29 που πραγματοποιήθηκε στο Αζερμπαϊτζάν αφήνοντας την πικρή γεύση της απογοήτευσης για τους ευάλωτους του πλανήτη.

Βασικό αγκάθι αυτής της συνόδου αποδείχτηκαν τα οικονομικά και συγκεκριμένα η βοήθεια των πλούσιων χωρών προς τις φτωχότερες χώρες όταν, κατά τα λοιπά, η φετινή χρονιά είναι πλέον σχεδόν βέβαιο ότι θα είναι η θερμότερη που έχει καταγραφεί και όταν η καύση πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα ήταν μεγαλύτερη φέτος σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά.

Μόνο την τελευταία προγραμματισμένη ημέρα των δύο εβδομάδων διαπραγματεύσεων στη σύνοδο οι πλουσιότερες χώρες δεσμεύτηκαν οικονομικά υποσχόμενες να αυξήσουν τη χρηματοδότησή τους για να βοηθήσουν τις φτωχότερες να καταπολεμήσουν την κλιματική αλλαγή με το ποσό των 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως, κάτι που αποδοκιμάστηκε έντονα από τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Στην πραγματικότητα, αυτή η προσφορά χρειάστηκε όχι μόνο δύο εβδομάδες συνομιλιών για να προετοιμαστεί, αλλά εννέα χρόνια, αφού το άρθρο 9 της Συμφωνίας του Παρισιού για την Κλιματική Αλλαγή το 2015 κατέστησε σαφές ότι ο πλούσιος βιομηχανοποιημένος κόσμος θα ήταν υποχρεωμένος να παρέχει χρήματα στις αναπτυσσόμενες χώρες για να τις βοηθήσει να αντιμετωπίσουν την κλιματική κρίση.

Οταν έφτασε τελικά την Παρασκευή η αρχική προσφορά των 250 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως μέχρι το 2035, με δωρεές και δάνεια προς τις αναπτυσσόμενες χώρες, χλευάστηκε ευρέως ως πολύ χαμηλή. Νωρίς το επόμενο πρωί, οι χώρες αύξησαν το ποσό στα 300 δισεκατομμύρια δολάρια, τα οποία κατέληξαν να γίνουν αποδεκτά, αλλά με αντιδράσεις που έκαναν λόγο για «προδοσία». Αυτά τα χρήματα προορίζονται για την αντιμετώπιση πλημμυρών, καυσώνων και ξηρασιών, αλλά και για να επενδύσουν οι αναπτυσσόμενες χώρες σε μορφές ενέργειας με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα – αντί να αναπτύξουν τις οικονομίες τους με καύση άνθρακα και πετρελαίου, όπως έκαναν χώρες της Δύσης για περισσότερο από έναν αιώνα.

Η συμφωνία υπολείπεται κατά πολύ από την παροχή 1,3 τρισεκατομμυρίου δολαρίων που απαιτούσαν οι αναπτυσσόμενες χώρες μέχρι το 2035, ποσό για το οποίο δόθηκαν μόνο υποσχέσεις για προσπάθειες για την άντλησή του από δημόσιες και ιδιωτικές πηγές. Η Αφρικανική Ομάδα Διαπραγματευτών περιέγραψε την παροχή του τελικού ποσού ως «πολύ λίγη, πολύ αργά», ενώ ο εκπρόσωπος από την Ινδία απέρριψε τα χρήματα ως «ένα ασήμαντο ποσό». Αλλά ύστερα από δύο εβδομάδες συχνά σκληρών διαπραγματεύσεων στο Μπακού, τα φτωχότερα κράτη δεν στάθηκαν εμπόδιο σε μια συμφωνία.

Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι ο προηγούμενος χρηματοοικονομικός στόχος για την παροχή 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως έως το 2020 προς τις φτωχότερες χώρες δεν επιτεύχθηκε μέχρι το 2022, αν και τέθηκε χωρίς ουσιαστικές διαπραγματεύσεις στην COP της Κοπεγχάγης το 2009. Κι ακόμη, ότι αν και τα ποσά μπορεί να φαίνονται μεγάλα, τα χρήματα που υποσχέθηκαν δεν είναι καν όλα όσα φαίνονται. Στα χαρτιά, τα 300 δισεκατομμύρια δολάρια φαίνεται να είναι ο τριπλασιασμός της τρέχουσας χρηματοοικονομικής δέσμευσης των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως έως το 2020. Αλλά αυτή η δέσμευση δόθηκε το 2009 και ο πληθωρισμός έκτοτε έχει διαβρώσει την αγοραστική δύναμη του δολαρίου.

Ομως στην πραγματικότητα, αυτό που απέτυχε να αντιμετωπιστεί στη φετινή COP κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων ήταν ότι η παροχή αυτών των χρημάτων –τα οποία θα οδηγήσουν στη στροφή των φτωχών χωρών σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα και θα τις βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις των ακραίων καιρικών συνθηκών– είναι προς το συμφέρον των ίδιων των πλούσιων χωρών. Κι αυτό, διότι αναπτυσσόμενες χώρες αντιμετωπίζουν οικονομικές απώλειες άνω των 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως από τις επιπτώσεις των ακραίων καιρικών συνθηκών, που είναι πιθανό να ωθήσουν τουλάχιστον 100 εκατομμύρια επιπλέον ανθρώπους στη φτώχεια έως το 2030, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, γεγονός που θα οδηγήσει σε μαζική κλιματική μετανάστευση.

Πέραν αυτών, θα πρέπει να συνυπολογιστεί ότι ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, που θα αναλάβει καθήκοντα τον Ιανουάριο, έχει αναγγείλει ότι θα βγάλει τις ΗΠΑ από τη συμφωνία-ορόσημο του Παρισιού που το 2015 δημιούργησε έναν οδικό χάρτη για τα κράτη για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και ότι οι άλλες πλούσιες χώρες γνωρίζουν πολύ καλά πως ο Τραμπ δεν θα πληρώσει ούτε ένα δολάριο και θα πρέπει να καλύψουν το έλλειμμα.

Εξάλλου, παρά τις ελπίδες ότι η συμφωνία που επιτεύχθηκε στις συνομιλίες στο Ντουμπάι πέρσι για τη «μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα» θα ενισχυόταν, η τελική φετινή συμφωνία απλώς την επανέλαβε και αυτό το θέμα μετατίθεται για το επόμενο έτος. Κύρια ευθύνη γι’ αυτό φέρουν οι χώρες που βασίζονται στις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου που έδωσαν σκληρή μάχη στις διαπραγματεύσεις για να σταματήσουν την περαιτέρω πρόοδο.

Στα παραλειπόμενα της συνόδου αξίζει να αναφερθεί η παρέμβαση Αχμέντ Αμπού Ταχίρ από την παλαιστινιακή αντιπροσωπεία: «Οι (συναντήσεις) της COP επιθυμούν πολύ να προστατεύσουν το περιβάλλον, αλλά για ποιον; Εάν σκοτώνετε τους ανθρώπους στη Γάζα, για ποιον επιθυμείτε να προστατεύσετε το περιβάλλον και να ελαχιστοποιήσετε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής;», αναρωτήθηκε.

*Με πληροφορίες από BBC, Guardian, ειδησεογραφικά πρακτορεία.