Αν θελήσει κάποιος να κάνει μονοήμερη εκδρομή στην Πάρνηθα, με το αυτοκίνητό του, πρέπει να περάσει από βουνά, να διασχίσει δρόμους, παράδρομους, να περάσει από στροφές απότομες, κοφτές, που σου φέρνουν ίλιγγο, που σε ζαλίζουν και σου κόβουν την ανάσα.
Παρατηρώντας το φημισμένο Μον Παρνές στη βουνοκορφή, η διαδρομή για το παλιό Σανατόριο είναι δαιδαλώδης και δυσπρόσιτη. Στην τελευταία στροφή, το φυσικό τοπίο αλλάζει βίαια. Από το θεόρατο πράσινο, το μάτι σου αντικρίζει κάτι αφιλόξενο και γκρίζο.
Οι συνέπειες της φωτιάς που κατέστρεψε πριν από 12 χρόνια την Πάρνηθα είναι ακόμα εμφανείς. Δειλά δειλά έχουν αρχίσει να ξεπετάγονται μικρά έλατα μετά τις προσπάθειες αναδάσωσης που έγιναν τα πρώτα χρόνια μετά την πυρκαγιά.
Το καλοκαίρι του 2007, σε ένα ντόμινο πυρκαγιών που συγκλόνισαν την ελληνική κοινωνία, καταστράφηκε μεγάλο μέρος της περιοχής της Πάρνηθας και προκλήθηκε μία από τις μεγαλύτερες οικολογικές καταστροφές που έχουν συντελεστεί στην ιστορία της χώρας.
Ο μεγαλύτερος πνεύμονας της Αττικής και ο βασικότερος μηχανισμός μείωσης της θερμοκρασίας του αέρα που κινείται από τον Βορρά προς την Αθήνα τυλίχτηκε στις φλόγες.
Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Σύμφωνα με τη WWF, 48.744 στρέμματα γης κάηκαν συνολικά στην περιοχή, εκ των οποίων περίπου 36.338 στρέμματα αποτελούν τμήμα του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας.
Το αίτημα της Πρωτοβουλίας Αγώνα για τη Γη και την Ελευθερία -που δραστηριοποιείται χρόνια στην περιοχή- να φύγει το καζίνο συναντά το ευρύτερο αίτημα της εξισορρόπησης του φυσικού περιβάλλοντος με την ανθρώπινη παρέμβαση
Η δενδρώδης και θαμνώδης βλάστηση της περιοχής κάηκε ολοσχερώς, αφήνοντας ελάχιστες νησίδες πρασίνου. Το 62% του περίφημου ελατοδάσους της Πάρνηθας ήταν μέσα στην περιοχή που τυλίχτηκε στις φλόγες και καταστράφηκε.
Οι απώλειες στην πανίδα ανυπολόγιστες – χελώνες, διάφορα είδη θηλαστικών, πτηνά και ερπετά έχασαν τη ζωή τους. Μεγάλες απώλειες και για τον πληθυσμό των χαρακτηριστικών κόκκινων ελαφιών που απαντούν στην περιοχή της Πάρνηθας.
Υπολογίζεται πως περίπου 30-50 κόκκινα ελάφια είτε κάηκαν είτε πέθαναν από ασφυξία κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς. Η πληγή που άφησε η φωτιά, 12 χρόνια μετά, είναι ακόμα ανοιχτή...
Δίπλα στο Σανατόριο βλέπουμε ανθρώπους να καταφτάνουν και να κάνουν τον χώρο δικό τους. Με πινέλα και μπογιές ξεκινούν να γράφουν πάνω σε πανό «Εξω το καζίνο, οι βάσεις, οι κεραίες και οι βίλες από την Πάρνηθα». Πρόκειται για οικογένειες με παιδιά, νέα ζευγάρια, μικρούς και μεγάλους ορειβάτες που έρχονται κάθε χρόνο, ίδια μέρα.
Η Πρωτοβουλία Αγώνα για τη Γη και την Ελευθερία, μας λένε, δραστηριοποιείται χρόνια στην περιοχή και έχει τη δική της ιστορία με το καζίνο. «Εχουμε μαλώσει πάρα πολύ με τους υπεύθυνους του καζίνου, είχαμε φτάσει σε δίκη μαζί τους». Η δράση της δεν σταματά, όμως, εκεί, εκτείνεται από τον Αχελώο ώς τις Σκουριές και είναι παρούσα σε όποια εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου από ανθρώπινο παράγοντα.
«Εμείς γνωρίζαμε την περιοχή πριν από τις φωτιές. Είμαστε φυσιολάτρες και ερχόμαστε εδώ χρόνια. Την αγαπάμε την Πάρνηθα, είναι σπίτι μας. Οταν κάηκε, ο πόνος ήταν πολύ μεγάλος. Το 2007 νιώσαμε ότι έπρεπε να κάνουμε κάτι. Πήραμε διάφορες πρωτοβουλίες, κάναμε οδοφράγματα για να κλείσουμε την πρόσβαση στο καζίνο, πετούσαμε μπογιές», μας λένε.
Λίγες μέρες αργότερα, στα τέλη Ιουλίου 2007, διαδηλωτές με πορεία από την πόλη στο βουνό αποκλείουν το καζίνο και 27 άτομα συλλαμβάνονται για επίθεση στην είσοδο του Μον Παρνές. Κατά τη διάρκεια της παρέμβασης έγινε ρίψη κόκκινης μπογιάς, που συμβόλιζε το αίμα των αναρίθμητων ζώων που χάθηκαν στη μεγάλη πυρκαγιά, στην πρόσοψη και στην είσοδο του κτιρίου και έγραψαν συνθήματα ενάντια στη λειτουργία του καζίνου μέσα στον δρυμό.
Δώδεκα χρόνια μετά τον όλεθρο, ενώ οι πληγές ακόμα δεν έχουν επουλωθεί, το αίτημα της Πρωτοβουλίας να φύγει το καζίνο από την περιοχή συναντά το ευρύτερο αίτημα της εξισορρόπησης του φυσικού περιβάλλοντος με την ανθρώπινη παρέμβαση. «Δεν αναγνωρίζουμε την Πάρνηθα ως ιδιωτικό χώρο του καζίνου, ούτε τις στρατιωτικές βάσεις και το πάρκο κεραιών που έχουν εγκαταστήσει εδώ. Είμαστε σε συνεχή σύγκρουση με τέτοιες μορφές παρέμβασης στη φύση».
Από τη στιγμή που καταργήθηκε, το 2011, η γραμμή 714 -για πολλά χρόνια μοναδική απευθείας πρόσβαση από το κέντρο της Αθήνας στην Πάρνηθα-, η πρόσβαση στην περιοχή καθίσταται ακόμα δυσκολότερη για πολλούς επισκέπτες.
«Αν δεν έχεις αυτοκίνητο, δεν έχεις πρόσβαση στην Πάρνηθα. Μπορείς να πάρεις το τελεφερίκ, το οποίο είναι δωρεάν, αλλά όλοι οι άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση εδώ πάνω. Πρέπει να υπάρχει πρόσβαση για όλους και να εξυπηρετείται κάποια κοινωνική ανάγκη». Είναι ένα ζήτημα όχι μόνο περιβαλλοντικό, αλλά πέρα και πάνω από όλα βαθιά ταξικό.
«Η μοναδική χρήση που θα αναγνωρίζαμε θα ήταν να αξιοποιηθεί το Σανατόριο για κοινωφελείς σκοπούς. Να γίνουν προσπάθειες για την πρόσβαση ατόμων με ειδικές ανάγκες, να δραστηριοποιηθούν σύλλογοι, να γίνουν δράσεις που θα φέρουν σε επαφή τον άνθρωπο με τη φύση. Καμία εμπορευματική χρήση πάνω στο βουνό. Η φύση δεν είναι μπίζνα».
«Περπατώ, περπατώ εις το δάσος όταν το δάσος δεν είναι εδώ»
Tο τριήμερο 27-29 Ιουνίου 2007 πάνω από την Αθήνα ήταν σαν να είχε απλωθεί ένα πέπλο βουβής θλίψης, την οποία αντίκριζες στα μάτια αγνώστων στον δρόμο.
Από τα περισσότερα σημεία της πόλης οι φλόγες στον ορεινό όγκο της Πάρνηθας ήταν ορατές, ο ουρανός είχε πάρει ένα γκριζομόβ χρώμα από τους καπνούς στο τέλος ενός παρατεταμένου πρώιμου καλοκαιρινού καύσωνα.
Τουρίστες κατέβαιναν τη Διονυσίου Αρεοπαγίτου στο Θησείο και, αντί να κοιτούν την Ακρόπολη, έστρεφαν το βλέμμα επί ώρα στην κατεύθυνση της φωτιάς.
Οι επιστήμονες προειδοποιούσαν από τις πρώτες ώρες μετά την πυρκαγιά στον πυρήνα του εθνικού δρυμού πως η Αττική, πολύ φτωχότερη πλέον σε πράσινο, θα μετατραπεί σε ένα αστικό θερμοκήπιο συσσώρευσης θερμότητας και πως η δραματική αυτή μείωση θα φέρει περαιτέρω αύξηση των ακρότατων θερμοκρασιών τα επόμενα χρόνια.
Ηταν μια φωτιά που ξεκίνησε το μεσημέρι εκείνης της Τετάρτης από τα Δερβενοχώρια και κατάφερε με τη βοήθεια δυτικών ανέμων να «ανέβει» στην κορυφογραμμή της Πάρνηθας, διανύοντας δηλαδή μια απόσταση τουλάχιστον 15 χιλιομέτρων χωρίς κανείς να μπορέσει να τη σταματήσει.
Παρά την ύπαρξη αντιπυρικών λωρίδων, αυτές δεν χρησιμοποιήθηκαν καθώς δασοπυροσβέστες και εθελοντές δεν γνώριζαν, όπως αποδείχτηκε, τόσο καλά την περιοχή.
Τη νύχτα της 28ης Ιουνίου οι επίγειες δυνάμεις αντιμετώπιζαν μια ανεξέλεγκτη κατάσταση και ανάμεσα στις 21.00 και 21.30 οι φλόγες πέρασαν μέσα στον Εθνικό Δρυμό και έφτασαν σε απειλητική απόσταση από τις εγκαταστάσεις του καζίνου, του πάρκου κεραιών και της Πολεμικής Αεροπορίας.
Την επομένη της κατάσβεσης της πυρκαγιάς η εφημερίδα «Καθημερινή» έγραφε πως ο πρωθυπουργός ήταν πολύ ενοχλημένος από τους χειρισμούς του αρμόδιου υπουργού Δημόσιας Τάξης, Βύρωνα Πολύδωρα, ενώ ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κάρολος Παπούλιας, ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «μάτωσε η καρδιά του» και κάλεσε κράτος και πολίτες «να μη σταθούν άβουλοι και μοιραίοι θεατές σε αυτή την πορεία ολέθρου».
Την 1η Ιουλίου 2007 το «Πρώτο Θέμα» χαρακτηρίζει άχρηστους στο πρωτοσέλιδό του τον πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή και τους υπουργούς Β. Πολύδωρα και Πρ. Παυλόπουλο, ενώ σε άλλο πρωτοσέλιδό της (8.7.2007) η ίδια εφημερίδα δημοσίευε γκάλοπ της GPO σύμφωνα με το οποίο οι πολίτες κατά 55% υποστήριζαν πως για την καταστροφή έφταιγε ο Κων. Καραμανλής.
Στις 8 Ιουλίου περίπου πέντε χιλιάδες πολίτες συγκεντρώνονται για να διαμαρτυρηθούν έξω από τη Βουλή. Ηταν μία από τις πρώτες κινητοποιήσεις στην προ social media εποχή, που είχε οργανωθεί με ομαδικά μηνύματα από τα κινητά τηλέφωνα.
Οικογένειες ολόκληρες, συνταξιούχοι και φοιτητές, μέλη οικολογικών οργανώσεων μαζεύονται στην πλατεία Συντάγματος, άλλοι με ποδήλατα, άλλοι με αυτοσχέδια πλακάτ («Περπατώ εις το δάσος όταν το δάσος δεν είναι εδώ», «Τώρα να ψηφίσουν και τα δέντρα», «Ο,τι έγινε έγινε, ας χτίσουμε» κ.ά.), φωνάζοντας για το άρθρο 24 του Συντάγματος και για «Αναδάσωση τώρα». Το καμένο τοπίο στο βουνό μετατράπηκε το επόμενο διάστημα σε τόπο προσκυνήματος θλιμμένων και οργισμένων πολιτών.
Η συνέχεια του καλοκαιριού ήταν όμως ένας πραγματικός εφιάλτης, με τους 63 νεκρούς από τις πυρκαγιές στην Ηλεία που οδήγησαν και στις πρόωρες εκλογές το φθινόπωρο. Ανεβαίνοντας σήμερα στην Πάρνηθα τα συναισθήματα ποικίλλουν: ο τόπος πρασινίζει συνεχώς, αλλά δεν είναι το δάσος που ήταν πριν από την καταστροφική πυρκαγιά.
ΚΩΣΤΑΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ
