Εν αρχή ην ο καφές

Το κίνημα του αλληλέγγυου ή δίκαιου εμπορίου ξεκινάει από μια κούπα καφέ. Από τον καφέ ξεκίνησαν, τέλη δεκαετίας του ‘80, οι πρώτες πρωτοβουλίες για πιστοποίηση προϊόντων «fair trade», εξασφαλίζοντας ότι παράγονται με σεβασμό στο περιβάλλον, αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και δίκαιες πληρωμές για τους παραγωγούς και διακινούνται με εμπορικές συμφωνίες βασισμένες στη διαφάνεια και τον αμοιβαίο σεβασμό.

Στόχος του κινήματος δεν ήταν απλώς να αναδείξει τις τεράστιες ανισότητες στο παγκόσμιο εμπόριο, αλλά να τις καταπολεμήσει στην πράξη.

Από τον καφέ των ζαπατιστικών κοινοτήτων στην Τσιάπας του Μεξικού ξεκίνησαν πριν από περίπου δέκα χρόνια οι πρώτες κινήσεις αλληλέγγυου εμπορίου στην Ελλάδα, που μετεξελίχθηκαν σε εγχειρήματα όπως είναι σήμερα ο κοινωνικός συνεταιρισμός «Συν Αλλοις».

Στον πυρήνα του «Συν Αλλοις», που λειτουργεί από το 2011 με έδρα το κατάστημα του συνεταιρισμού στο Θησείο (Νηλέως 35), βρίσκεται κοοπερατίβα εργασίας, που -όπως διευκρινίζουν τα μέλη της- «δουλεύει ώστε ο καφές του κινήματος των ζαπατίστας και τα άλλα προϊόντα των αγωνιζόμενων παραγωγών του παγκόσμιου Νότου (ζάχαρη, κακάο, τσάι κ.ά.) να φτάσουν σε όσο το δυνατό περισσότερους ανθρώπους», εφαρμόζοντας «εναλλακτικές οικονομικές πρακτικές που αποσκοπούν στην ποιοτική κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών, την αλληλέγγυα συνεργασία και τις ισότιμες σχέσεις».

«Στην Ελλάδα, το κίνημα του δίκαιου εμπορίου εμφανίζεται για πρώτη φορά το 2006. Πριν από αυτή τη χρονολογία υπήρχε άγνοια» λέει στην «Εφ.Συν.» ο Ηλίας Ζιώγας, μέλος του συνεταιρισμού για την Αλληλέγγυα Οικονομία «Συν Αλλοις».

Το 2006 θεωρείται χρονιά-ορόσημο, καθώς τότε ιδρύεται ο «Σπόρος», ο πρόγονος του «Συν Αλλοις», και το «Fair Trade Hellas», oι πρώτες πρωτοβουλίες που εστίασαν στο δίκαιο εμπόριο.

Ο ζαπατιστικός καφές

Εν αρχή ήταν ο ζαπατιστικός καφές με τη συντροφική ονομασία «Compaňero», που ξεκίνησε να διανέμεται χέρι με χέρι, αφού τον εισήγαγαν από αλληλέγγυα κολεκτίβα στη Γερμανία.

Αργότερα ήρθε το στέκι του «Σπόρου» στα Εξάρχεια, ο κατάλογος των «δίκαιων» προϊόντων εμπλουτίστηκε με ζάχαρη, κακάο, τσάι και προϊόντα ντόπιων παραγωγών, ενώ παράλληλα ξεκίνησε η απευθείας εισαγωγή καφέ από ζαπατιστικούς συνεταιρισμούς και στήθηκε ένα εναλλακτικό δίκτυο διακίνησης.

Σήμερα, τα προϊόντα δίκαιου εμπορίου διακινούνται σε πάνω από 70 χώρους σε όλη την Ελλάδα, που δραστηριοποιούνται κυρίως στο ευρύ φάσμα της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας.

Χαρακτηριστικό γνώρισμα των προϊόντων δίκαιου εμπορίου είναι ότι το 60% της παραγγελίας προπληρώνεται στους παραγωγούς την περίοδο της συγκομιδής, ώστε να μην εξαρτώνται από τοκογλυφικά δάνεια.

Με παγκόσμιο τζίρο που αγγίζει τα 5,9 δισ. δολάρια ετησίως, το δίκαιο εμπόριο έχει πλέον βρει θέση στα σούπερ μάρκετ και τις πολυεθνικές αλυσίδες.

Η ενσωμάτωση του fair trade από τις πολυεθνικές δίχασε το κίνημα και ώς σήμερα αποτελεί πεδίο αντιπαράθεσης. «Μας έχουν κάνει πρόταση από αλυσίδα μικρογευμάτων να διανέμουμε ζαπατιστικό καφέ και δεν συμφωνήσαμε.

Θεωρήσαμε ότι αυτο-ακυρωνόμαστε», μας λέει ο Ηλίας, συνοψίζοντας τον πεντάλογο του δίκαιου εμπορίου:

«Πρώτον, αγοράζεις κατευθείαν από τον παραγωγό. Δεύτερον, δεν κερδοσκοπείς. Τρίτον, σε ενδιαφέρει πώς έχει παραχθεί το προϊόν - η οικολογική διάσταση και οι εργασιακές σχέσεις. Τέταρτον, στηρίζεις συλλογικές και συνεργατικές προσπάθειες. Πέμπτον, έχεις τη λογική τού “χτίζω μακροχρόνιες σχέσεις”».

Παρά την κρίση, το αλληλέγγυο εμπόριο στην Ελλάδα αντέχει, προσελκύοντας ένα διαφορετικό κοινό από ό,τι παλιότερα:

«Πριν από την κρίση έβλεπες ότι ενδιαφέρονται άνθρωποι που έχουν πολιτικές ανησυχίες με διεθνιστικό χαρακτήρα, όπως η οικονομική ανισότητα Βορρά - Νότου. Τώρα ασχολούνται με το δίκαιο εμπόριο άνθρωποι που θέλουν να οικοδομήσουν ένα άλλο μοντέλο ζωής».

Πληροφορίες:

synallois.org - o ιστότοπος του Συν Αλλοις,

wtfo.org, διεθνής κόμβος των οργανώσεων Fair Trade