Η Γαλλία διχάζεται: η Κ.ΑΛ.Ο. στα λόγια και η Κ.ΑΛ.Ο. στην πράξη

Επιμέλεια: Αφροδίτη Τζιαντζή

Ποια κοινωνική οικονομία θέλουμε; Θέλουμε συνεταιρισμούς εργαζομένων και αλληλέγγυα συλλογικά εγχειρήματα που θα γεννιούνται από τα ίδια τα κινήματα και θα υπηρετούν υπαρκτές κοινωνικές ανάγκες; Ή μήπως κλίνουμε προς ένα πλέγμα κοινωνικής επιχειρηματικότητας, που θα ξεπλένει το ιδιωτικό κέρδος με μια βιτρίνα φιλανθρωπίας και εταιρικής υπευθυνότητας; Χωράνε και οι δύο κατηγορίες στον αστερισμό της Κ.ΑΛ.Ο. και σε ποιο βαθμό;

Η συζήτηση, που αφορά και την ελληνική εκδοχή της Κ.ΑΛ.Ο., έχει ήδη ανοίξει για τα καλά στη Γαλλία. Εκεί η κυβέρνηση Μακρόν εφαρμόζει ήδη το εθνικό πρόγραμμα French Impact, με γενναιόδωρες κρατικές επιχορηγήσεις σε καινοτόμες επιχειρήσεις με κοινωνικό αντίκτυπο. Οξύτατη είναι η κριτική που ασκείται στο πρόγραμμα αυτό από τα αριστερά.

Τι είναι όμως το French Impact και γιατί έχει διχάσει τη γαλλική κοινωνία; Πρόκειται για ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα το οποίο, σύμφωνα με τον Κριστόφ Ιτιέ, επίτροπο για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία (Κ.ΑΛ.Ο.), έχει στόχο «να θέσει τoν κοινωνικό αντίκτυπο [impact] στην καρδιά του κοινωνικού και οικονομικού μετασχηματισμού της οικονομίας». Οπως επισήμως αναφέρεται, το French Impact θα λειτουργήσει ως «εθνικός επιταχυντής της κοινωνικής καινοτομίας».

Στην πανηγυρική παρουσίαση του προγράμματος από τον Νικολά Ιλό, υπουργό Οικολογικής και Αλληλέγγυας Μετάβασης, παραβρέθηκαν ο υπουργός Παιδείας και άλλα κυβερνητικά στελέχη. Στη διάρκεια της εκδήλωσης παρουσιάστηκαν προγράμματα κοινωνικής καινοτομίας σε πολλά διαφορετικά πεδία, όπως στην ανακλύκλωση, την εκπαίδευση, την καταπολέμηση του κοινωνικού και επαγγελματικού αποκλεισμού, την απασχόληση, την παιδική ηλικία, τον αθλητισμό, την υγεία κ.ά.

Στηριγμένος στις αρχές του οpen source και της συν-δημιουργίας, ο επιταχυντής αυτός φιλοδοξεί να στήσει μια κοινότητα φορέων της κοινωνικής καινοτομίας μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας French Impact. Για τον σκοπό αυτό θα διατεθεί, μέσα σε πέντε χρόνια, ένα δισ. ευρώ, μέσω κρατικών και ιδιωτικών επιχορηγήσεων, σε καινοτόμες επιχειρήσεις του τομέα της Κ.ΑΛ.Ο.

Αλλοι στόχοι είναι η απλοποίηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών για την ίδρυση πειραματικών επιχειρήσεων τύπου Κ.ΑΛ.Ο., καθώς και η καλύτερη μέτρηση/αξιολόγηση της λεγόμενης «απήχησης». Επίσης με το σήμα «French Impact» θα χαρακτηρίζονται τα οικοσυστήματα και οι καινοτόμες γεωγραφικές περιοχές που εφαρμόζουν τις αρχές της Κ.ΑΛ.Ο.

Aνάμεσα στους φορείς που αντιτίθενται στο French Impact είναι ερευνητές του CIRIEC, του έγκριτου διεθνούς οργανισμού που ασχολείται με την πληροφόρηση και την έρευνα για τους συνεταιρισμούς και την Κ.ΑΛ.Ο. Τις επιφυλάξεις του για το French Impact διατυπώνει στο «Cooperactif», το περιοδικό της Εθνικής Επιτροπής Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, ο Ζαν-Λουί Καμπρεσπίν, αντιπρόεδρος του γαλλικού τμήματος του CIRIEC.

Αποσπάσματα του άρθρου αναδημοσιεύουμε, στο πλαίσιο ενός διαλόγου για τον προσανατολισμό της Κ.ΑΛ.Ο. στις χώρες της Ε.Ε.

«Βλέποντας την κατεύθυνση που ακολουθείται σχετικά με την Κ.ΑΛ.Ο., θα σκεφτόταν κανείς ότι τα δεινά της συμπυκνώνονται σε τρεις λέξεις, “Οικονομία, Κοινωνική και Αλληλέγγυα”, ό,τι σηματοδοτούν οι λέξεις. Και για να αποφευχθεί μια συνέχεια αυτής της μορφής, δημιουργήσαμε μια French Impact με γαλλικά χρώματα. Ομως το ζήτημα του λεξιλογίου δεν είναι παρά το βυθισμένο μέρος του παγόβουνου όπου κρύβεται ένας προσανατολισμός ο οποίος δεν αποτελεί παρά την άρνηση των αρχών και των αξιών της Κ.ΑΛ.Ο.», γράφει ο αναλυτής και συνεχίζει:

«[Αυτός ο προσανατολισμός] απορρίπτει έμμεσα, ή ακόμα και ρητά κάποιες φορές, το επιχειρηματικό όραμα της Κ.ΑΛ.Ο. που στηρίζεται σε ένα συλλογικό εγχείρημα και στη θέση του αξιοποιεί, προωθεί και πουλάει μια ατομική (βλέπε εξατομικευμένη) αντίληψη περί επιχειρηματικότητας. Συγκαταλέγοντας έτσι κάθε τύπου επιχείρηση, στο όνομα της κοινωνικής καινοτομίας και εγκαταλείποντας όλα όσα πρεσβεύει η Κ.ΑΛ.Ο. ως ένας διαφορετικός τρόπος “επιχειρείν”.

»Ετσι η νέα εκδοχή της Κ.ΑΛ.Ο. δεν είναι παρά μια οικονομία που θα βασίζεται στις startups: είχαμε τους αυτο-απασχολούμενους, τώρα έχουμε τoυς “νεοφυείς επιχειρηματίες” που μοιάζουν να είναι το άλφα και το ωμέγα του πλούτου και της ίδρυσης μιας επιχείρησης. Αυτό είναι το μοντέλο, το αρχέτυπο της ασκούμενης πολιτικής, σε τέτοιο σημείο που ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, σε ομιλία του στην έκθεση #VivaTech, μιλά για το “Εθνος των startups”, θέλοντας η χώρα μας να σκέφτεται και να δρα σαν τις επιχειρήσεις που δεν έχουν άλλο στόχο παρά να μετατρέψουν μια ιδέα, που δεν είναι πάντα καινοτόμα, σε ηχηρό χρήμα που στη συνέχεια θα το ξαναγοράσει ένας “συνεταιρισμός”.

»Αν αυτό είναι το κυρίαρχο μοντέλο, ποια θέση απομένει στην Κ.ΑΛ.Ο., έτσι όπως την ορίζουμε εμείς; Δηλαδή ως “ένα σύνολο δομών που στηρίζονται σε κοινές αξίες και αρχές, όπως: κοινωνική χρησιμότητα, συνεργασία, τοπική γείωση προσαρμοσμένη στις ανάγκες κάθε περιοχής και των κατοίκων της. Οι δραστηριότητες αυτών των δομών δεν επιδιώκουν τον προσωπικό πλουτισμό αλλά τη συμμετοχή και την αλληλεγγύη για μια οικονομία που θα σέβεται τον άνθρωπο και το περιβάλλον”.

Αυτά άραγε επιδιώκει το “Εθνος των startups”;», καταλήγει ειρωνικά ο αναλυτής.

*Περισσότερα στο τελευταίο τεύχος του γαλλικού περιοδικού Cooperactif: https://esspcf.files.wordpress.com/2018/04/coopecc81ractif-03-04-2018.pdf