«Αποκαλύπτοντας τους αθέατους εργαζόμενους μετανάστες»: επισφάλεια, παραβιάσεις δικαιωμάτων και εμπόδια UPD

Παραβίαση εργασιακών δικαιωμάτων, εργασιακή επισφάλεια λόγω του νομικού καθεστώτος και συστημικά εμπόδια που αποτρέπουν την επίσημη απασχόληση των μεταναστών και των προσφύγων καταγράφει η έρευνα «Αποκαλύπτοντας τους αθέατους εργαζόμενους μετανάστες» που δημοσιοποίησαν σήμερα οι οργανώσεις SolidarityNow και Generation 2.0 RED.

H έρευνα έγινε στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη σε δείγμα 228 ατόμων με καταγωγή από 36 χώρες και εξετάζει την επικράτηση και τον αντίκτυπο της αδήλωτης και υποδηλωμένης εργασίας των μεταναστών και των προσφύγων στην Ελλάδα.

Σε Στρογγυλή Τράπεζα παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα της έρευνας από τις δύο οργανώσεις, την Παρασκευή το πρωί στο Κέντρο Αλληλεγγύης Αθήνας (Δομοκού 2).

Συμμετείχαν οι:

• Απόστολος Καψάλης, Επίκουρος Καθηγητής, Πάντειο Πανεπιστήμιο
• Βασίλης Κερασιώτης, Δικηγόρος
• Γιάννης Μιχάλας, Ειδικός Επιθεωρητής Εργασιακών Σχέσεων του ΣΕΠΕ ΔΥΠΑ
• Άντλα Σασάτη, Διευθύντρια του Γραφείου του Φόρουμ Μεταναστών
• Αγγελική Σεραφείμ, Νομική Σύμβουλος για θέματα Προστασίας θυμάτων εμπορίας ανθρώπων, Γενική Γραμματεία Ευάλωτων Πολιτών & Θεσμικής Προστασίας
• Θεοδώρα Σταθοπούλου, Προϊσταμένη Τμήματος Στήριξης Ελλήνων Εργαζομένων στην Αλλοδαπή και Ίσης Μεταχείρισης στην Εργασία, Υπουργείο Εργασίας
• Παναγιώτης Ψαθάς, Προϊστάμενος Τμήματος Υποστήριξης & Κοινωνικής Ένταξης Μεταναστών & Προσφύγων, Δ/νση Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Δήμος Αθηναίων

Τα ευρήματα, όπως αναφέρει η σύνοψη της έρευνας, έχουν ως εξής:

• Παρόλο που το 70% των ερωτηθέντων απασχολούνταν επίσημα, πολλοί αντιμετώπιζαν σημαντικές παραβιάσεις των εργασιακών τους δικαιωμάτων. Προέκυψαν ζητήματα όπως οι μισθολογικές απο- κλίσεις, οι διευρυμένες ώρες εργασίας, και οι απλήρωτες υπερωρίες ακόμη και μεταξύ εκείνων που είχαν επίσημες συμβάσεις.
• Από την άλλη πλευρά, το 30% των ερωτηθέντων απασχολούνταν σε θέσεις αδήλωτης εργασίας, κυρίως στον κατασκευαστικό κλάδο και στον κλάδο οικιακής εργασίας. Τα άτομα αυτά υπέστησαν σοβαρή εκμετάλλευση, που συμπεριλαμβάνει χαμηλότερες οικονομικές απολαβές και αποκλεισμό από κοινωνικές παροχές.
• Οι παραβιάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων ήταν ανησυχητικά συνήθεις, με το 63% των συμμετεχόντων να αναφέρουν τουλάχιστον ένα περιστατικό εργασιακής εκμετάλλευσης. Κοινά θέματα μεταξύ ερωτηθέντων περιλάμβαναν τη μη καταβολή επιδομάτων, την άρνηση παροχής άδειας ασθενείας και την ανεπαρκή ή ανύπαρκτη απόδοση αποζημίωσης στην περίπτωση εργατικών ατυχημάτων.
• Οι μετανάστες χωρίς χαρτιά και οι αιτούντες άσυλο αναδείχθηκαν ως η πιο ευάλωτη ομάδα, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι μετανάστες χωρίς χαρτιά δεν μπορούν να εργαστούν με επίσημη σύμβαση, ενώ οι αιτούντες άσυλο έχουν δικαίωμα να εργαστούν μόνο αφού συμπληρωθούν δύο μήνες μετά την κατάθεση του αιτήματος ασύλου τους. Σημειώνεται ότι οι αιτούντες άσυλο αποτελούν το 40% των αδήλωτων εργαζόμενων.
• Αρκετά εμπόδια κατά την απασχόληση επιδεινώνουν περαιτέρω αυτές τις προκλήσεις. Οι γλωσσικοί περιορισμοί αναδείχθηκαν ως το σημαντικότερο εμπόδιο, επηρεάζοντας το 45% των ερωτηθέντων. Άλλα κρίσιμα ζητήματα αφορούσαν τις ασταθείς διαδικασίες χορήγησης εγγράφων, όπως την έκδοση AMKA (22%), και την περιορισμένη πρόσβαση σε επαγγελματικά δίκτυα ή ευκαιρίες εργασίας (41%). Οι μόνες μητέρες και οι αιτούντες άσυλο ήταν σε ιδιαίτερα μειονεκτική θέση, καθώς συχνά αναγκάζονταν να αποδεχθούν επισφαλείς ή άτυπες εργασιακές συμφωνίες λόγω των συνθηκών.
• Ο αντίκτυπος των παραπάνω στον βιοπορισμό των ατόμων αυτών αποδείχτηκε ιδιαίτερα σημαντικός, με τις παραβιάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων να επηρεάζουν το 40% των ερωτηθέντων. Οι συνέπειες περιλάμβαναν απλήρωτες άδειες, δυσκολίες στην ανανέωση αδειών διαμονής και περιορισμένη πρόσβαση σε επιδόματα ανεργίας. Πολλοί δεν προχώρησαν σε καταγγελία των παραβιάσεων αυτών, με το 35% να επικαλείται φόβους για απώλεια της εργασίας τους, περιορισμένη ενημέρωση σχετικά με τους μηχανισμούς καταγγελίας, και γλωσσικά εμπόδια ως βασικούς αποτρεπτικούς παράγοντες.

Τα ευρήματα υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη συστημικών μεταρρυθμίσεων  για την καταπολέμηση της εκμετάλλευσης, τη μείωση των εμποδίων στην απασχόληση, και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων μεταναστών και προσφύγων στην ελληνική αγορά εργασίας.

Οι βασικές συστάσεις περιλαμβάνουν την ενίσχυση του θεσμού της Επιθεώρησης Εργασίας και των μηχανισμών επιβολής του, τον εξορθολογισμό και την επέκταση της πρόσβασης προς τη νόμιμη απασχόληση, το σχεδιασμό προσαρμοσμένων προγραμμάτων κατάρτισης στην ελληνική γλώσσα, και την παροχή οικονομικά προσβάσιμων λύσεων στέγασης για τη μείωση των επισφαλών συνθηκών διαβίωσης.