«Καθοδικοί κίνδυνοι» για την ανάπτυξη

Oι πλέον προβεβλημένες εκτιμήσεις από τη δημοσιοποιηθείσα χθες Πέμπτη ετήσια έκθεση του διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος (ΤτΕ) Γιάννη Στουρνάρα αφορούσαν την αύξηση του ΑΕΠ και τον πληθωρισμό, καθώς η έκθεση προβλέπει αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,3% το 2025, κατά 2% το 2026 και κατά 2,1% το 2027. Οσον αφορά τον πληθωρισμό, διαπιστώνεται ότι τους πρώτους μήνες του 2025 κυμαίνεται περί το 3% με αύξηση τον Μάιο στο 3,3%.

Οι προβλέψεις είναι ότι το 2025 θα κυμανθεί στο 2,5% και θα μειωθεί στο 2,2% το 2027. Ωστόσο, αυτά αφορούν το βασικό σενάριο, δηλαδή ισχύουν υπό «κανονικές συνθήκες», δηλαδή υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα επαληθευτούν οι καθοδικοί κίνδυνοι που ελλοχεύουν. 

Το δυσμενές σενάριο, βασικό

Το σχετικό εδάφιο της έκθεσης υπό τον τίτλο «Κίνδυνοι και αβεβαιότητες» λέει τα εξής:

«Οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις προβλέψεις της Τραπέζης της Ελλάδος για την ανάπτυξη είναι κυρίως καθοδικοί. Αναλυτικότερα, κινδύνους για τις βραχυχρόνιες προοπτικές της ελληνικής οικονομίας αποτελούν: (α) η περαιτέρω αύξηση του προστατευτισμού στο διεθνές εμπόριο και η πιο σημαντική της αναμενόμενης επιβράδυνση της οικονομίας της ευρωζώνης, (β) οι ισχυρότερες αρνητικές επιδράσεις στο παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον, στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές συνθήκες και στην αγορά ενέργειας από τη γενικευμένη αβεβαιότητα και τις οξυνόμενες γεωπολιτικές εντάσεις, (γ) η μεγαλύτερη στενότητα στην αγορά εργασίας και ενδεχόμενες υψηλότερες μισθολογικές πιέσεις, (δ) ενδεχόμενες φυσικές καταστροφές που συνδέονται με τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, (ε) ο χαμηλότερος του αναμενομένου ρυθμός απορρόφησης και αξιοποίησης των κονδυλίων του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και (στ) η βραδύτερη του αναμενομένου υλοποίηση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων, με δυσμενείς επιδράσεις στην παραγωγικότητα της ελληνικής οικονομίας».

Εδώ εμφανίζονται σαν «καθοδική απειλή» οι υψηλότερες μισθολογικές πιέσεις», δηλαδή η δίκαιη απαίτηση των εργαζομένων να καλυφθεί το χάσμα στο εργατικό εισόδημα στο οποίο οφείλεται η κατάταξη της Ελλάδας στην προτελευταία θέση της Ε.Ε. στο κατά κεφαλήν εισόδημα σε μονάδες αγοραστικής δύναμης. Στο υπόλοιπο του έτους θα γνωρίζουμε αν αυτός ο «καθοδικός κίνδυνος» θα επαληθευτεί, αλλά όσον αφορά τους υπόλοιπους πρέπει να σημειώσουμε τα εξής:

Πρώτο, ο κίνδυνος του σημείου (ε) προφανώς δεν μπορεί να αποδοθεί σε αρνητικούς εξωτερικούς παράγοντες. Το γεγονός ότι αναφέρεται εδώ, ισοδυναμεί με έμμεση εκτίμηση ότι θα υπάρξει απώλεια πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. Πράγματι, 14 μήνες πριν ολοκληρωθεί η προγραμματική περίοδος του προγράμματος τον Αύγουστο του 2026, η πραγματική απορρόφηση των πόρων είναι πολύ χαμηλή και «χρειάζεται ένα θαύμα» για να μη χαθούν σημαντικοί ευρωπαϊκοί πόροι - «θαύμα» στο οποίο δεν πιστεύουν πλέον ούτε η ΤτΕ ούτε η κυβέρνηση… Οσο για τους κινδύνους των σημείων (α) και (β), οι εξελίξεις στη Μ. Ανατολή και οι πρόσφατες προβλέψεις-σοκ της Παγκόσμιας Τράπεζας για την παγκόσμια ανάπτυξη τους καθιστούν ντε φάκτο τμήμα του βασικού και όχι του δυσμενούς σεναρίου.

Αλλες εκτιμήσεις

Στο κείμενο της έκθεσης υπάρχουν σημαντικές εκτιμήσεις που περνούν κάτω από τα «ραντάρ» της δημοσιότητας. Συγκεκριμένα:

● Ο «επίμονος πληθωρισμός» αποδίδεται μόνο στις μισθολογικές πιέσεις, αλλά επίσης στην εξωτερική ζήτηση, που συντηρεί τον πληθωρισμό στις υπηρεσίες. Ετσι, η εκτίμηση ότι ο πληθωρισμός στο υπόλοιπο του έτους θα κινηθεί χαμηλότερα ώστε να κλείσει στο σύνολο του έτους στο 2,5% είναι σε αντίφαση με τις προσδοκίες ότι το 2025 θα έχουμε περαιτέρω άνοδο του τουρισμού.

● Οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου κατέγραψαν μείωση κατά 3,2% το πρώτο τρίμηνο του 2025, το ίδιο και οι επενδύσεις σε κατοικίες. Η υποχώρηση των επενδύσεων επιμερίζεται σε μείωση των «Αλλων κατασκευών» κατά 9,2%, των «Επενδύσεων σε εξοπλισμό ΤΠΕ» κατά 10,2%. Αυτές οι επιδόσεις είναι απογοητευτικές αν σκεφτούμε ότι είμαστε στο peak της υλοποίησης των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης. Αντίθετα, η αύξηση των επενδύσεων στη συνιστώσα «Μηχανολογικός εξοπλισμός και οπλικά συστήματα» πρέπει να αποδοθεί μάλλον στα οπλικά συστήματα…

● Η αποταμίευση κινείται καθοδικά και αυτό έχει επιπτώσεις στη χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα. Το 2024 οι ιδιωτικοί αποταμιευτικοί πόροι που ήταν διαθέσιμοι για επενδύσεις διαμορφώθηκαν σε 6,7% του ΑΕΠ συνεχίζοντας την καθοδική τους πορεία (8,4% του ΑΕΠ το 2022 και 8% του ΑΕΠ το 2023). Εδώ, η έκθεση σημειώνει ότι -για να θυμηθούμε μία από τις «ατάκες» της μνημονιακής περιόδου- οι εργαζόμενοι καταναλώνουν πάνω από τις δυνατότητες του εισοδήματός τους, αφού η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε το 2024 κατά 5,8%, ενώ το διαθέσιμο εισόδημα κατά 4,4%. Το αποτέλεσμα ήταν να μειωθεί η ιδιωτική αποταμίευση των νοικοκυριών κατά 1,9% και έτσι να έχουν λιγότερες καταθέσεις οι τράπεζες - που ήταν έτοιμες να εξαντλήσουν τα περιθώρια να χρηματοδοτήσουν τις επενδύσεις με υψηλά επιτόκια δανεισμού…

● Οσον αφορά το ευαίσθητο κοινωνικά θέμα των τιμών των ακινήτων, η έκθεση διαπιστώνει ότι η αγορά ακινήτων συνεχίζει να προσελκύει αγοραστικό ενδιαφέρον και ζήτηση (κυρίως από το εξωτερικό, προσθέτουμε εμείς), αλλά η συνέχιση της δυναμικής είναι αβέβαιη λόγω της διεθνούς αβεβαιότητας. Στο σχετικό γράφημα φαίνεται η… πτήση του Δείκτη Τιμών Κατοικιών, που συνεχίζεται και το 2025, έχοντας ξεπεράσει όχι μόνο το έτος βάσης 2018 αλλά και τα προ της κτίσης επίπεδα. Μπορεί αυτό να κάνει τη ζωή δύσκολη για τα νοικοκυριά, λόγω των υψηλών τιμών αγοράς αλλά και ενοικίασης κατοικίας, όμως η ΤτΕ ανησυχεί για τη συνέχιση της «δυναμικής».

● Οσον αφορά την απασχόληση, ενδιαφέρον έχει το στοιχείο ότι οι ροές μισθωτής απασχόλησης προς τον ιδιωτικό τομέα το 2024 και το 2025 παρουσιάζουν στασιμότητα και ελαφρά μείωση (βλέπε σχετικό διάγραμμα). Η απασχόληση αυξήθηκε κυρίως στις κατασκευές (+8,0%), στο χονδρικό-λιανικό εμπόριο (+4,7%), στις επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες (+10,1%) και στην εκπαίδευση (+7,4%). Αντίθετα, μείωση παρατηρήθηκε στη γεωργία (-11,2%), στις δραστηριότητες σχετικές με τον τουρισμό (-9,0%) και στη μεταποίηση (-2,5%).