Σε πορεία φτωχοποίησης η Δυτική Μακεδονία

Καστοριά, Κοζάνη, Φλώρινα, Γρεβενά και πόσα ακόμη πανέμορφα μέρη δεν μπορούν να δημιουργήσουν συνθήκες αξιοπρεπούς επιβίωσης για τα παιδιά που με τόσες προσδοκίες ολοκλήρωσαν ανώτατες σπουδές. Το ποσοστό των πτυχιούχων, που παραμένουν άνεργοι πάνω από ένα χρόνο, όχι μόνο δεν υποχωρεί, όπως συμβαίνει στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας, αλλά αντιθέτως το 2023 αυξήθηκε, έναντι του 2018, από το 69% σε 71%.

Δηλαδή 7 στους 10 ανέργους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη Δυτική Μακεδονία παραμένουν χωρίς εργασία για περισσότερο από ένα χρόνο και χωρίς να υπάρχει προοπτική βελτίωσης της περίφημης «απασχολησιμότητας» για την οποία πασχίζει τόσο πολύ να βελτιώσει η κυβέρνηση με τα κατατμημένα προγράμματα κατάρτισης στα οποία σπαταλιέται το μεγαλύτερο κομμάτι των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που κατευθύνεται στην απασχόληση.

Στρεβλό πρότυπο

Η διάρθρωση της παραγωγής δεν μπορεί να απορροφήσει άτομα υψηλής ειδίκευσης και την ίδια ώρα συρρικνώνεται το ποσοστό απασχόλησης σε άτομα πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ αυξάνεται το μερίδιο του αγροτικού τομέα χωρίς, ωστόσο, να είναι σε θέση να καλύψει τις ανάγκες για αξιοπρεπή θέση εργασίας.

Αυτά είναι απόρροια ενός στρεβλού παραγωγικού πρότυπου, το οποίο επί χρόνια παρείχε αποσπασματικά οφέλη στους κατοίκους της ευρύτερης περιφέρειας και τα τελευταία χρόνια υποκαθίσταται σταδιακά από ένα άλλο, πολύ χαμηλότερης παραγωγικότητας, που εδράζεται στον αγροτικό τομέα. Αυτήν τη μετάβαση αναδεικνύει στο κείμενο εργασίας και τεκμηρίωσης του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ ο επιστημονικός συνεργάτης του, Χρήστος Πιέρρος. Ολα τα ευρήματα της εργασίας του καταδεικνύουν ότι η στρεβλότητα και ο αποαναπτυξιακός χαρακτήρας αυτής της κατάστασης ενισχύονται από την ενεργειακή μετάβαση. «Αν δεν υπάρξει υποκατάσταση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη με άλλες πιο πράσινες μορφές ενέργειας, η παραγωγή της Δυτικής Μακεδονίας θα περιοριστεί δραματικά».

Σε μια περιφέρεια απίστευτης φυσικής ομορφιάς που έχει φορτιστεί από ιστορικά δράματα, τιμωρητική εγκατάλειψη των ηττημένων του εμφυλίου, μετανάστευση, διωγμούς για όλους όσοι τολμούσαν να διατηρούν σλαβόφωνες ρίζες, η σταδιακή συρρίκνωση της βιομηχανίας, ακόμη κι αν το μερίδιο της γεωργίας σταδιακά ενισχύεται, κάνουν την αποαναπτυξιακή διαδικασία ακόμη πιο ασφυκτική.

Μία από τις πολλές συνέπειες αυτής της διαδικασίας είναι η μετακίνηση νέων υψηλής ειδίκευσης προς τις άλλες περιφέρειες με την ερήμωση των χωριών να αποτελεί κανόνα χωρίς εξαίρεση, παρά τις ελάχιστες διαφοροποιήσεις στους καλοκαιρινούς μήνες.

Η Πτολεμαΐδα

Φυσικά το κείμενο του Χρ. Πιέρρου δεν αφορά μια ιστορική ανάλυση, ούτε καν μια πολιτικο-οικονομική αποτύπωση της περιοχής. Ωστόσο, εστιάζει στη Δυτική Μακεδονία, στην οποία δεσπόζει η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στις εγκαταστάσεις της Πτολεμαΐδας, καταγράφοντας τον σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο στην απασχόληση που προκαλεί η απολιγνιτοποίηση, καθώς από τον λιγνίτη εξαρτιόταν για χρόνια η οικονομία της περιοχής.

Πολλές από τις εκπλήξεις στην πολιτική και εκλογική κινητικότητα του πληθυσμού στην περιοχή, αρκετά χρόνια μετά την κρίση χρέους, συνδέονται με το γεγονός ότι η αγοραστική δύναμη του πληθυσμού περιορίστηκε σε επίπεδα χαμηλότερα ακόμη και από το 2010, ενώ το ωρομίσθιο κατέγραψε το 2021 τη μεγαλύτερη απόκλιση (-32%) σε σύγκριση με τις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας.

Στη Δ. Μακεδονία, η απασχόληση υστερούσε το 2022 κατά 3,3% έναντι του έτους 2010, ενώ στο σύνολο της επικράτειας είχε ξεπεράσει τα επίπεδα του 2010 κατά 3,3%. Υψηλότερο κατά 1,3% καταγράφηκε και το ποσοστό ανεργίας έναντι του ποσοστού ανεργίας που είχε καταγραφεί το 2010.

Με τη μεταποίηση, την εξόρυξη πρώτων υλών, την παραγωγή ενέργειας και τη διαχείριση υδάτων και απορριμμάτων να συνθέτουν έναν βιομηχανικό κλάδο έντασης εργασίας, η συρρίκνωση της παραγωγικότητας είναι κάτι περισσότερο από εμφανής. Και όπως επισημαίνει ο ερευνητής «μετά τη μεγάλη όσο και συνεχή πτώση της περιόδου 2010-2019, η παραγωγικότητα της επικράτειας επανήλθε το 2021 στο επίπεδο του 2019, ενώ στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας εξακολουθούσε να είναι χαμηλότερη από την περίοδο πριν από την εκδήλωση της πανδημίας».