Τα «Καβείρια» Μυστήρια της τεχνητής νοημοσύνης

H Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Συντακτών και η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, που συνδιοργάνωσαν το 18ο Δημοσιογραφικό Συνέδριο, δεν θα μπορούσαν να επιλέξουν καταλληλότερο μέρος από αυτό της μυστηριακής Σαμοθράκης για να αναζητήσουν απαντήσεις στην επίδραση που ασκεί η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) στη δημοσιογραφία. Για την πλειονότητα των δημοσιογράφων, ακόμη και των πιο υποψιασμένων, παραμένει αληθινό μυστήριο το πώς οι αλγόριθμοι της ΤΝ μπορούν να επιδράσουν, να βοηθήσουν ή να υποκαταστήσουν ακόμη και τις θέσεις εργασίας.

Οι αρχαίοι συγγραφείς, αναφερόμενοι στην ταυτότητα των αινιγματικών θεών της Σαμοθράκης, τους ανέφεραν με το όνομα Κάβειροι. Στην ίδια τη Σαμοθράκη αποκαλούνταν, απλώς, θεοί ή μεγάλοι θεοί. Μήπως, όμως, και οι μαθηματικοί αλγόριθμοι δεν είναι οι σύγχρονοι μυστηριακοί θεοί που εξουσιάζουν ή επιχειρούν να εξουσιάσουν την ενημέρωση, αλλοιώνοντας το περιεχόμενο σε ένα τυφλό και συνεχές παιχνίδι της τεχνητής με την ανθρώπινη νοημοσύνη; Αραγε ποιος θα είναι ο κυρίαρχος αυτού του παιχνιδιού; Και εν τέλει πώς μπορούμε να προβλέψουμε πώς λειτουργεί το «Black Βοx»; Oρος που παραπέμπει σε συστήματα ΤΝ, των οποίων οι εσωτερικές λειτουργίες είναι κρυμμένες από τον χρήστη, καθιστώντας αδύνατη την εξέταση του κώδικα ή της λογικής που παρήγαγε τα αποτελέσματα;

«Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν μπορεί να κάνει εύκολα έλεγχο περιεχομένου, δεν μπορεί γιατί, ακόμη, δεν συλλογίζεται. Και το να βάζεις λέξεις στη σειρά δεν σημαίνει ότι συλλογίζεσαι. Η ανθρώπινη νοημοσύνη υπερέχει και πρέπει να δούμε τα στοιχεία που μας κάνουν να υπερέχουμε», επισήμανε ο Μιχάλης Μπλέτσας, καθηγητής, διευθυντής υπολογιστικών συστημάτων Medi Lab MIT και διοικητής της Εθνικής Αρχής Κυβερνοασφάλειας.

«Μπερδεύουμε τη γλώσσα με την ίδια τη νοημοσύνη. Κι αυτό μέχρι τώρα έχει κάνει τεράστια ζημιά μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η μεγαλύτερη εφαρμογή της ΤΝ δεν είναι τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα τα οποία δεν έχουν αποφέρει ακόμη τα κέρδη που θα ανέμεναν οι επενδυτές. […] Η κύρια εφαρμογή της ΤΝ είναι οι περίφημες μηχανές προτιμήσεων, δηλαδή οι μηχανές που διαλέγουν τι θα δείτε και είναι αυτό που έχει επιφέρει το χάος στην ενημέρωση. Δεν βλέπουμε πια πραγματική πληροφορία αλλά αυτό που θα μας εντυπωσιάσει, που συνήθως έχει μικρά ψήγματα αλήθειας», σημείωσε ο κ. Μπλέτσας από τη θέση του keynote speaker.

«Ο κόσμος εντυπωσιάζεται από τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα. Γιατί οι μηχανές φαίνεται ότι είναι σκεπτόμενες. Πολλοί υποστηρίζουν ότι με περισσότερα δεδομένα θα ξεπεράσουν την ανθρώπινη νοημοσύνη».

Ο κ. Μπλέτσας θεωρεί ότι αυτό δεν ευσταθεί: «Ακόμη και ο Βίντγκενστάιν στο Tractatus απέδειξε ότι η ανθρώπινη γλώσσα δεν μπορεί να περικλείσει όλες τις πτυχές της νοημοσύνης αν και προσπάθησε να δημιουργήσει μια τεχνική γλώσσας. Με τον ίδιο τρόπο, νομίζω ότι είναι λάθος να θεωρούμε ότι η δημιουργία των μεγάλων γλωσσικών μοντέλων μπορεί να αιχμαλωτίζει όλες τις πτυχές της ανθρώπινης νοημοσύνης».

«Η ΤΝ μπορεί να έχει εφαρμογές οι οποίες σε μεγάλο βαθμό ξεπερνούν τις δυνατότητες και μπορούν να βοηθήσουν τη σκέψη. Από την άλλη, η ζημιά είναι μεγάλη. Μαρκίζες με φανταχτερούς τίτλους σε ειδησεογραφικά σάιτ για αγορές αυτοκινήτων που δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα. Την ευκολία δημιουργίας περιεχόμενου. Διαφημίσεις από συστήματα με μόνο σκοπό την προσέλκυση του κλικ. Ακόμη και η Google έχει πρόβλημα γιατί χάνει πολλά έσοδα από τη διοχέτευση της κίνησης προς τέτοιο περιεχόμενο. [...] Να εκπαιδεύσουμε τον κόσμο, το κοινό, να μην τα καταπίνουν αμάσητα».

«Δεν έχουμε λόγους να φοβόμαστε την εξέλιξη της επιστήμης αλλά τον τρόπο που εμείς τη χρησιμοποιούμε», επισήμανε στην ανάλυσή της η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Παναγιώτα Αντωνοπούλου, δίνοντας απτά παραδείγματα. «Πρέπει να επανασχεδιάσουμε εργαλεία στα οποία οι άνθρωποι παραμένουν στο έλεγχο των συνολικών εργασιών», υποστήριξε ο Ανδρέας Βέγλης, καθηγητής του Τμήματος Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ του ΑΠΘ.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον είχαν και τα στοιχεία που παρουσίασε η Βάλια Καϊμάκη, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας του Ιονίου Πανεπιστημίου.

Σύμφωνα με το Reuters Institute Digital News Report 2024, τα social media χρησιμοποιούνται από τους περισσότερους Ελληνες για την ενημέρωσή τους κατά 61% καθημερινά. «Πόσοι από αυτούς γνωρίζουν ότι οι αλγόριθμοι καθορίζουν τις ειδήσεις και πόσοι έχουμε εμπεδώσει ότι δεν έχει σημασία η ποιότητα της γλώσσας μας αλλά και ότι οι αλγόριθμοι έχουν μεροληψία και μεταφέρεται στα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα αυτούσια», διερωτήθηκε η κ. Καϊμάκη.

«Οι αλγόριθμοι», πρόσθεσε, «προσαρμόζουν το περιεχόμενο στις προτιμήσεις του κάθε χρήστη. Για παράδειγμα, αν ένας χρήστης αλληλεπιδρά συχνά με πολιτικές ειδήσεις συγκεκριμένου προσανατολισμού, οι αλγόριθμοι μπορεί να του προτείνουν παρόμοιο περιεχόμενο στο μέλλον».

Αναφορικά με τα επίμαχα ερωτήματα για την ενημέρωση και τη δημοσιογραφία, η Βάλια Καϊμάκη διατύπωσε τα εξής:

● Ποια θα είναι μια αποτελεσματική διακυβέρνηση των αλγορίθμων, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι είναι προσανατολισμένοι στον χρήστη και κοινωνικά υπεύθυνοι;

● Πώς μπορούν οι χρήστες να κατανοήσουν την αλγοριθμική δικαιοσύνη και πώς ερμηνεύουν την αλγοριθμική διαφάνεια;

● Πώς αντιλαμβάνονται οι χρήστες τις διαδικασίες που βασίζονται σε αλγόριθμους εν εν γένει;

Tεχνητή Νοημοσύνη και Δημοσιογραφία

Οι ομιλητές της θεματικής ενότητας «Tεχνητή Νοημοσύνη και Δημοσιογραφία» στο 18ο Δημοσιογραφικό Συνέδριο της Σαμοθράκης

● Μιχάλης Μπλέτσας, καθηγητής, διευθυντής υπολογιστικών συστημάτων Medi Lab MIT και διοικητής της Εθνικής Αρχής Κυβερνοασφάλειας.
● Γιώτα Αντωνοπούλου, καθηγήτρια του Τμήματος Οργάνωσης και Διαχείρισης Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
● Ανδρέας Βέγλης, καθηγητής του Τμήματος Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ του ΑΠΘ.
● Βάλια Καϊμάκη, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας του Ιονίου Πανεπιστημίου.
● Κατερίνα Σωτηράκου, επισκ. καθηγήτρια του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ, διευθύντρια του IQ Media Hub.
● Σωτήρης Τριανταφύλλου, πρόεδρος ΠΟΕΣΥ, διδάσκων Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Κύπρου.
● Ανδρέας Παναγόπουλος, οργανωτικός γραμματέας, συντονιστής Επιτροπής Κώδικα Δεοντολογίας Τ/Ν ΠΟΕΣΥ.
● Θοδωρής Ρουσόπουλος, πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης.
● Αντώνης Φουρλής, διευθυντής Huffington Post.
● Γιώργος Κοίλιαρης, Web Technology Officer, Protothema.gr.
● Θάνος Σαρρής, διευθυντής Gazzetta.gr.
● Γιάννης Αναστασίου, αντιπεριφερειάρχης Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Εξυπηρέτησης του Πολίτη Περιφέρειας Θεσσαλίας.
● Κάτια Τσιμπλάκη, δημοσιογράφος (παρουσίαση διπλωματικής εργασίας).
● Γιώργος Χατζηλίδης, διευθυντής Voria.gr.
● Μιχάλης Πατεράκης, InfoPro Digital, ΗΠΑ.
● Σπύρος Βλαχόπουλος, καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος Επιτροπής Κώδικα Δεοντολογίας Τ/Ν ΠΟΕΣΥ.