Ψηλά στις εκταμιεύσεις, χαμηλά στα ορόσημα

Με αιχμές για τη διαφάνεια ως προς τους τελικούς αποδέκτες του Ταμείου Ανάκαμψης παρουσιάστηκε χθες από το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο η έκθεση για την απορρόφηση των κονδυλίων και την υλοποίηση των έργων στα τρία πρώτα χρόνια του Ταμείου Ανάκαμψης. «Διαπιστώνουμε ότι υπάρχει πρόβλημα ορισμού για το ποιον θεωρούν τα κράτη-μέλη ως τελικό αποδέκτη των κονδυλίων του Ταμείου. Χρειάζεται περισσότερη δουλειά από την Κομισιόν σε αυτό το πεδίο» δήλωσε στην «Εφ.Συν.» η Ιβάνα Μαλέτιτς, μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου που πραγματοποίησε την έρευνα.

Η νέα μελέτη διαπιστώνει καθυστερήσεις τόσο στην εκταμίευση των κονδυλίων όσο και στην υλοποίηση των έργων. Οπως σημειώνεται, παρά την επιτάχυνση του ρυθμού των πληρωμών από την Κομισιόν τα κράτη-μέλη μπορεί να μην καταφέρουν να διεκδικήσουν ή να απορροφήσουν εγκαίρως τα κονδύλια, να ολοκληρώσουν τα μέτρα που έχουν προγραμματίσει πριν από τη λήξη του Ταμείου τον Αύγουστο του 2026 και άρα να δρέψουν τα αναμενόμενα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη.

Η Ελλάδα είναι από τις χώρες που έχουν λαμβάνειν αναλογικά μία από τις μεγαλύτερες βοήθειες στην Ε.Ε. Μέχρι στιγμής έχει καταβληθεί το 40% των εκταμιεύσεων. Ωστόσο μόλις το 26% των οροσήμων που έχει θέσει η χώρα έχει εκπληρωθεί ικανοποιητικά σύμφωνα με τους ελεγκτές, δηλαδή 87 από τα 331. «Η Ελλάδα καταγράφει καθυστερήσεις, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει χρόνος γιατί η μεγαλύτερη εκταμίευση αναμένεται το 2025» απάντησε σε ερώτηση της «Εφ.Συν.» η Ιβάνα Μαλέτιτς.

Στην Ε.Ε. ο μέσος όρος των εκταμιεύσεων είναι στο 37%. Μέχρι το τέλος του 2023 οι χώρες της Ε.Ε. είχαν αντλήσει λιγότερο από το ένα τρίτο των κονδυλίων που δικαιούνταν, ενώ οι τελικοί αποδέκτες δεν έχουν λάβει παρά το ήμισυ περίπου των χρημάτων που μεταφέρθηκαν από τις Βρυξέλλες στα εθνικά δημόσια ταμεία. Το ΕΕΣ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για περαιτέρω επιβράδυνση της απορρόφησης και για μη ολοκλήρωση των έργων σύμφωνα με τον προγραμματισμό.

Σημαντικό σημείο της έκθεσης αποτελεί η αναφορά ότι οι εκταμιεύσεις δεν είναι απαραίτητα συνάρτηση του αριθμού των ορόσημων και των τιμών-στόχου ή της σημασίας τους. Με άλλα λόγια, είναι δυνατό να καταβάλλονται σημαντικά κονδύλια χωρίς τα κράτη-μέλη να έχουν ολοκληρώσει τα αντίστοιχα μέτρα. Το Ελεγκτικό Συνέδριο τονίζει ότι οι κανόνες δεν προβλέπουν δυνατότητα ανάκτησης κονδυλίων σε περίπτωση που έχουν μεν καταβληθεί για εκπληρωθέντα ορόσημα και τιμές-στόχο, αλλά τα σχετικά μέτρα δεν ολοκληρώνονται εν τέλει.

Ολες σχεδόν οι χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, καθυστέρησαν να υποβάλουν τα αιτήματα πληρωμής τους στην Επιτροπή και οι αιτίες ήταν συνήθως ο πληθωρισμός ή οι ελλείψεις εφοδιασμού, η αβεβαιότητα ως προς τους περιβαλλοντικούς κανόνες και η ανεπαρκής διοικητική ικανότητα.

Μέχρι το τέλος του 2023 είχαν υποβάλει το 70% των αιτημάτων που αναμένονταν για ποσό κατά 16% χαμηλότερο εκείνου που είχε προβλεφθεί.

Οι ελεγκτές κρούουν το καμπανάκι του κινδύνου και για τον κίνδυνο να μην ολοκληρωθούν στην ώρα τους όλα τα μέτρα που έχουν προγραμματιστεί. Μέχρι το τέλος του 2023 τα αιτήματα πληρωμής που είχαν υποβληθεί αφορούσαν την εκπλήρωση λιγότερου από το 30% των πάνω από 6.000 ορόσημων και τιμών-στόχου (δηλαδή των δεικτών προόδου). Αυτό σημαίνει ότι μένει να εκπληρωθεί σημαντικός αριθμός αυτών, ενδεχομένως τα πλέον απαιτητικά. Οι περισσότερες χώρες έδωσαν προτεραιότητα στις μεταρρυθμίσεις προτού προχωρήσουν στις επενδύσεις. Ωστόσο η συγκέντρωση των τελευταίων προς το τέλος της περιόδου εφαρμογής του μηχανισμού είναι πιθανό να αυξήσει περαιτέρω τις καθυστερήσεις και να επιβραδύνει την απορρόφηση.