Φυγή προς τα μπρος ή υποβάθμιση

Η συζήτηση για το μέλλον της ευρωζώνης και γενικότερα της Ε.Ε. έχει ξεκινήσει και είναι «καυτή», όσο και οι μεγάλες διακυβεύσεις. Η Ενωση απειλείται να συνθλιβεί στον παγκόσμιο ανταγωνισμό και η απόδειξη είναι ότι έχει μείνει πολύ πίσω στο ζήτημα της παραγωγικότητας, τον πλέον κρίσιμο και εύγλωττο δείκτη ανταγωνιστικότητας. Καθόλου τυχαία, τόσο η ανταγωνιστικότητα όσο και η παραγωγικότητα είναι κεντρικές έννοιες στις δηλώσεις, τις συνεντεύξεις και στην αρθρογραφία ανώτατων στελεχών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, της Κομισιόν κ.λπ.

Το πρόβλημα ωστόσο είναι πως το σενάριο δεν είναι ένα, αλλά τουλάχιστον δύο. Ο πρώην επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, και ένα εκ των ισχυρών «γερακιών» της ΕΚΤ, η Ιζαμπελ Σνάμπελ, τοποθετήθηκαν τις τελευταίες μέρες με τρόπο αφενός αποκαλυπτικό και αφετέρου εμφατικά διαφορετικό.

Το πρόβλημα

Σε δηλώσεις του ενόψει της παρουσίας του στην άτυπη συνεδρίαση Eurogroup ECOFIN την Παρασκευή, ο Ντράγκι τοποθέτησε το πρόβλημα ως εξής: Πρώτον, ο κόσμος άλλαξε, έχει γίνει «πιο εχθρικός». Επομένως οι Ε.Ε.-ευρωζώνη χρειάζονται «θωράκιση», στρατιωτική και οικονομική. Στρατιωτική, γιατί η Ρωσία κερδίζει «πόντους» στο ουκρανικό μέτωπο και σαν να μην έφτανε αυτό… ο Τραμπ έρχεται, οπότε η Ευρώπη πρέπει να αποκτήσει στρατιωτική αυτονομία και αξιόμαχο. Οικονομική, γιατί έχει μείνει πίσω στην παραγωγικότητα και γενικότερα στον ανταγωνισμό με τους δύο μεγάλους ισχυρούς πόλους της παγκόσμιας οικονομίας: τις ΗΠΑ και την Κίνα.

Οι χώρες της Ε.Ε. δεσμεύτηκαν ήδη από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία να αυξήσουν τις στρατιωτικές δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ, περιλαμβανομένης και της Γερμανίας. Οι εξαγγελίες ήταν… πλουσιοπάροχες, αλλά στην πορεία ξεχάστηκαν. Τώρα όμως, με τον Τραμπ ante portas στον Λευκό Οίκο, οι εξαγγελίες πρέπει να υλοποιηθούν…

Οσο για το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας, το περιέγραψε εύγλωττα και με μελανά χρώματα η Ιζαμπελ Σνάμπελ. Σε ομιλία της στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο που είναι αναρτημένη στο ιστολόγιο της ΕΚΤ είπε σχετικά τα εξής:

● Ενώ στη μεταπολεμική περίοδο η Ευρώπη έκανε άλματα στην παραγωγικότητα της εργασίας καλύπτοντας έτσι το χάσμα παραγωγικότητας με τις ΗΠΑ, από το 2000 και ύστερα η παραγωγικότητα είναι σε διαρκή πτώση, πέφτοντας ώς το «ανεπαίσθητο» 0,8%. Ως αποτέλεσμα, το χάσμα παραγωγικότητας ανάμεσα σε Ευρώπη – ΗΠΑ έχει ξανά μεγαλώσει. Οι απώλειες παραγωγικότητας της Ευρώπης μετά την κρίση του 2008 έφτασαν το 20%.

● Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις επιδεικνύουν χαρακτηριστική αδυναμία να επωφεληθούν από την ορμητική άνοδο των Τηλεπικοινωνιών και της Πληροφορικής (ΤΠΕ). Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες καταγράφεται πραγματικό χάσμα στο απόθεμα κεφαλαίου που σχετίζεται με τεχνολογίες πληροφορικής της Ευρώπης σε σχέση με τις ΗΠΑ. Ακόμη και οι πολυεθνικές των ΗΠΑ που δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη, δηλαδή που επιχειρούν στο ίδιο ρυθμιστικό πλαίσιο, έχουν σημαντικά υψηλότερα κέρδη παραγωγικότητας σε σχέση με τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές.

Η ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα, λοιπόν, καρκινοβατεί. Και ως γνωστόν, όποιος χάνει τη μάχη της παραγωγικότητας χάνει και τον οικονομικό πόλεμο…

Δει δη χρημάτων, αλλά…

Πώς πρέπει να απαντηθεί το πρόβλημα της παραγωγικότητας-ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας;

Στο ερώτημα αυτό, ο Μάριο Ντράγκι απαντά απερίφραστα: με «μαζικές» επενδύσεις. «Χρειαζόμαστε τεράστιες επενδύσεις», δήλωσε. Για στρατιωτικές δαπάνες αλλά και για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.

Και ποιος θα είναι ο μηχανισμός χρηματοδότησης; Χρειαζόμαστε ένα κοινό, ευρωπαϊκό εργαλείο χρηματοδότησης, ανάλογο με το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), δηλαδή μια νέα αμοιβαιοποίηση χρέους. Στη βάση αυτής της πρότασης δεν βρίσκεται μόνο η ιδιοτέλεια χωρών όπως η πατρίδα του κ. Ντράγκι, η Ιταλία, οι οποίες δεν έχουν εύρωστα δημοσιονομικά και άρα δεν μπορούν να διαθέσουν σημαντικά κονδύλια καθώς πιέζονται από τον στενό κορσέ του ευρωπαϊκού Συμφώνου Σταθερότητας. Το μυστικό κρύβεται στη λέξη «τεράστια». Για τέτοιας κλίμακας επενδύσεις οι δυνατότητες ακόμη και της Γερμανίας είναι ανεπαρκείς.

Στο ίδιο πνεύμα, αν και όχι σε άμεση συνάρτηση με το θέμα, ο κ. Ντράγκι δεν παρέλειψε να πει ότι τα σοκ της προσφοράς δεν αντιμετωπίζονται με αυξήσεις επιτοκίων. Αν ήταν ακόμη στην ΕΚΤ, θα ήταν «περιστέρι»…

Από την πλευρά της, η Ιζαμπελ Σνάμπελ όχι μόνο είναι «γεράκι» (και γι’ αυτό δηλώνει ότι η ΕΚΤ δεν πρέπει να βιαστεί να μειώσει τα επιτόκια του ευρώ), αλλά δεν θεωρεί πρωτεύον το θέμα της χρηματοδότησης των επενδύσεων. Θέτει το ζήτημα διαφορετικά: Χρειαζόμαστε ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής αγοράς, ώστε να λειτουργήσει χωρίς φραγμούς ο ανταγωνισμός, διότι αυτός είναι η λύση στο ζήτημα της κάλυψης του χάσματος παραγωγικότητας και της έλλειψης ανταγωνιστικότητας.

Ο κ. Ντράγκι έχει επιφορτιστεί με το καθήκον να καταρτίσει έκθεση για το ζήτημα της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας, την οποία θα παρουσιάσει μετά τις ευρωεκλογές. Ο κ. Ντράγκι είναι νεοκεϊνσιανός. Η κ. Σνάμπελ είναι μονεταρίστρια. Και δεν πρόκειται μόνο για αυτούς τους δύο, αλλά για ό,τι εκπροσωπούν: τις δύο γραμμές που θα συγκρουστούν για το ζήτημα της ευρωπαϊκής ανασυγκρότησης στον νέο, «εχθρικό» κόσμο που έχει ανατείλει…

Ποιους εκπροσωπεί ο κ. Ντράγκι είναι φανερό. Αν η κ. Σνάμπελ είναι η εγγαστρίμυθος και από μέσα τους ομιλεί η γερμανική ελίτ, θα το δούμε προσεχώς…

Υπέρ του «δόγματος» Ντράγκι

«Πρέπει να υιοθετήσουμε το “δόγμα” Ντράγκι και να κάνουμε ό,τι χρειαστεί για να ενισχύσουμε την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας». Ο Ελληνας υπουργός Οικονομικών έγινε πιο συγκεκριμένος, προτείνοντας ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης, προώθηση της ένωσης κεφαλαιαγορών, κοινή ευρωπαϊκή πολιτική στην ενέργεια και ιδιαίτερα στα ενεργειακά δίκτυα, επανεξέταση της πολιτικής επιδοτήσεων ώστε να μην υπονομεύεται η καινοτομία, εξισορρόπηση της πολιτικής επιδοτήσεων από ένα Ευρωπαϊκό Επενδυτικό Ταμείο (European Sovereignty Fund) και ευρωπαϊκή πολιτική προμηθειών.