Κυβερνητικό «παιχνίδι» με τον δημοσιονομικό χώρο

Μια σημαντική -αν και αναμενόμενη- είδηση έδωσε η δημοσιοποίηση χθες από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομιών των στοιχείων για την εκτέλεση του προϋπολογισμού στο πρώτο οκτάμηνο του έτους (Ιανουάριος-Αύγουστος 2023). Το υπερπλεόνασμα που χτιζόταν σταθερά από την αρχή του έτους μηδενίστηκε.

Το υπουργείο όχι μόνο δεν έκρυψε αλλά «υπέδειξε» αυτό το γεγονός με σχόλιο στο τέλος του σχετικού δελτίου Τύπου, προφανώς θέλοντας να δώσει διπλό μήνυμα: Πρώτο, ότι η κυβέρνηση εξάντλησε τα δημοσιονομικά περιθώρια με τα μέτρα στήριξης που πήρε έως τώρα. Δεύτερο, ότι επομένως δεν υπάρχουν περιθώρια για τίποτε περισσότερο - ώστε να αποτραπούν τυχόν εντός και εκτός κυβέρνησης πιέσεις για νέα μέτρα στήριξης. Ωστόσο, παρ' όλο που ο ισχυρισμός του υπουργείου έχει βάση, δεν είναι ακριβώς έτσι…

Το υπερπλεόνασμα

Ο στόχος που έχει εγγραφεί στον προϋπολογισμό του 2023 για το πρωτογενές αποτέλεσμα του προϋπολογισμού (ισοζύγιο δημόσιων εσόδων-δημόσιων δαπανών εξαιρουμένων των δαπανών για τόκους) είναι 0,7% του ΑΕΠ. Με το ΑΕΠ του 2023 εκτιμώμενο σε 224.134 εκατ. ευρώ, αυτό σημαίνει πρωτογενές πλεόνασμα 1.668 εκατ. ευρώ. Στην πορεία της εκτέλεσης του προϋπολογισμού ο στόχος αυτός αποδείχθηκε υποεκτιμημένος.

Τα έσοδα του προϋπολογισμού ήταν μονίμως πάνω από τους στόχους και έτσι η δυναμική του πρωτογενούς πλεονάσματος ξεπερνούσε κατά πολύ τον στόχο του 0,7%. Η κυβέρνηση ήλπιζε σε θετική έκπληξη πρωτογενούς πλεονάσματος 1,1% του ΑΕΠ, η Κομισιόν σε υπερπλεόνασμα 1,8% του ΑΕΠ. Στην πραγματικότητα, η εκτίμηση της Κομισιόν εξέφραζε τις πραγματικές εκτιμήσεις και του υπουργείου Οικονομικών. Το οποίο όμως αποφεύγει να τις προβάλλει για να μην καλλιεργεί, απέξω αλλά και μέσα στην κυβέρνηση, αιτήματα για μέτρα στήριξης πάσης φύσεως...

Ωστόσο, το αρχικό «πακέτο» των κυβερνητικών μέτρων (αμέσως έπειτα από τις εκλογές), ύστερα τα πρώτα μέτρα στήριξης που ανακοινώθηκαν για την καταστροφή στη Θεσσαλία και στη συνέχεια τα συμπληρωματικά μέτρα της ΔΕΘ, συνολικά ύψους 1,7 δισ. ευρώ, εξανέμισαν το υπερπλεόνασμα.

Για να εξανεμιστεί, έπαιξαν επίσης ρόλο και ετεροχρονισμοί εσόδων, όπως (α) ότι τμήμα των καθαρών εσόδων, ποσού 470 εκατ. ευρώ περίπου, αφορά την παράταση της προθεσμίας πληρωμής των τελών κυκλοφορίας μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου 2023 και προσμετράται δημοσιονομικά στο έτος 2022, (β) επίσης ποσό 367 εκατ. ευρώ αφορά την απόδοση των φόρων εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων του προηγούμενου έτους που εισπράχθηκαν σε δόσεις μέχρι και το τέλος Φεβρουαρίου 2023 και προσμετράται δημοσιονομικά στο έτος 2022.

«Προσωρινός λογαριασμός»

Ομως αυτός ο λογαριασμός είναι «φωτογραφία της στιγμής», δηλαδή αποδίδει την κατάσταση μόνο μέχρι το τέλος Αυγούστου. Η οποία, αν δεν υπάρξουν απρόβλεπτες ανατροπές, θα αλλάξει στους 4 μήνες που απομένουν ώς το τέλος του έτους, για δύο βασικούς λόγους:

Πρώτο, διότι, όπως η ίδια η ανακοίνωση του υπουργείου λέει, α) τα έσοδα από το ΠΔΕ είναι μειωμένα σε σχέση με τους στόχους του προϋπολογισμού, αλλά αυτή η υστέρηση θα εκλείψει ώς το τέλος του έτους.

β) Ποσό ύψους 1.496 εκατ. ευρώ θα προστεθεί στα έσοδα από το τίμημα της παραχώρησης του δικαιώματος χρήσης και εκμετάλλευσης του αυτοκινητόδρομου της Εγνατίας Οδού και τριών κάθετων οδικών αξόνων της, για χρονική περίοδο 35 ετών, που είχε προβλεφθεί ότι θα εισπραχθεί κατά τον μήνα Ιούνιο, καθόσον η σχετική διαδικασία για την έγκριση της σύμβασης είναι σε εξέλιξη.

γ) Αναμένεται η τρίτη δόση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ύψους 1.718 εκατ. ευρώ, που είχε προβλεφθεί ότι θα εισπραχθεί κατά τον μήνα Αύγουστο, η οποία θα προστεθεί στα έσοδα του προϋπολογισμού τους επόμενους μήνες.

δ) Τα φορολογικά έσοδα θα συνεχίσουν να υπεραποδίδουν για τον γνωστό λόγο (υψηλός πληθωρισμός).

Δεύτερο, διότι τα φορολογικά έσοδα θα συνεχίσουν να υπεραποδίδουν, όπως και στο πρώτο οκτάμηνο και για τον ίδιο λόγο (λόγω του υψηλού πληθωρισμού) αλλά και στο τελευταίο τετράμηνο του έτους συγκεντρώνεται το μεγαλύτερο ύψος των εσόδων από τη φορολογία εισοδήματος.

Τα μόνα «δομικά» αρνητικά στοιχεία στην εκτέλεση του προϋπολογισμού είναι δύο:

α) Η αυξημένη σε σχέση με τους στόχους δαπάνη για τόκους δημόσιου χρέους, που οφείλεται στην αύξηση του κόστους κυρίως στον βραχυπρόθεσμο δανεισμό του Δημοσίου (έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου).

β) Η υστέρηση των εσόδων από ΠΔΕ, που οφείλεται στην καθυστέρηση υλοποίησης των έργων του ΕΣΠΑ, όπου η προγραμματική περίοδος κλείνει στα τέλη του έτους και είναι βέβαιο ότι θα καταγραφεί απώλεια ευρωπαϊκών πόρων, όπως μάθαμε από την ανακατανομή κονδυλίων με αφορμή την αναζήτηση ευρωπαϊκών πόρων για τις συνέπειες της καταστροφής στη Θεσσαλία. Αυτή όμως θα αντισταθμιστεί σε μεγάλο βαθμό από την αντίστοιχη μείωση της συμμετοχής του ΠΔΕ στις δαπάνες.

Tο υπερπλεόνασμα

Τούτων δοθέντων, το υπερπλεόνασμα στο τέλος του έτους θα υπάρξει και θα είναι σημαντικό. Οπότε η κυβέρνηση υπογραμμίζοντας τώρα τον μηδενισμό του υπερπλεονάσματος στο οκτάμηνο έχει τρεις στόχους:

Πρώτο, να αποκρούσει στον παρόντα χρόνο πιέσεις για πιο γενναιόδωρα μέτρα στήριξης.

Δεύτερο, να επιβεβαιώσει στο τέλος του έτους τη θετική έκπληξη για πλεόνασμα μεγαλύτερο του 0,7% που έχει στοχοθετήσει ο προϋπολογισμός.

Τρίτο, να κρατήσει τη διακριτική ευχέρεια για ενδεχόμενα χριστουγεννιάτικα «δώρα» στο τέλος του έτους με τη μορφή επιπλέον μέτρων στήριξης σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.