Με το βλέμμα στο Ταμείο Ανάκαμψης

Ο ρόλος της βιομηχανίας υποδομών και κατασκευών την επόμενη ημέρα της ελληνικής οικονομίας είναι το θέμα της νέας πολυσέλιδης μελέτης που εξέδωσε το Ιδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), σε συνεργασία με το Εθνικό Συμβούλιο Υποδομών και Κατασκευών, φορέα που εκπροσωπεί τις μεγαλύτερες επαγγελματικές ενώσεις του κλάδου. Οπως σημειώνεται, στις κατασκευαστικές εργασίες δραστηριοποιούνται περίπου 60.000 επιχειρήσεις, εκ των οποίων μόλις το 8%, λιγότερες από 5.000, εκτελεί έργα υποδομών, ενώ πριν από μία δεκαετία ο αριθμός των εταιρειών ξεπερνούσε τις 110.000.

Αν συνυπολογίσουμε και υπηρεσίες που σχετίζονται με τις κατασκευές, όπως οι μελετητικές και αρχιτεκτονικές δραστηριότητες, προστίθενται άλλες 85.000 επιχειρήσεις, στην πλειονότητά τους μικρές και πολύ μικρές. Μεγάλη υπήρξε και η υποχώρηση της αξίας παραγωγής του κατασκευαστικού κλάδου μέσα στην κρίση, με μείωση κατά 79,1% από το 2008 ώς το 2019, ενώ η συνεισφορά της βιομηχανίας κατασκευών-υποδομών στη συνολική ακαθάριστη προστιθέμενη αξία της ελληνικής οικονομίας έπεσε στο 1,4% από 9,4% το 2006. Οσον αφορά τους εργαζομένους υπολογίζεται ότι στις κατασκευές απασχολούνται περίπου 150.000 άτομα και άλλοι 127.000 στους συναφείς κλάδους, συγκεντρώνοντας το 3,8% της απασχόλησης έναντι 8,6% το 2008.

Οι επιπτώσεις της πανδημίας στον κατασκευαστικό κλάδο δεν ήταν τόσο συντριπτικές όσο σε άλλους τομείς, όπως ο τουρισμός, το εμπόριο και οι μεταφορές. Η κατασκευαστική δραστηριότητα υποχώρησε το 2020 κατά 10,3% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, ωστόσο αυξήθηκαν κατά 9% οι νέες οικοδομικές άδειες. Αντίστοιχα ο τζίρος των κατασκευών μειώθηκε κατά 5,8% το 2020, έναντι -13,5% στο σύνολο της οικονομίας. Συγκριτικά μεγαλύτερο ήταν το πλήγμα στην απασχόληση, αφού οι θέσεις εργασίας στις κατασκευές μειώθηκαν κατά 3,4%, έναντι 1,3% στο σύνολο της οικονομίας.

Η μελέτη του ΙΟΒΕ συνδέει άρρηκτα το μέλλον των κατασκευών στην Ελλάδα με την αξιοποίηση των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης και των ΕΣΠΑ 2021-27. Ασκώντας με το γάντι κριτική στην έκθεση Πισσαρίδη και στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, τους καταλογίζει ότι ενώ δίνουν θεωρητικά προτεραιότητα στις υποδομές, τους λείπει η μακροπρόθεσμη στρατηγική. Μάλιστα το ΙΟΒΕ χτυπάει το καμπανάκι ότι παρά τη θετική συγκυρία, όσον αφορά την επάρκεια των πόρων χρηματοδότησης έργων, η απουσία μακροπρόθεσμου σχεδιασμού και μιας κεντρικής διακυβέρνησης για τις υποδομές δεν συμβάλλει στη δημιουργία ασφαλούς κλίματος για τις κατασκευαστικές εταιρείες.

Στην κορυφή των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο κατασκευαστικός τομέας κατατάσσονται η χαμηλή ζήτηση και οι δυσκολίες στη χρηματοδότηση. Παράλληλα γίνεται ιδιαίτερη μνεία στην αδιαφάνεια στις προμήθειες. Σε συγκριτική έρευνα αξιολόγησης του G20 η Ελλάδα παρουσιάζει χαμηλό δείκτη στην ποιότητα στον τομέα των υποδομών, με την υστέρηση να εντοπίζεται στα σκέλη του σχεδιασμού, της χρηματοδοτικής ικανότητας και των προμηθειών. Στο θέμα της διαφάνειας στις προμήθειες για τεχνικά έργα, οι επιδόσεις της Ελλάδας είναι ιδιαίτερα χαμηλές, κατατάσσοντάς τη στην 23η θέση στην Ε.Ε. των 28.