Κολλημένοι στη φτώχεια!

Πολλαπλές αναγνώσεις έχουν οι ετήσιες έρευνες για τη φτώχεια, την υλική αποστέρηση και την οικονομική ανισότητα, που δημοσίευσε χθες η ΕΛΣΤΑΤ. Ενώ ορισμένοι δείκτες βελτιώθηκαν, για παράδειγμα μειώθηκε στο 28,9% από 30% ο πληθυσμός όσων βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας, αντίθετα αυξήθηκαν, έστω οριακά, το 2020 τα ποσοστά όσων ζουν σε συνθήκες υλικής στέρησης, δυσκολεύονται δηλαδή ή αδυνατούν να καλύψουν βασικές ανάγκες.

Το πιο ανησυχητικό είναι ότι τη μεγαλύτερη συγκριτικά χειροτέρευση των όρων διαβίωσης έζησαν τα παιδιά, με αύξηση του δείκτη υλικής στέρησης κατά 2,1 ποσοστιαίες μονάδες, την υψηλότερη από όλες τις άλλες ηλικιακές ομάδες πληθυσμού. Η Ελλάδα είναι πλέον η χώρα με τα δεύτερα υψηλότερα ποσοστά υλικής στέρησης στην Ευρώπη, μετά τη Βουλγαρία και πίσω πλέον από τη Ρουμανία. Tέλος, ανοδικές τάσεις παρουσιάζει και ο δείκτης οικονομικής ανισότητας, με το πλουσιότερο 20% του πληθυσμού να έχει 5,2 φορές μεγαλύτερο εισόδημα από το φτωχότερο 20%.

Αναλυτικά, το 2020 βρέθηκαν στο κατώφλι της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού 3.043.869 άτομα, περίπου 118.000 λιγότερα από ό,τι το 2019. Πλέον τα νοικοκυριά που ζουν σε σχετική φτώχεια, δηλαδή το εισόδημά τους δεν ξεπερνάει το 60% του διάμεσου διαθέσιμου εισοδήματος, είναι λιγότερα από ό,τι στα μνημονιακά χρόνια, όταν τα αντίστοιχα ποσοστά ξεπερνούσαν το 30% του πληθυσμού, με μέγιστη τιμή το 36% το 2014. Αν όμως η σχετική φτώχεια υπολογιστεί με βάση τα εισοδήματα του 2008 προσαρμοσμένα στον πληθωρισμό, τότε ο κίνδυνος φτώχειας απειλεί το 37,8% του πληθυσμού, μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, δηλαδή τα κοινωνικά επιδόματα και τις συντάξεις.

Εκτεθειμένοι

Τον υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας διατρέχουν τα άτομα παραγωγικής ηλικίας, 18 ώς 64 ετών (31,9%). Από τον πληθυσμό ηλικίας 18 ετών και άνω που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό εκτιμάται ότι το 27% είναι Ελληνες και το 56,1% είναι αλλοδαποί εκτός χωρών της Ε.Ε. που διαμένουν στην Ελλάδα, ενώ οι γυναίκες κινδυνεύουν οριακά περισσότερο από τους άντρες (17,9% έναντι 17,5%).

Το κατώφλι της φτώχειας σε απόλυτα νούμερα ανέρχεται στο ποσό των 5.266 ευρώ ετησίως ανά μονοπρόσωπο νοικοκυριό και σε 11.059 ευρώ για νοικοκυριά με δύο ενήλικες και δύο εξαρτώμενα παιδιά ηλικίας κάτω των 14 ετών, ενώ σύμφωνα πάντα με την ΕΛΣΤΑΤ φτωχός θεωρείσαι αν το μηνιαίο ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημά σου είναι κάτω από 395 ευρώ - ανεξάρτητα από το μέγεθος και τη σύνθεση του νοικοκυριού. Μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις ο κίνδυνος φτώχειας μειώνεται στο 17,7% του πληθυσμού και αφορά σχεδόν 700.000 νοικοκυριά, με πάνω από 1,8 εκατομμύρια μέλη.

Οπως παραδέχεται η ΕΛΣΤΑΤ, στην έρευνα υποεκπροσωπούνται ευάλωτες ομάδες, όπως άστεγοι, οικονομικοί μετανάστες χωρίς χαρτιά, Ρομά που αλλάζουν χώρο κατοικίας, ομάδες πληθυσμού που κατά κανόνα είναι φτωχές. Τα υψηλότερα ποσοστά πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας ανά περιφέρεια έχει η Δυτική Ελλάδα (27,4%), τα μικρότερα τα Ιόνια Νησιά (11,2%), ενώ κάτω από τον συνολικό μέσο όρο είναι άλλες εφτά περιφέρειες: Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησος, Βόρειο Αιγαίο, Κεντρική Μακεδονία, Δυτική Μακεδονία, Ανατολική Μακεδονία και Θράκη.

Στέρηση αγαθών

Οσον αφορά τις συνθήκες διαβίωσης του πληθυσμού, χαρακτηριστικό εύρημα είναι ότι η στέρηση βασικών αγαθών και υπηρεσιών δεν αφορά μόνο τον φτωχό πληθυσμό, αλλά και μέρος του μη φτωχού πληθυσμού. Για παράδειγμα, η συντριπτική πλειονότητα των φτωχών νοικοκυριών (96,6%) και ένα στα δύο μη φτωχά νοικοκυριά (49,5%) αντιμετωπίζουν μεγάλη δυσκολία να καλύψουν έκτακτες αλλά αναγκαίες δαπάνες, ύψους περίπου 395 ευρώ.

Από τα υπόλοιπα κριτήρια υλικής αποστέρησης, το 71% των φτωχών νοικοκυριών αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες να καλύψουν τις συνήθεις ανάγκες τους με το μηνιαίο ή εβδομαδιαίο εισόδημά τους, σχεδόν οι μισοί αδυνατούν να πληρώσουν εγκαίρως τους πάγιους λογαριασμούς (ρεύμα, νερό, φυσικό αέριο κ.λπ.), το 38,8% δηλώνουν οικονομική αδυναμία να έχουν ικανοποιητική θέρμανση τον χειμώνα, ενώ ένα σημαντικό 45,5% στερείται διατροφής που περιλαμβάνει κάθε δεύτερη μέρα κρέας, κοτόπουλο, ψάρι ή λαχανικά ίσης θρεπτικής αξίας - ποσοστό που αφορά το 5,3% των μη φτωχών νοικοκυριών.

Επιβάρυνση από το κόστος στέγασης δηλώνει το 32,6% των νοικοκυριών, ποσοστό που εκτοξεύεται στο 82,5% για τα φτωχά νοικοκυριά, αφορά ωστόσο και το 21,9% των μη φτωχών. Η θηλιά του ιδιωτικού χρέους πνίγει σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό όλα τα νοικοκυριά, με το 99% των φτωχών και τo 89,2% των μη φτωχών να αντιμετωπίζουν μέτριες έως σοβαρές δυσκολίες να πληρώσουν δόσεις δανείων και αγορών.