Σταδιακή απεξάρτηση της Ε.Ε. από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα

Η ΕΕ θα σταματήσει «σταδιακά και αποτελεσματικά την εισαγωγή ρωσικού φυσικού αερίου και πετρελαίου έως το τέλος του 2027», σύμφωνα με τη νομοθετική πρόταση που υπέβαλε σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. «Αυτό θα τερματίσει την έκθεση της ΕΕ σε κινδύνους για την αγορά και την οικονομική ασφάλεια λόγω της εξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και, τελικά, θα ενισχύσει την ενεργειακή ανεξαρτησία και ανταγωνιστικότητα της ΕΕ», λέει η Κομισιόν.

Ωστόσο ήδη δύο κράτη-μέλη, η Ουγγαρία και η Σλοβακία, διαφωνούν. «Οι Βρυξέλλες θέλουν να καταστήσουν αδύνατο για τις ευρωπαϊκές χώρες να αγοράσουν φθηνό φυσικό αέριο και πετρέλαιο», δήλωσε ο Ούγγρος υπουργός Εξωτερικών Péter Szijjártó. «Οι Βρυξέλλες έχουν υποκλιθεί στο Κίεβο», συμπλήρωσε

«Δεν αναγνωρίζουμε τα ποσά που μας δείχνουν οι Ούγγροι και οι Σλοβάκοι όταν λένε ότι αυτό απειλεί την ενεργειακή τους ασφάλεια», δήλωσε από την μεριά του ένας αξιωματούχος της Επιτροπής στο POLITICO. Εν τω μεταξύ, μια έκθεση τον περασμένο μήνα διαπίστωσε ότι υπάρχουν πολλές βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις στο ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο για τις δύο ηπειρωτικές χώρες.

Η απόφαση χρειάζεται ενισχυμένη πλειοψηφία για να περάσει.

Τι ακριβώς προβλέπεται

Η σημερινή νομοθετική πρόταση ακολουθεί τον Χάρτη Πορείας REPowerEU, τον οποίο ενέκρινε η Επιτροπή τον περασμένο μήνα. Καθορίζει ένα σχέδιο σε ολόκληρη την ΕΕ για τη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου με σταδιακό και καλά συντονισμένο τρόπο, με πνεύμα αλληλεγγύης, επιδιώκοντας παράλληλα την καθαρή μετάβαση. Η σημερινή πρόταση έχει σχεδιαστεί για να διατηρήσει την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ, περιορίζοντας παράλληλα τυχόν επιπτώσεις στις τιμές και τις αγορές, όπως εξηγείται στη συνοδευτική ανάλυση.

Οι υπόλοιποι όγκοι ρωσικού φυσικού αερίου μπορούν να καταργηθούν σταδιακά χωρίς σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο ή κινδύνους για την ασφάλεια του εφοδιασμού, λόγω της διαθεσιμότητας επαρκών εναλλακτικών προμηθευτών στην παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου, μιας καλά διασυνδεδεμένης αγοράς φυσικού αερίου της Ένωσης και της διαθεσιμότητας επαρκών υποδομών εισαγωγής στην ΕΕ. Επιπλέον, η σημερινή πρόταση έχει ενσωματωμένες δικλείδες ασφαλείας για να ανταποκριθεί στην πραγματικότητα των αγορών φυσικού αερίου, παρέχοντας παράλληλα στις εταιρείες ένα ισχυρό νομικό πλαίσιο.

Συνολικά, η σταδιακή κατάργηση των ρωσικών ορυκτών καυσίμων θα συμβάλει σημαντικά στους στόχους της Πυξίδας Ανταγωνιστικότητας, της Συμφωνίας Καθαρής Βιομηχανίας και του Σχεδίου Δράσης για την Προσιτή Ενέργεια, τα οποία υπογράμμισαν πώς ένα καθαρότερο και ανεξάρτητο ενεργειακό σύστημα συμβάλλει στην τόνωση της οικονομίας, υποστηρίζοντας παράλληλα τις φιλοδοξίες της Ευρώπης για απαλλαγή από τον άνθρακα.

Σταδιακή και συντονισμένη σταδιακή κατάργηση των ρωσικών ορυκτών καυσίμων

Ο προτεινόμενος κανονισμός προβλέπει μια σταδιακή κατάργηση του φυσικού αερίου αγωγών και του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) που προέρχεται ή εξάγεται άμεσα ή έμμεσα από τη Ρωσία. Παρουσιάζει επίσης μέτρα για τη διευκόλυνση της πλήρους διακοπής των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου έως το τέλος του 2027.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποβάλουν σχέδια διαφοροποίησης με ακριβή μέτρα και ορόσημα για τη σταδιακή εξάλειψη των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου και πετρελαίου.

Σύμφωνα με την προβλεπόμενη σταδιακή απαγόρευση εισαγωγών, οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου βάσει νέων συμβάσεων θα απαγορευτούν από την 1η Ιανουαρίου 2026. Οι εισαγωγές βάσει υφιστάμενων βραχυπρόθεσμων συμβάσεων θα σταματήσουν έως τις 17 Ιουνίου 2026, εκτός από εκείνες για φυσικό αέριο αγωγών που παραδίδεται σε χώρες χωρίς ακτές και συνδέεται με μακροπρόθεσμες συμβάσεις, οι οποίες θα επιτρέπονται έως το τέλος του 2027. Οι εισαγωγές βάσει μακροπρόθεσμων συμβάσεων θα σταματήσουν έως το τέλος του 2027.

Θα απαγορευτούν επίσης οι μακροπρόθεσμες συμβάσεις για υπηρεσίες τερματικών σταθμών ΥΦΑ για πελάτες από τη Ρωσία ή που ελέγχονται από ρωσικές επιχειρήσεις. Αυτό θα διασφαλίσει ότι η χωρητικότητα των τερματικών σταθμών μπορεί να ανακατευθυνθεί σε εναλλακτικούς προμηθευτές, ενισχύοντας τελικά την ανθεκτικότητα των ενεργειακών αγορών.

Αυτή η σταδιακή προσέγγιση θα βοηθήσει στην αποτελεσματική διακοπή της εισαγωγής ρωσικού φυσικού αερίου, περιορίζοντας παράλληλα τις πιθανές επιπτώσεις στις τιμές ενέργειας στην Ένωση και αποφεύγοντας κάθε κίνδυνο για την ασφάλεια του εφοδιασμού. Η Επιτροπή θα υποστηρίξει τα κράτη μέλη σε όλη τη διαδικασία. Θα παρακολουθεί στενά, από κοινού με τον Οργανισμό Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας της ΕΕ (ACER), την πρόοδο και τις επιπτώσεις της σταδιακής κατάργησης των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου και πετρελαίου. Σε περίπτωση που απειληθεί η ασφάλεια εφοδιασμού ενός ή περισσότερων κρατών μελών, η Επιτροπή μπορεί να λάβει τα απαραίτητα μέτρα έκτακτης ανάγκης.

Διατάξεις για την ενίσχυση της διαφάνειας, της παρακολούθησης και της ιχνηλασιμότητας του ρωσικού φυσικού αερίου στις αγορές της ΕΕ θα υποστηρίξουν την αποτελεσματική εφαρμογή της απαγόρευσης εισαγωγής. Σύμφωνα με τον προτεινόμενο κανονισμό, οι εταιρείες που κατέχουν συμβάσεις προμήθειας φυσικού αερίου για ρωσικό φυσικό αέριο θα πρέπει να παρέχουν πληροφορίες στην Επιτροπή. Επιπλέον, οι εισαγωγείς ρωσικού φυσικού αερίου θα πρέπει να παρέχουν στις τελωνειακές αρχές όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που επιβεβαιώνουν την πορεία του εισαγόμενου φυσικού αερίου από την πραγματική του προέλευση μέχρι το σημείο εισαγωγής στην Ένωση.

Επόμενα βήματα

Ο προτεινόμενος κανονισμός θα ακολουθήσει τη νομοθετική διαδικασία συναπόφασης, πράγμα που σημαίνει ότι θα εναπόκειται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να τον εγκρίνουν. Η έγκριση στο Συμβούλιο θα απαιτήσει ειδική πλειοψηφία.

Η Επιτροπή θα συνεχίσει να συνεργάζεται πολύ στενά με τα κράτη μέλη για τις προσπάθειες διαφοροποίησης και τις βελτιώσεις των υποδομών, ιδίως με εκείνα που επηρεάζονται περισσότερο.