Τα τουριστικά ρεκόρ και η αμφιλεγόμενη στροφή στην ποιότητα

Ιστορικό ρεκόρ σημειώνουν φέτος οι δαπάνες για ταξίδια και τουρισμό, γεμίζοντας από τη μια πλευρά με ζεστό χρήμα τα ταμεία των μεγάλων εταιρειών του κλάδου αλλά και δυσκολεύοντας από την άλλη τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων που βλέπουν βασικές τους ανάγκες, όπως η στέγαση, να καθίστανται δυσβάσταχτες.

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ταξιδιών και Τουρισμού (WTTC), ένα στα δέκα δολάρια που ξοδεύονται παγκοσμίως φέτος είναι σε ταξίδια και τουρισμό, καθώς μυριάδες άνθρωποι σπεύδουν σε κρατήσεις ξενοδοχείων, πτήσεων, κρουαζιέρων και άλλων συναφών υπηρεσιών. Τα ταξίδια και ο τουρισμός αποτελούν πλέον όλο και πιο σημαντικό κομμάτι του προϋπολογισμού των καταναλωτών, συμβάλλοντας σε μεγιστοποίηση του μεριδίου του κλάδου στο παγκόσμιο ΑΕΠ.

Το WTTC εκτιμά ότι η συμβολή του τουριστικού τομέα στο παγκόσμιο ΑΕΠ θα αυξηθεί φέτος κατά 12,1%, στα 11,1 τρισ. δολάρια. Ποσό που αποτελεί νέο ρεκόρ, ισοδυναμώντας με το 10% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το νέο ρεκόρ είναι περίπου 7,5% υψηλότερο από το προηγούμενο που είχε σημειώσει ο κλάδος το 2019.

Συνολικά ο τομέας προβλέπεται να στηρίξει φέτος περί τις 348 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, 13,6 εκατομμύρια θέσεις περισσότερες από ό,τι το 2019 όταν και είχε καταγράψει –προ πανδημίας– το προηγούμενό του ρεκόρ. Η τρέχουσα ταχεία ανάπτυξη του τομέα – καθώς συμβαίνει χωρίς κάποιο ενδελεχή προγραμματισμό και αυστηρό έλεγχο αλλά με μοναδικό γνώμονα το γρήγορο κέρδος, πυροδοτεί μεγάλες επιπτώσεις στις ζωές όσων ζουν κατοικούν στους ταξιδιωτικούς προορισμούς. Υπερπληθυσμός, έλλειψη δημόσιου χώρου, ακρίβεια, έλλειψη στέγης είναι κάποια από τα προβλήματα που αυτοί αντιμετωπίζουν.

Στην Ισπανία, τον δεύτερο μεγαλύτερο τουριστικό προορισμό της υφηλίου μετά τη Γαλλία, που φέτος έχει 95 εκατομμύρια επισκέπτες, διπλάσιους από τον πληθυσμό της, οι διαδηλώσεις κατά του υπερτουρισμού πλήθυναν αυτό το καλοκαίρι. Κάτοικοι κορυφαίων τουριστικών προορισμών της χώρας κατηγορούν την άνθηση των βραχυπρόθεσμων μισθώσεων και των φθηνών πακέτων διακοπών για το αυξανόμενο κόστος στέγασης και τους υπερπλήρεις δρόμους στις πόλεις τους, πυροδοτώντας έντονες διαβουλεύσεις για τον τρόπο που θα μπορούσε να περιοριστεί ένας από τους κύριους μοχλούς της οικονομίας.

Αυστηροί κανόνες

Η Βαρκελώνη –η ισπανική πόλη που επισκέπτονται οι περισσότεροι ξένοι– και η Τενερίφη στις Καναρίους Νήσους ανακοίνωσαν νωρίτερα φέτος αυστηρότερους κανόνες για τα τουριστικά καταλύματα βραχυπρόθεσμης μίσθωσης και τη σταδιακή απαγόρευσή τους με στόχο την απότομη μείωση της προσφοράς. Οι αρχές φιλοδοξούν ότι, μειώνοντας τον υπερπληθυσμό των επισκεπτών, θα προσελκύσουν τον «ποιοτικό τουρισμό», δίνοντας προτεραιότητα στους επισκέπτες με τα υψηλότερα βαλάντια. Ενθαρρύνουν έτσι τη δημιουργία νέων πολυτελών ξενοδοχείων ή την ανακαίνιση-αναβάθμιση παλαιών, αλείφοντας επί της ουσίας με βούτυρο το ψωμί των μεγάλων ξενοδοχειακών επιχειρήσεων και των επενδυτών. Στην Τενερίφη, οι αρχές για παράδειγμα σχεδιάζουν να προσθέσουν 1.000 κλίνες σε νέα πολυτελή ξενοδοχεία κοντά σε μια περιοχή στα πολυσύχναστα νοτιοανατολικά του νησιού που έχει ήδη τη μεγαλύτερη συγκέντρωση ξενοδοχείων πέντε αστέρων στην Ευρώπη.

Η δημοτική αρχή της Βαρκελώνης υποστηρίζει από την πλευρά της σχέδιο για το άνοιγμα 5.000 νέων ξενοδοχειακών κλινών σε άλλες περιοχές εκτός του ιστορικού κέντρου. Ολα αυτά σημαίνουν δουλειές με φούντες για τους επενδυτές. Η Ισπανία –ξεπερνώντας τη Βρετανία– είναι πλέον η κορυφαία αγορά της Ευρώπης για ξενοδοχειακές επενδύσεις, ειδικά τις πολυτελείς, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ομίλου ακινήτων CBRE.

Στη σχετική κατάταξη των 10 κορυφαίων πόλεων της Ευρώπης, η Μαδρίτη κατέλαβε τη δεύτερη θέση, ενώ η Βαρκελώνη την έκτη. Οι επενδυτές αγοράζουν επίσης παλιά ξενοδοχεία για να τα μετατρέψουν σε πολυτελή ξενοδοχεία, με εγκαταστάσεις τεσσάρων και πέντε αστέρων να αυξάνονται κατά 4,5% και 2,5% σε ετήσια βάση ώς τον περασμένο Ιούλιο. Η αναβάθμιση των χώρων φιλοξενίας οδηγεί αυτομάτως σε άνοδο των τιμών των ξενοδοχείων. Το περασμένο Ιούνιο οι τιμές τους σημείωναν αύξηση 7,18% σε ετήσια βάση τον Ιούνιο, ξεπερνώντας τον πληθωρισμό και την αύξηση που είχε σημειωθεί πέρυσι.

Αλλαγή μοντέλου

Η εξέλιξη αυτή μετασχηματίζει μέσα σε λίγα χρόνια ιστορικές πόλεις και προσιτούς τόπους καλοκαιρινών διακοπών της Ισπανίας, της Ευρώπης αλλά και του υπόλοιπου κόσμου, από προορισμούς «ενοχλητικού» μαζικού και φθηνού τουρισμού των τελευταίων ετών σε περιοχές διακοπών αποκλειστικά για τις ελίτ.

Οι προσιτές διακοπές, που εν μέρει τροφοδοτούνται από τις φθηνές βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις κατοικιών και την τεράστια προσφορά πτήσεων χαμηλού κόστους, δίνουν πια τη θέση τους στον «ποιοτικό τουρισμό», των υψηλών προδιαγραφών, των μεγάλων πεντάστερων ξενοδοχείων και των υψηλών βαλαντίων, που όμως οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερη αύξηση των τιμών, καθιστώντας ακόμη πιο δύσκολη τη ζωή των μόνιμων κατοίκων.

Το μοντέλο θυμίζει όλο και περισσότερο Μόντε Κάρλο, έναν «παράδεισο» φτιαγμένο αποκλειστικά για να καλύπτει τις ανάγκες των πλουσίων, αδιαφορώντας για τις παράπλευρες απώλειες που υφίστανται οι υπόλοιποι κάτοικοι. Ο υψηλής ποιότητας τουρισμός και ο πλούτος που αυτός φέρνει δεν ωφελεί συνήθως την πλειονότητα των τελευταίων. Τα εισοδήματα παραμένουν χαμηλά σε πόλεις με πολυτελή ξενοδοχεία.