Κρίση… άγχους στις αγορές

Ξαφνικά, οι αγορές στο τέλος της εβδομάδας «κοκκίνισαν». Στο φάσμα των αποχρώσεων του κόκκινου, ο «ποιοτικός έλεγχος» αποκάλυπτε φόβους για διαρθρωτική παγίδα από την οποία κινδυνεύει η διεθνής οικονομία. Από τη μια, απότομη άνοδος στα ευγενή μέταλλα (χρυσός, ασήμι, πλατίνα) και στις τιμές των ομολόγων (που σημαίνει απότομη πτώση στις αποδόσεις τους), δείγμα της στροφής των επενδυτών σε ασφαλή καταφύγια. Από την άλλη, μεγάλη πτώση στις μετοχές, δείγμα της «βουτιάς» στην εμπιστοσύνη των επενδυτών στις προοπτικές για τους ρυθμούς ανάπτυξης, επομένως και για τα κέρδη.

Αγορές

Οι φόβοι φαίνονται γενικευμένοι, καθώς τα «συμπτώματα» απλώνονται στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ και στην Απω Ανατολή:

● Τα ευγενή μέταλλα ανεβαίνουν. Την Παρασκευή, ο χρυσός πάνω από 1% και 2,92% σε εβδομαδιαία βάση, το ασήμι 1,8% και 3,28% σε εβδομαδιαία βάση, η πλατίνα 1,17% και 3,45% σε εβδομαδιαία βάση.

● Οι τιμές των ομολόγων ανεβαίνουν σχεδόν καθολικά, με την εξαίρεση Τουρκίας, Ινδίας, Βραζιλίας και Μεξικού. Ο «συντονισμός» είναι εντυπωσιακός.

Πρόκειται για κλασικές κινήσεις καταφυγής σε ασφαλή προϊόντα, υπό τον φόβο της ύφεσης και της μείωσης της κερδοφορίας. Από την άλλη, σε αντίστιξη με τους φόβους για ύφεση, ανεβαίνουν οι τιμές του φυσικού αερίου (ιδιαίτερα του αμερικανικού, το ευρωπαϊκό ανέβηκε πολύ την τελευταία βδομάδα αλλά χθες έπεσε) αλλά και μετάλλων που είναι απαραίτητα για τις τεχνολογίες της «πράσινης» μετάβασης (γάλλιο, μαγγάνιο, γερμάνιο, μαγνήσιο).

Τέλος, συνεχίζεται η πτώση στον κλάδο των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας αλλά και στις τράπεζες.

Οι αιτίες

Για την αναταραχή αυτή ευθύνονται δύο βασικοί φόβοι που διατρέχουν τις αγορές: Πρώτον, ο φόβος της ύφεσης: Χθες, τα στοιχεία για τις νέες θέσεις εργασίας τον Ιούλιο στις ΗΠΑ έδειξαν το νούμερο 114.000, πολύ κάτω από τις 179.000 τον προηγούμενο μήνα και πολύ κάτω επίσης από τις εκτιμήσεις των αναλυτών, που ανέμεναν 175.000. Αυτός ο δείκτης δείχνει απότομη επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης. Σειρά στοιχείων το τελευταίο διάστημα κατέγραψαν μείωση των πωλήσεων και της κερδοφορίας είτε προβλέψεις για μείωση των ισχυρών «παικτών» του Dow Jones.

Στην Ευρώπη, τα πρόσφατα στοιχεία έδειξαν επίσης οικονομική εξασθένηση και αδυναμία ανάκαμψης στη βιομηχανία και τη μεταποίηση. Τον Ιούλιο οι Δείκτες Υπευθύνων Επιχειρήσεων ήταν απογοητευτικοί, στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 5 μηνών.

Δεύτερον, ο κίνδυνος της «φούσκας»: Σε μια παράλληλη αλλά όχι εντελώς ανεξάρτητη εξέλιξη, οι εταιρείες υψηλής τεχνολογίας είναι σε φάση πτώσης όλη την εβδομάδα. Χθες, Tesla (-1,30), Microsoft (-2,5), Amazon (-11,30) και Nvidia (-4,44) συνέχισαν το πτωτικό σερί. Ο τομέας είναι ο κατεξοχήν εκπρόσωπος του κινδύνου της «φούσκας», καθώς ο πρόσφατος ενθουσιασμός για τις προοπτικές της τεχνητής νοημοσύνης προκάλεσε φρενήρη άνοδο των μετοχών στον κλάδο, θυμίζοντας την περίοδο πριν από την κατάρρευση του Nasdaq το 2001.

Τρίτον, το γεωπολιτικό ρίσκο: Οι εξελίξεις στη Μ. Ανατολή φτάνουν ξανά στο σημείο «βρασμού» ύστερα από τα γεγονότα των τελευταίων ημερών, δημιουργώντας περιβάλλον υψηλής αβεβαιότητας, που σε συνάρτηση με τις τάσεις οικονομικής επιβράδυνσης παράγει «κρίση άγχους» στις αγορές.

Ο πληθωρισμός

Παρ’ όλα αυτά, δεν υπάρχει μεγάλη αισιοδοξία ότι οι κεντρικές τράπεζες θα προχωρήσουν σε γρήγορη μείωση των επιτοκίων του δολαρίου και του ευρώ. Ο πληθωρισμός εμφανίζεται «κολλώδης», ιδιαίτερα στην ευρωζώνη, όπου τον Ιούλιο αυξήθηκε οριακά σε σχέση με τον Ιούνιο, μη επιτρέποντας μεγάλη αισιοδοξία. Χωρίς να υπάρχουν στοιχεία που να τεκμηριώνουν «ευθέως» τον κίνδυνο στασιμοπληθωρισμού, η συγκυρία παρουσιάζει και τέτοιες όψεις. Οι κεντρικές τράπεζες δεν αισθάνονται ασφαλείς με την πορεία του πληθωρισμού, παρά τις τάσεις οικονομικής επιβράδυνσης.

Το γεωπολιτικό ρίσκο είναι μια βασική αιτία, αφού διατηρεί και εντείνει την ανασφάλεια για την πορεία των τιμών των ενεργειακών προϊόντων. Την ενεργειακά εξαρτημένη Ευρώπη προβληματίζει ιδιαίτερα η ισχυρή ανοδική τάση του φυσικού αερίου και μάλιστα του ευρωπαϊκού (Αμστερνταμ και Λονδίνου), που την βδομάδα που τελείωσε γνώρισε αύξηση πάνω από 25% και 20% αντίστοιχα.

Ηδη η Ε.Ε. και η ευρωζώνη έχουν ασθενικούς ρυθμούς ανάπτυξης και τα πιο πρόσφατα στοιχεία δείχνουν μικρή κάμψη. Η αμερικανική οικονομία εμφανίζει επίσης τα πρώτα σημάδια κάμψης. Τούτων δοθέντων, επανακάμπτει το ερώτημα κατά πόσο απειλείται το soft landing, δηλαδή η «ομαλή προσγείωση» της οικονομίας και η ομαλή αποκλιμάκωση των επιτοκίων.

Η επανάκαμψη αυτού του ερωτήματος με ανοιχτό το ερώτημα του πληθωρισμού δημιουργεί κλίμα ανασφάλειας και μεταβλητότητας, με τις γνωστές συνέπειες: περικοπή ή αναστολή επενδυτικών σχεδίων, περικοπή θέσεων εργασίας, στροφή από τις επενδύσεις υψηλού ρίσκου (μετοχές γενικά, ιδιαίτερα τεχνολογικές) σε πιο ασφαλείς επενδύσεις (χρυσός, κρατικά ομόλογα).

Αυτό όμως που κάνει το μίγμα εκρηκτικό είναι ο γεωπολιτικός παράγοντας. Οχι μόνο γιατί σχετίζεται με τον κίνδυνο εκτίναξης των τιμών των ενεργειακών προϊόντων, αλλά και επειδή έχει πολλαπλές «παράπλευρες» οικονομικές επιπτώσεις, αναστρέφοντας τα κέρδη της παγκοσμιοποίησης και του ελεύθερου εμπορίου. Οι εξελίξεις στη Μ. Ανατολή και οι αντιδράσεις των αγορών την επόμενη βδομάδα θα δείξουν κατά πόσο ο γεωπολιτικός παράγοντας θα εντείνει την «κρίση άγχους» στις αγορές ή όχι.

Ελλάδα

Για την Ελλάδα, σοβαρό οικονομικό ρίσκο και κίνδυνος μπορεί να προκύψουν μόνο από μια κλιμάκωση της διεθνούς κρίσης. Σε αυτή την περίπτωση, ούτε το εγχώριο μοντέλο ανάπτυξης συνολικά, ούτε οι τράπεζες, ούτε το Δημόσιο θα είναι προστατευμένα. Το γεγονός αυτό φαίνεται ανάγλυφα στις συστηματικές παρεμβάσεις του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας, Γιάννη Στουρνάρα. Σε χθεσινή του συνέντευξη στο Platow.de, ο κ. Στουρνάρας μεταξύ άλλων μίλησε ευθέως για κίνδυνο στασιμοπληθωρισμού αν η νέα αμερικανική κυβέρνηση επιβάλει περισσότερους δασμούς, διότι θα ενταθεί ο κατακερματισμός της διεθνούς οικονομίας.

Για την Ελλάδα, οι άμεσες συνέπειες της δεδομένης οικονομικής επιβράδυνσης είναι η επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης και της ελληνικής οικονομίας (οι πιο πρόσφατες προβλέψεις μιλούν για ανάπτυξη 2%), με επιπτώσεις στα δημόσια έσοδα, στις τάσεις μείωσης της ανεργίας, αλλά και στο ιδιωτικό χρέος.