Περιμένοντας τον Ντράγκι

Οι… κλαυθμοί και οδυρμοί για το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας, σε σχέση με τους βασικούς ανταγωνιστές της, ΗΠΑ και Κίνα, συνεχίζονται ακατάπαυστα, τροφοδοτούμενοι διαρκώς από νέες απειλές. Μόλις στα τέλη της προηγούμενης εβδομάδας ο γραμματέας του Eurogroup Πασκάλ Ντόναχιου (Paschal Donohoe) διαπίστωσε ότι το επενδυτικό κενό στην Ε.Ε. ανέρχεται σε 1 τρισ. ευρώ ετησίως! Πώς θα καλυφθούν τέτοιες θηριώδεις ανάγκες – αυτό είναι το κρίσιμο και προσώρας αναπάντητο ερώτημα.

Στο ερώτημα αυτό θα κληθεί να απαντήσει, με το ειδικό βάρος του υψηλού του κύρους στα ευρωπαϊκά όργανα, ο Ευρωπαίος πρώην κεντρικός τραπεζίτης Μάριο Ντράγκι. Η Κομισιόν και δη η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν του ανέθεσε την εκπόνηση σχετικής έκθεσης η οποία δεν θα μένει μόνο σε διαπιστώσεις και γενικές κατευθύνσεις αλλά θα προχωρεί σε κατά το δυνατόν συγκεκριμένες προτάσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ανταγωνιστικότητας. Ο ίδιος δήλωνε έτοιμος να καταθέσει την έκθεσή του ανά πάσα στιγμή, αλλά προς το παρόν προέχει η συγκρότηση-στελέχωση των ευρωπαϊκών οργάνων και ύστερα οι διακοπές του Αυγούστου. Η υποβολή της έκθεσής του θα είναι ένα σημαντικό γεγονός του Σεπτεμβρίου.

Επενδυτικός ανταγωνισμός

Ολοι πάντως παραδέχονται ότι δει δη επενδύσεων μεγάλου ύψους και άνευ τούτων… Οχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά διεθνώς. Μόλις προχθές η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Τζάνετ Γέλεν, μιλώντας ύστερα από τη συνάντηση των υπουργών Οικονομικών του γκρουπ G-20 στη Βραζιλία, εκτίμησε ότι απαιτούνται παγκοσμίως επενδύσεις ύψους 3 τρισ. δολαρίων ετησίως (!) για επενδύσεις στην «πράσινη μετάβαση».

Στο «τρίγωνο» Κίνα - ΗΠΑ - Ε.Ε. η Κίνα φαίνεται να έχει το μεγαλύτερο πλεονέκτημα ενώ η Ε.Ε. το μεγαλύτερο μειονέκτημα. Το πλεονέκτημα της Κίνας στηρίζεται στη δυνατότητα του κινεζικού καθεστώτος να κατευθύνει γρήγορα τεράστιους πόρους σε συγκεκριμένα επενδυτικά πρότζεκτ. Για παράδειγμα, αποφάσισε να επενδύσει 1 τρισ. δολάρια στις τεχνολογίες της «πράσινης μετάβασης».

Οι ΗΠΑ, ενώ υλοποιούν επενδυτικά σχέδια με χρηματοδότηση από τον προϋπολογισμό, ποντάρουν περισσότερο στη μόχλευση μέσω του ιδιωτικού τομέα, αξιοποιώντας τον ηγεμονικό ρόλο του δολαρίου και τη δύναμη των χρηματαγορών τους.

Η Ε.Ε. στερείται του πρώτου πλεονεκτήματος και έχει πολύ υποβαθμισμένο το δεύτερο.

Το πρόβλημα στην Ε.Ε. και την ευρωζώνη έχει τις εξής βασικές συνιστώσες:

● Ο δημοσιονομικός κορσές του Συμφώνου Σταθερότητας (χωρίς τον οποίο το ευρώ θα καταρρεύσει υπό την πίεση των αγορών) και ο γερμανικός «προτεσταντισμός» στο ζήτημα της αμοιβαιοποίησης του χρέους δεν επιτρέπουν υψηλές δημόσιες επενδύσεις που θα χρηματοδοτηθούν με τη μορφή κοινού δανεισμού ή μέσω των προϋπολογισμών των κρατών-μελών. Επιπλέον, οι προϋπολογισμοί των κρατών-μελών είναι ασύγκριτα πιο αδύναμοι σε σχέση με τους αντίστοιχους της Κίνας και των ΗΠΑ.

● Ο ευρωπαϊκός ιδιωτικός τομέας, τόσο το μέγεθος των επιχειρήσεων όσο και η συνολική του δυναμική, είναι επίσης εξαιρετικά αδύναμος σε σχέση με ΗΠΑ και Κίνα.

● Τα χρηματοοικονομικά μέσα που διαθέτουν Ε.Ε. και ευρωζώνη είναι είτε υποδεέστερα (ευρώ σε σύγκριση με το δολάριο) είτε ισχνά (ευρωπαϊκές κεφαλαιαγορές).

● Η ευρωπαϊκή αποταμίευση πάσχει από έλλειψη δυναμισμού, λόγω των προηγούμενων αδυναμιών αλλά και των διαβρωτικών συνεπειών της πανευρωπαϊκής λιτότητας. Επιπλέον, μεγάλο μέρος της διαφεύγει σε επενδύσεις στο εξωτερικό (κυρίως ΗΠΑ αλλά και Κίνα).

Με αυτά τα δεδομένα, το πρόβλημα του ευρωπαϊκού επενδυτικού κενού μοιάζει με άλυτο γρίφο. Στη σχετική του έκθεση για το ίδιο πρόβλημα στα μέσα Απριλίου ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας Ενρίκο Λέτα είχε προτείνει α) Ενοποίηση των ευρωπαϊκών κεφαλαιαγορών και δημιουργία Ενωσης Ταμιευτηρίου και Επενδύσεων, β) Κοινή αγορά για τη βιομηχανία ασφάλειας και άμυνας, γ) Δημιουργία ευρωπαϊκού ταμείου επενδύσεων στο οποίο θα συνδράμουν και τα κράτη-μέλη με μέρος του προϋπολογισμού δαπανών τους. Οποιος γνωρίζει την τεράστια ενέργεια που επενδύεται για να ληφθούν αποφάσεις για πολύ ήσσονος σημασίας θέματα στα ευρωπαϊκά όργανα, αντιλαμβάνεται ότι οι προτάσεις αυτές είναι είτε εντελώς μη ρεαλιστικές είτε εξαιρετικά χρονοβόρες στην υλοποίησή τους.

Στα τέλη Μαρτίου σε συλλογικό άρθρο που υπέγραφαν και δύο οικονομολόγοι του ευρωπαϊκού τμήματος του ΔΝΤ, διαπιστωνόταν ότι οι πραγματικές προκλήσεις της Γερμανίας είναι η γήρανση, η υποεπένδυση και η υπερβολική γραφειοκρατία. Παρ’ όλα αυτά, η ίδια η Γερμανία υποφέρει από το όριο χρέους, το οποίο διαφυλάσσει σαν Κέρβερος το γερμανικό Ανώτατο Δικαστήριο, που μόλις την περασμένη βδομάδα αποφάνθηκε ότι ο κοινός ευρωπαϊκός δανεισμός για την ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια είναι αντίθετος με το γερμανικό Σύνταγμα.

Αν όμως απαγορεύεται η μόνη ρεαλιστική και άμεσης απόδοσης απάντηση στο ζήτημα του επενδυτικού κενού, τότε τι απομένει;

Σε κάθε περίπτωση, η έκθεση του Μάριο Ντράγκι αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον. Θα κομίσει πρακτικές και αποτελεσματικές λύσεις σε απάντηση του άλυτου ευρωπαϊκού γρίφου;