Παγκόσμιο πάρτι φοροδιαφυγής

Η έκθεση παρουσιάστηκε στη χώρα μας από το Eteron-Ινστιτούτο για την Ερευνα και την Κοινωνική Αλλαγή, στο πλαίσιο της συνεργασίας που αυτό ξεκίνησε από τον Μάρτιο του 2023 με το EU Tax Observatory.

Παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια στη μάχη κατά της παγκόσμιας φοροδιαφυγής -με την υιοθέτηση της αυτόματης ανταλλαγής τραπεζικών πληροφοριών και την εφαρμογή του παγκόσμιου ελάχιστου εταιρικού φόρου 15% από 140 χώρες της υφηλίου-, οι πολυεθνικές εταιρείες και δισεκατομμυριούχοι ιδιώτες συνεχίζουν να μην πληρώνουν τον φόρο που τους αναλογεί.

Οπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζει η εναρκτήρια έκθεση του Φορολογικού Παρατηρητηρίου της Ε.Ε. «Global Tax Evasion Report 2024» που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα, οι περίπου 3.000 δισεκατομμυριούχοι της υφηλίου κινούνται σήμερα στα «όρια της νομιμότητας» καθώς, αξιοποιώντας τα νομικά «παραθυράκια» και τις γνωστές εταιρείες-κέλυφος, συνεχίζουν να μεταφέρουν εισοδήματά τους εκεί που τους συμφέρει, πληρώνοντας ψίχουλα σε φόρους συγκριτικά με τους υπόλοιπους φορολογούμενους.

Οι δισεκατομμυριούχοι απολαμβάνουν έτσι πραγματικό φορολογικό συντελεστή ίσο μόλις με το 0-5% του πλούτου τους. Την ίδια στιγμή οι φόροι εισοδήματος των πιο πλούσιων πολιτών που δεν αξιοποιούν τα παραπάνω «παραθυράκια» κυμαίνονται από 20% έως 50%.

Η έκθεση -στην εκπόνηση της οποίας συμμετείχαν περισσότεροι από 100 ερευνητές απ’ όλο τον κόσμο με επικεφαλής τον βραβευμένο πρόεδρο του Παρατηρητηρίου, οικονομολόγο Γκάμπριελ Ζούκμαν- τονίζει ότι μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει καμία σοβαρή προσπάθεια για την αντιμετώπισης αυτής της κατάστασης που υπονομεύει διαρκώς τα φορολογικά συστήματα και την αποδοχή τους από την κοινωνία.

Επίσης ο παγκόσμιος ελάχιστος εταιρικός φόρος 15% για τις πολυεθνικές στον οποίο συμφώνησαν το 2020 140 χώρες του πλανήτη, παρά τις τεράστιες προσδοκίες που δημιούργησε, έχει αποδυναμωθεί. Ενώ αρχικά αναμενόταν να αυξήσει τα παγκόσμια έσοδα από τη φορολογία των επιχειρήσεων κατά 10%, όλο και περισσότερα νομικά «παραθυράκια» έχουν συντελέσει σε συρρίκνωση των αναμενόμενων εσόδων κατά τρεις φορές. Ενα επίμονα μεγάλο ποσό κερδών (περί το 1 τρσ. δολάρια πέρυσι) συνεχίζει να μεταφέρεται σε φορολογικούς παραδείσους. Αντιστοιχεί στο 35% του συνόλου των κερδών που καταγράφουν οι πολυεθνικές σε χώρες εκτός της έδρας τους. Οι απώλειες εταιρικών φορολογικών εσόδων που προκαλούνται από αυτή τη μετατόπιση είναι σημαντικές, ισοδυναμούν σχεδόν στο 10% των εταιρικών φορολογικών εσόδων που εισπράττονται παγκοσμίως. Οι πολυεθνικές των ΗΠΑ ευθύνονται για το περίπου 40% αυτής της παγκόσμιας διακίνησης κερδών και οι χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης φαίνεται να είναι οι πιο επηρεασμένες από αυτή τη φοροδιαφυγή. Παρά τις φιλόδοξες πολιτικές πρωτοβουλίες, αυτή η τεράστια διακίνηση κερδών δείχνει ελάχιστα σημάδια υποχώρησης.

Στα θετικά που διαπιστώνει η έκθεση περιλαμβάνεται η σημαντική μείωση της υπεράκτιας φοροδιαφυγής των πλούσιων ιδιωτών κατά τρεις φορές σε σχέση με μία δεκαετία πριν χάρη στην αυτόματη ανταλλαγή τραπεζικών πληροφοριών. Η εξέλιξη αυτή, όπως υπογραμμίζει, υποδεικνύει ότι όταν υπάρχει πολιτική βούληση μπορεί να σημειωθεί ταχεία πρόοδος κατά της φοροδιαφυγής.

Η έρευνα διαπιστώνει ωστόσο την εμφάνιση νέων μορφών φορολογικού ανταγωνισμού μεταξύ των χωρών με δυσμενείς επιπτώσεις στα κρατικά έσοδα και στην ανισότητα. Τονίζει ότι οι πολιτικές αυτές είναι αρνητικές σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς οι φορολογούμενοι που προσελκύονται από μια χώρα μειώνουν τη φορολογική βάση κατά το ίδιο ποσό σε μια άλλη και η συνολική είσπραξη φορολογικών εσόδων μειώνεται. Επειδή δε τα ειδικά καθεστώτα απευθύνονται κυρίως σε πλούσιους ιδιώτες, συρρικνώνουν την προοδευτικότητα των φορολογικών συστημάτων, τροφοδοτώντας την ανισότητα.

Το Παρατηρητήριο προειδοποιεί και για τους κινδύνους που εμπεριέχουν οι επιδοτήσεις της πράσινης ενέργειας. Ο αγώνας για τους παραγωγούς πράσινης ενέργειας είχε αποτέλεσμα, σημειώνει, πολύ μεγαλύτερες φοροαπαλλαγές από αυτές που θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν τα κέρδη που απέφερε ο ελάχιστος εταιρικός φορολογικός συντελεστή 15%. Ετσι, ενώ μπορεί να επιταχύνει τη μετάβαση μιας χώρας σε μηδενικές εκπομπές άνθρακα, οι πράσινες επιδοτήσεις εγείρουν ζητήματα ίδια με αυτά του τυπικού φορολογικού ανταγωνισμού. «Εξοντώνει τα κρατικά έσοδα και αν δεν συνοδεύεται από μέτρα ισότητας, κινδυνεύει να αυξήσει την ανισότητα ενισχύοντας τα μετά τους φόρους κέρδη των μετόχων, οι οποίοι τείνουν να βρίσκονται στην κορυφή της διανομής εισοδήματος».

Το Παρατηρητήριο καλεί, τέλος, τους παγκόσμιους ηγέτες να χρησιμοποιήσουν την επόμενη σύνοδο κορυφής της G20 στη Βραζιλία τον Νοέμβριο του 2024 προκειμένου να ξεκινήσουν συνομιλίες με στόχο την επιβολή ενός παγκόσμιου ελάχιστου φόρου 2% ετησίως στην περιουσία αντί για το εισόδημα των πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου. Εκτιμά ότι το μέτρο αυτό αν εφαρμοζόταν στους 2.756 γνωστούς δισεκατομμυριούχους του πλανήτη (που έχουν όλοι μαζί περιουσία 13 τρισ. δολαρίων) θα μπορούσε να αποφέρει 250 δισ. δολάρια ετησίως.