Θέλει ο Μπάιντεν να κρυφτεί κι η... τροπολογία δεν τον αφήνει

Η κατασκευασμένη κρίση χρεοκοπίας που απειλεί σήμερα τις ΗΠΑ -και κατ’ επέκταση την παγκόσμια οικονομία και τη σταθερότητά της- θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί εδώ και καιρό αν ο Αμερικανός πρόεδρος και η πλειοψηφία των βουλευτών του κόμματός του ήταν πιο ξεκάθαροι στο τι πραγματικά θέλουν.

Η κρίση -και το ενδεχόμενο στάσης πληρωμών από τις αρχές του επόμενου μήνα λόγω έλλειψης πόρων- προκλήθηκε ως γνωστόν από την άρνηση των Ρεπουμπλικανών -που μετά τις ενδιάμεσες εκλογές του προηγούμενου φθινοπώρου ελέγχουν τη Βουλή των Αντιπροσώπων- να συναινέσουν στην επέκταση του ανώτατου ορίου του χρέους των ΗΠΑ αν το κυβερνών Δημοκρατικό Κόμμα δεν συμφωνούσε στις προτάσεις της αντιδραστικής τους ατζέντας. Και πιο συγκεκριμένα σε: α. περικοπές των δημόσιων δαπανών με στόχο τη συρρίκνωση των προγραμμάτων αρωγής των πιο ευάλωτων Αμερικανών και την ολική καταστροφή του ήδη πενιχρού κράτους πρόνοιας των ΗΠΑ, β. ακύρωση της πρόσφατα θεσπισθείσας αύξησης της χρηματοδότησης της αμερικανικής εφορίας (IRS) προς τέρψιν των πλούσιων νοικοκυριών που φοροδιαφεύγουν, γ. αποδυνάμωση των εμβρυακών πολιτικών της κυβέρνησης Μπάιντεν για το κλίμα προς χάριν των ρυπογόνων εταιρειών ενέργειας και δ. ακόμη μεγαλύτερες δαπάνες για τις αμυντικές βιομηχανίες που συνεχίζουν να αποτελούν το μεγαλύτερο βαρίδι του αμερικανικού χρέους.

Αρχικά, ο Λευκός Οίκος αρνήθηκε να συζητήσει τις απαιτήσεις των Ρεπουμπλικανών. Μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου «λιτότητα ή χρεοκοπία» (Limit, Save, Grow) που πέρασαν τον προηγούμενο μήνα οι δεύτεροι από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, σύρθηκε σε διαπραγματεύσεις και σε ένα μπαράζ αλλεπάλληλων παραχωρήσεων στις περικοπές που απαιτούν οι Ρεπουμπλικανοί και οι οποίες μέρα με τη μέρα γίνονται όλο και πιο απαιτητικές.

Το παζάρι αλλά και η προειδοποίηση του υπουργείου Οικονομικών ότι μια χρεοκοπία είναι προ των πυλών καθώς λεφτά υπάρχουν μόνο μέχρι την 1η Ιουνίου κατέστησαν την πίεση στην κυβέρνηση ασφυκτική και εκτόξευσαν την αγωνία εντός και εκτός και ΗΠΑ στα ύψη. Οι τελευταίες πληροφορίες έφεραν τις δύο πλευρές να βρίσκονται πολύ κοντά σε συμφωνία και τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν να έχει συμφωνήσει σε σημαντικό ψαλίδισμα των δαπανών, οι επιπτώσεις του οποίου θα επηρεάσουν δραματικά τη ζωή των πιο ευάλωτων Αμερικανών ετεροχρονισμένα.

Τα δεινά που προμηνύονται γι’ αυτή τη μερίδα του αμερικανικού λαού θα μπορούσαν ωστόσο να έχουν αποφευχθεί αρκετό καιρό πριν αν ο Μπάιντεν είχε ακούσει τη γερουσιαστή της Μασαχουσέτης Ελίζαμπεθ Γουόρεν και άλλους προοδευτικούς βουλευτές που κάλεσαν το κόμμα τους να αυξήσει το ανώτατο όριο του χρέους -ή να το καταργήσει εντελώς- όσο αυτό είχε τον έλεγχο και των δύο σωμάτων του Κογκρέσου. Αλλά και σήμερα, παρότι ο κόμπος έχει φτάσει στο χτένι, ο Μπάιντεν έχει άλλες επιλογές εκτός από το παζάρι με τους Ρεπουμπλικανούς για περικοπές. Μεταξύ άλλων ο Αμερικανός πρόεδρος θα μπορούσε:

1. Να κόψει νόμισμα

Οσο κι αν ακούγεται περίεργο, το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών θα μπορούσε πατώντας σε έναν νόμο του 1997 -που του δίνει το δικαίωμα να εκδίδει νομίσματα πλατίνας οποιασδήποτε αξίας επιθυμεί- να εκδώσει ένα νόμισμα πλατίνας αξίας π.χ. 2 τρισ. δολαρίων, να το καταθέσει στον λογαριασμό του υπουργείου Οικονομικών στη Fed και να χρησιμοποιήσει τα κεφάλαια για να στηρίξει την κυβέρνηση μέχρι να αυξηθεί το ανώτατο όριο χρέους. Η λύση αυτή είχε προταθεί από τον blogger Carlos Mucha το 2010, στην τότε διαμάχη της κυβέρνησης Ομπάμα με τους Ρεπουμπλιανούς για το ανώτατο όριο χρέους. Η κυβέρνηση Ομπάμα δεν βρήκε την ιδέα άξια λόγου, όμως νομολογικά η πρόταση θεωρήθηκε τόσο ακέραια και συμπαγής όσο και η… πλατίνα. Δεν είναι τυχαίο ότι ο σκληροπυρηνικός γερουσιαστής των Ρεπουμπλικανών Μάικ Λι είχε παλέψει εναγωνίως για να κλείσει αυτό το παραθυράκι.

2. Να εκδώσει οιονεί χρέος

Ο Steven Schwarcz, καθηγητής στο Duke Law και ειδικός στις κεφαλαιαγορές, πρότεινε να ξεπεραστεί το ανώτατο όριο του χρέους με τη δημιουργία από το υπουργείο Οικονομικών μιας «οντότητας ειδικού σκοπού» για την έκδοση νέων τίτλων, διακριτών από τα παραδοσιακά κρατικά ομόλογα, που θα μπορούν να πληρώσουν τις κρατικές δαπάνες. Επειδή δεν είναι κρατικά ομόλογα, αυτά τα χρεόγραφα δεν θα υπόκεινται στο όριο χρέους.

3. Να εκδώσει ομόλογα μηδενικής αξίας

Ανάλογη λύση θα μπορούσε να προσφέρει και αίτημα του προέδρου προς το υπουργείο Οικονομικών να «εκδώσει ομόλογα μηδενικής ονομαστικής αξίας που θα καταβάλουν στους κατόχους τους μόνο ένα καθορισμένο ποσό τόκων ετησίως για έναν ορισμένο αριθμό ετών. Οι επενδυτές θα αγόραζαν τα ομόλογα για να καρπώνονται τους τόκους, αλλά δεν θα υπήρχε κεφάλαιο και ονομαστική αξία, επομένως δεν θα μπορούσαν να θεωρηθούν χρέος.

4. Να επικαλεστεί τη 14η τροπολογία του Συντάγματος

Συνδικάτα, προοδευτικοί βουλευτές του Δημοκρατικού Κόμματος, δεκάδες εμπειρογνώμονες του Συνταγματικού Δικαίου, ακαδημαϊκοί, ακτιβιστές έχουν υποστηρίξει με θέρμη αυτήν την επιλογή. Πρότειναν στον Μπάιντεν την επίκληση του τμήματος 4 της 14ης τροπολογίας του αμερικανικού Συντάγματος. Αυτή διευκρινίζει ότι «η εγκυρότητα του δημόσιου χρέους των Ηνωμένων Πολιτειών δεν πρέπει να αμφισβητηθεί». Καθιστά δηλαδή το ανώτατο όριο χρέους -πάνω στο οποίο έχουν χτίσει τον εκβιασμό τους οι Ρεπουμπλικανοί- αντισυνταγματικό, καθώς απειλεί την εγκυρότητα του δημόσιου χρέους των ΗΠΑ δημιουργώντας πιθανότητα χρεοκοπίας. Ο Μπάιντεν είπε κάποια στιγμή ότι το σκέφτεται αλλά και ότι η λύση αυτή θα έχει νομικές επιπλοκές. Τις τελευταίες ημέρες σωπαίνει και συνεχίζει το παζάρι με τους Ρεπουμπλικανούς.

Εν τω μεταξύ, από τις αρχές Μαΐου ένα συνδικάτο ομοσπονδιακών υπαλλήλων (NAGE) που εκπροσωπεί 75.000 εργαζομένους έχει ασκήσει αγωγή τόσο κατά του Μπάιντεν όσο και κατά της υπουργού Τζάνετ Γέλεν, απαιτώντας την επίκληση της τροποποίησης. Ο πρόεδρος, τονίζουν, μπορεί να αγνοήσει το όριο χρέους για συνταγματικούς λόγους και την περασμένη εβδομάδα ζήτησαν μάλιστα και πέτυχαν από το δικαστήριο που εκδικάζει την υπόθεση να επισπεύσει τη διαδικασία ώς το τέλος του μηνός. Το υπουργείο Δικαιοσύνης που είναι υπεύθυνο ως προς το Σύνταγμα δεν έχει στηρίξει το αίτημά τους. Αν εναντιωθεί σε αυτό, θα έχει δείξει σε μεγάλο βαθμό τις πραγματικές προθέσεις της κυβέρνησης και του προέδρου.