«Κάλλιο βαθιά ύφεση παρά υψηλός πληθωρισμός»

Είχαμε συνηθίσει να αναγνωρίζουμε με την όψη του γερακιού την αμερικανική ομοσπονδιακή κεντρική τράπεζα (FED), αλλά στην πρόσφατη συνεδρίαση του Δεκεμβρίου, την περασμένη Πέμπτη, ήταν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) που βγήκε με τις πιο «επιθετικές» διατυπώσεις. Οπως είχαμε γράψει πριν από τη συνεδρίαση του γενικού της συμβουλίου («Εφ.Συν.», 12/12/2022, «“Ντέρμπι” για τα επιτόκια του ευρώ»), οριακά αποφεύχθηκε η αύξηση των επιτοκίων του ευρώ κατά 75 μονάδες βάσης, όπως ζητούσαν πιεστικά τα «γεράκια». Ωστόσο, οι πληροφορίες μας λένε ότι αυτό έγινε με αντάλλαγμα τη συμφωνία πως στην επόμενη συνεδρίαση, στις αρχές Φεβρουαρίου, θα υπάρξει νέα αύξηση κατά 50 μονάδες βάσης, οπότε το βασικό επιτόκιο του ευρώ θα διαμορφωθεί σε 3%.

Οι αποφάσεις αυτές συνιστούν σημείο καμπής στην αντιπληθωριστική πολιτική της ΕΚΤ, η οποία πλέον διεκδικεί τα ηνία της σκληρής αντιπληθωριστικής πολιτικής από τη FED! Αυτή η αντιστροφή ρόλων έχει βέβαια τις αιτίες της, καθώς και τις συνέπειές της.

Χωρίς να ειπωθεί ρητά, το νόημα της στροφής της ΕΚΤ είναι αυτό: ακόμη και η βαθιά ύφεση είναι προτιμότερη από τον υψηλό πληθωρισμό. Και τα κριτήρια αυτής της επιλογής δεν είναι στενά οικονομικά, αλλά κοινωνικο-πολιτικά!

Ηδη από την εποχή της έναρξης των προγραμμάτων «ποσοτικής χαλάρωσης», δηλαδή διοχέτευσης ρευστότητας κατά κύματα στις αγορές, και ύστερα ξανά στην πανδημία, η ΕΚΤ καλούσε συστηματικά τις κυβερνήσεις να συνδράμουν το έργο της με μέτρα δημοσιονομικής επέκτασης, δηλαδή με μέτρα αντίθετα στη δημοσιονομική πειθαρχία. Ωστόσο, εδώ και μερικούς μήνες, οι εκκλήσεις της έχουν το εντελώς αντίθετο περιεχόμενο: καλεί τις κυβερνήσεις να μην υπονομεύουν την αντιπληθωριστική πολιτική της με μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων και των πολιτών! Η εξήγηση αυτής της στροφής 180 μοιρών είναι ότι ύστερα από μια περίοδο που η ΕΚΤ ακολούθησε διστακτικά και αμφιταλαντευόμενη την πολιτική αύξησης επιτοκίων της FED, στη συνεδρίαση της περασμένης Πέμπτης έκανε τη μεγάλη στροφή, αποφασίζοντας ότι ο υψηλός πληθωρισμός είναι μεγαλύτερη απειλή σε σχέση με την αύξηση του κόστους δανεισμού και τη βαθιά ύφεση. Πρόκειται για απόφαση που μπορεί να αποδειχθεί ίδιας βαρύτητας με τη γνωστή απόφαση του Ντράγκι το 2012, που έμεινε στην Ιστορία με τη φράση «whatever it takes».

Γιατί όμως ο πληθωρισμός θεωρείται από την ΕΚΤ η μεγαλύτερη απειλή; Διότι αν προσλάβει παρατεταμένο χαρακτήρα, δεν συνιστά στενά οικονομική απειλή, αλλά ευρύτερη απειλή κοινωνικο-πολιτικής αστάθειας. Με τεράστιες μάζες ρευστότητας στην αγορά (η ΕΚΤ διοχέτευσε ρευστότητα που ξεπερνάει το 50% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ!) και επιτόκια πολύ χαμηλότερα του πληθωρισμού, δηλαδή σε περιβάλλον που «λατρεύουν» οι αγορές, συντηρούνται οι προϋποθέσεις γι’ αυτούς που κυνηγούν υψηλές αποδόσεις στις αγορές εις βάρος αυτών που ζουν με σταθερό εισόδημα το οποίο απαξιώνει ταχύτατα ο πληθωρισμός.

Δεν πρόκειται για οικονομικό ορθολογισμό και κοινωνική ευαισθησία αλλά για πολιτική στάθμιση: αυτές οι συνθήκες είναι «επικίνδυνες» να προκαλέσουν κοινωνική και πολιτική αστάθεια και ανατροπές! Η Λαγκάρντ τον χειμώνα του 2022 και ο Ντράγκι το 2012, με πολιτικές εκ διαμέτρου αντίθετες, αποσκοπούν ωστόσο στο ίδιο πράγμα: στην κοινωνικο-πολιτική σταθερότητα, πέρα και πάνω από την οικονομική. Ωστόσο, το εγχείρημα σήμερα είναι πολύ πιο δύσκολο και βαρύνεται με πολύ μεγαλύτερα ρίσκα.

Aσανσέρ ευρώ, ομολόγων, επιτοκίων

Οι αγορές πήραν το μήνυμα και «ποντάρουν» αναλόγως. Το ευρώ ανεβαίνει γιατί αναθεωρούνται προς τα πάνω οι εκτιμήσεις για το πού θα φτάσουν τα επιτόκια – τα υψηλά επιτόκια στηρίζουν το νόμισμα. Ενώ μέχρι και τις αρχές Νοεμβρίου οι προβλέψεις ήταν ότι η ανοδική κίνηση των επιτοκίων θα κορυφωθεί τον Φεβρουάριο με αύξηση του βασικού επιτοκίου σε 2,75%, τώρα το σενάριο άλλαξε σημαντικά. Οπως δείχνουν τα futures του euribor τριών μηνών (που κυμαίνεται ελάχιστα πάνω από το επιτόκιο του ευρώ), το βασικό επιτόκιο του ευρώ αναμένεται να φτάσει μέχρι το 3,25-3,5% έως τον Σεπτέμβριο, με πολύ μικρή αποκλιμάκωση το 2024.

Αντίθετα, οι τιμές των ομολόγων πήραν ξανά την κατηφόρα (αντίστοιχα, οι αποδόσεις τους πήραν την ανηφόρα), προδιαγράφοντας έναν νέο κύκλο αύξησης του κόστους δανεισμού («ακριβό χρήμα»).

Πού θα φτάσει αυτό το «ράλι»; Η απόδοση του ιταλικού 10ετούς ομολόγου ξεπέρασε χθες την απόδοση του ελληνικού (αμφότερα αναμένεται να ξεπεράσουν σήμερα το 4,5%), ενώ η ανοδική τάση είναι εμφατική και γενικευμένη στα ομόλογα όλων των χωρών-μελών.

Οσο για τα χρηματιστήρια, πήραν επίσης το μήνυμα και μπήκαν σε νέο κύκλο απωλειών. Παρ’ όλα αυτά, τρισεκατομμύρια επί τρισεκατομμυρίων «νομαδικής» ρευστότητας κάπου πρέπει να επενδυθούν, αλλιώς θα έχουμε γενικευμένο «κραχ»…