Μόλις πέντε χρόνια μετά τα Panama Papers που αποκαλύφθηκαν το 2016 και προκάλεσαν μέχρι και κατάρρευση κυβερνήσεων (Ισλανδία και Πακιστάν), έρχονται στο φως της δημοσιότητας τα Pandora Papers.
Σε μία από τις μεγαλύτερες διαρροές οικονομικών εγγράφων αποκαλύπτονται ο μυστικός πλούτος και οι συναλλαγές εκατομμυριούχων παγκόσμιων ηγετών, πολιτικών, επιχειρηματιών και διασημοτήτων. Περίπου 35 σημερινοί και πρώην ηγέτες και περισσότεροι από 300 κρατικοί λειτουργοί εμφανίζονται σε αρχεία υπεράκτιων (offshore) εταιρειών.
Σύμφωνα με πληροφορίες, ανάμεσα στους ανθρώπους που έκρυψαν περιουσιακά στοιχεία σε υπεράκτιες εταιρείες συγκαταλέγονται και 283 περιπτώσεις Ελλήνων.
Μεταξύ των εμπλεκόμενων ονομάτων είναι επίσης δύο προσωπικότητες της Ε.Ε., ο Κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης και ο πρωθυπουργός της Τσεχίας Andrej Babiš.
Μια δικηγορική εταιρεία που ίδρυσε ο Αναστασιάδης λειτούργησε ως βασικός υπεράκτιος διαμεσολαβητής για πλούσιους Ρώσους, σύμφωνα με την έρευνα των Pandora Papers. Ο Babiš, ο οποίος αντιμετωπίζει εκλογές αργότερα αυτή την εβδομάδα, χρησιμοποίησε μια σειρά από υπεράκτιες εταιρίες-κέλυφος για να αγοράσει μια εκτεταμένη ιδιοκτησία, γνωστή ως Chateau Bigaud, σε ένα χωριό στην κορυφή ενός λόφου στο Mougins της Γαλλίας, κοντά στις Κάννες.
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Guardian σχετικά με την έρευνα, η κυπριακή δικηγορική εταιρεία αρνείται κάθε αδίκημα, ενώ ο Αναστασιάδης δήλωσε ότι έπαψε να έχει ενεργό ρόλο στις υποθέσεις της το 1997.
Μετά τη δημοσίευση και ο Μπάμπις έγραψε στο Twitter μια προφανή απάντηση στα δημοσιεύματα: «Ποτέ δεν έκανα κάτι παράνομο ή λάθος, αλλά αυτό δεν τους εμποδίζει να προσπαθήσουν να με δυσφημίσουν ξανά και να επηρεάσουν τις κοινοβουλευτικές εκλογές στην Τσεχία».
To δημοσιογραφικό δίκτυο International Consortium of Investigative Journalists έχει ερευνήσει συνολικά 11,9 εκατομμύρια εμπιστευτικά έγγραφα τα προηγούμενα δύο χρόνια. Τη δημοσιογραφική ομάδα αποτελούν πάνω από 650 άτομα από 117 χώρες και 150 διαφορετικά μέσα ενημέρωσης ανά τον κόσμο. 6,5 εκατομμύρια φάκελοι διέρρευσαν προέρχονται από 14 παρόχους υπηρεσιών για offshore εταιρείες και φέρνουν στο φως περισσότερες από 29.000 υπεράκτιες εταιρείες.
Το μεγάλο κόλπο
Με αρχικό κεφάλαιο λίγων εκατοντάδων δολαρίων, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να συστήσουν μία offshore εταιρεία, η ιδιοκτησία της οποίας παραμένει μυστική. Εναλλακτικά, με ένα κεφάλαιο από 2.000 έως 25.000 δολάρια, μπορούν να δημιουργήσουν ένα ίδρυμα καταπιστευτικής διαχείρισης, το οποίο τους επιτρέπει να ελέγχουν τα χρήματά τους, χωρίς ωστόσο να θεωρούνται νομικά υπεύθυνοι για τις συναλλαγές τους. Με λίγη «δημιουργική λογιστική», τα περιουσιακά στοιχεία προστατεύονται από πιστωτές, δικαστικούς κλητήρες, φοροελεγκτές ή πρώην συζύγους. Σε πολλές χώρες, η ίδρυση offshore εταιρειών και η διενέργεια συναλλαγών μέσω φορολογικών παραδείσων είναι απολύτως νόμιμη. Ωστόσο, είναι μία πρακτική που προκαλεί έντονη κριτική.
Σύμφωνα με τον Γκάμπριελ Τσούκμαν, επίκουρο καθηγητή Οικονομικών στο πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, το 10% του παγκοσμίως παραγόμενου πλούτου βρίσκεται σήμερα «κρυμμένο» σε φορολογικούς παραδείσους. Το ακριβές ποσό παραμένει άγνωστο. Έρευνα του ΟΟΣΑ το 2020 κάνει λόγο για τουλάχιστον 11,3 τρισεκατομμύρια δολάρια. Συνήθως η κοινή γνώμη συνδέει τους φορολογικούς παραδείσους με εξωτικούς προορισμούς στην Καραϊβική, αλλά τα Pandora Papers αποδεικνύουν ότι το ίδιο σύστημα λειτουργεί με επιτυχία και αλλού, για παράδειγμα στη Σιγκαπούρη, στην Ολλανδία, στην Ιρλανδία, στο Χονγκ Κονγκ, ακόμη και σε ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ.
Ο Λάξμι Κουμάρ, στέλεχος του ιδρύματος Global Financial Integrity με έδρα την Ουάσιγκτον, επισημαίνει ότι η απόκρυψη κεφαλαίων σε φορολογικούς παραδείσους έχει άμεσες συνέπειες για τις ζωές όλων μας. «Επηρεάζει την πρόσβαση στο σύστημα υγείας, την πρόσβαση του παιδιού σου στην εκπαίδευση, τις δυνατότητές σου να αποκτήσεις στέγη», λέει χαρακτηριστικά.
