Τραπεζικός «τσαμπουκάς» στον Ερντογάν

Ούτε ο Ερντογάν ούτε ο ο γαμπρός του, υπουργός Οικονομικών Μπεράτ Αλμπαράκ, είχαν αντιδράσει ή σχολιάσει με οποιονδήποτε τρόπο μέχρι αργά χθες το βράδυ την αιφνιδιαστική απόφαση της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας για αύξηση των βασικών επιτοκίων κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες, έπειτα από «πάγωμα» δύο ετών που είχε επιβάλει ο Τούρκος πρόεδρος, καθιστώντας κενό γράμμα την ανεξαρτησία της νομισματικής πολιτικής.

Ωστόσο, η ελεύθερη πτώση της τουρκικής λίρας έναντι του δολαρίου και του ευρώ προφανώς δεν άφηνε κανένα άλλο περιθώριο. Η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας (TCMB) ανακοίνωσε χθες την αύξηση του επιτοκίου αναφοράς από το 8,25% στο 10,25%. Αυτό είχε άμεση επίδραση στην ισοτιμία της τουρκικής λίρας, που ενισχύθηκε αισθητά έναντι του δολαρίου (από το ιστορικό υψηλό 7,8 προχθές, στο 7,6 χθες), αν και αργότερα έχασε μέρος των κερδών της.

Η απόφαση της τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας -προς την οποία πίεζαν καιρό οι αγορές, οι ίδιες οι εμπορικές τράπεζες, αλλά και οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης με την καταιγίδα υποβαθμίσεων της χώρας, των τραπεζών, των μεγαλύτερων δήμων και των μεγαλύτερων εισηγμένων του χρηματιστηρίου της Κωνσταντινούπολης- θεωρείται de facto τερματισμός της κηδεμονίας που της άσκησε ο Τούρκος πρόεδρος, απολύοντας μάλιστα τον περσινό Ιούλιο τον προηγούμενο διοικητή της.

Ο εκλεκτός του Ερντογάν, νέος διοικητής της TCMB, Μουράτ Ουισάλ, προχώρησε σε σειρά μειώσεων επιτοκίων, προκειμένου να υπηρετηθεί η εντολή του σουλτάνου για άφθονη και όσο το δυνατό φτηνότερη δανειακή ρευστότητα σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά.

Ωστόσο, με τον πληθωρισμό σχεδόν 4 μονάδες πάνω από τα βασικά επιτόκια της λίρας (στο 11,7% τον Αύγουστο), οι τράπεζες άρχισαν να εξαντλούν τα συναλλαγματικά τους αποθέματα, να δυσκολεύονται και οι ίδιες πλέον να δανειστούν, με τελικό αποτέλεσμα όλες οι πιέσεις να συσσωρευτούν πάνω στην τουρκική λίρα. Από την αρχή του χρόνου έχει χάσει σχεδόν το 25% της αξίας της.

Εκτός από το βασικό της επιτόκιο η κεντρική τράπεζα αύξησε επίσης το επιτόκιο έκτακτης ρευστότητας, κάτι αντίστοιχο με τον ELA του ευρωσυστήματος, στο 13,25% από το 10,6% που ίσχυε μέχρι χθες. Αυτό ήταν το έσχατο μέσο στο οποίο είχε προσφύγει η TCMB προκειμένου να παρακάμψει τις πιέσεις του Ερντογάν και να αυξήσει έμμεσα το κόστος δανεισμού.

Παρ' όλα αυτά, οι αγορές δεν είναι ακόμη ικανοποιημένες, αφού θεωρούν ότι τα πραγματικά επιτόκια παραμένουν στην ουσία αρνητικά, όσο είναι μία μονάδα και πλέον χαμηλότερα από τον πληθωρισμό. Πέραν αυτού, η χώρα αντιμετωπίζει ύφεση άνω του 10%, η ανεργία προσεγγίζει το 14% και το εμπορικό της έλλειμμα καταγράφει ρεκόρ δεκαετίας. Ο συνδυασμός με το χαοτικό γεωπολιτικό παιχνίδι της τουρκικής ηγεσίας δημιουργεί ένα μάλλον εκρηκτικό μείγμα.

Πάντως, το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης υποδέχθηκε θετικά τον αιφνιδιασμό της τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας, με άνοδο 1,53% στον βασικό του δείκτη.