Η Ευρώπη στο επίκεντρο μιας νέας πανδημίας του 21ου αιώνα.

Στον κοινό αγώνα που σήμερα δίνουμε όλοι μας για να αντιμετωπίσουμε μία νέα σύγχρονη πανδημία του 21ου αιώνα, όπως είναι η έκρηξη των κρουσμάτων ενός νέου ιού της οικογένειας των Corona ιών, ας αποδώσουμε ειδικό φόρο τιμής σε όλους τους λειτουργούς υγείας, οι οποίοι προσφέρουν υπηρεσίες κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες με αυταπάρνηση και αγνοώντας κάθε κίνδυνο ακόμη και για την ίδια τους τη ζωή. Αξίζουν την αγάπη, το σεβασμό και το θερμό χειροκρότημά μας.  

Όλα ξεκίνησαν από την πρωτεύουσα Ουχάν μιας «μικρής» επαρχίας της Λ.Δ. της Κίνας με πληθυσμό 57 εκ. κατοίκων που συμβολικά ονομάζεται Χου – μπέι, δηλαδή βόρεια της λίμνης και με το υδροηλεκτρικό φράγμα των τριών φαραγγιών στα δυτικά της. Εκεί, στις 17 Νοεμβρίου 2019, σύμφωνα με μαρτυρίες, εντοπίστηκε το πρώτο κρούσμα ενός νέου ιού της οικογένειας των corona ιών που προσέβαλε έναν 55χρονο.

Οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες. Στις 31 Δεκεμβρίου, για πρώτη φορά, ανακοινώθηκε επίσημα από τις Κινεζικές Αρχές στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ότι στην πόλη Ουχάν παρατηρήθηκε μία πνευμονία αγνώστου αιτίας. Στις 30 Ιανουαρίου 2020 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) των Ηνωμένων Εθνών ανακοινώνει ότι η έκρηξη των κρουσμάτων είναι πλέον «Διεθνούς Ανησυχίας» και την 1η Μαρτίου όλοι μιλούν για το νέο ιό με την επιστημονική ονομασία COVID-19 που ο Οργανισμός ανακηρύσσει ως πανδημία!

Κατά τους εκπροσώπους του ΠΟΥ, έχουμε να αντιμετωπίσουμε μία πανδημία σε αχαρτογράφητες περιοχές και της οποίας η εξέλιξη προξενεί έντονη ανησυχία σε διεθνές επίπεδο. Μέχρι σήμερα έχουν αναφερθεί 132.000 περιστατικά από 123 χώρες και 5.000 συνάνθρωποί μας να έχουν χάσει τη ζωή τους. Το ελπιδοφόρο είναι ότι ενώ 81.000 από τα περιστατικά αυτά έχουν αναφερθεί στην Κίνα, εκεί η εξέλιξη της νόσου έχει ελεγχθεί σε σημαντικό βαθμό και η επέκταση του ιού έχει ελαχιστοποιηθεί σε μηδενικό σχεδόν επίπεδο.

Ωστόσο, η Ευρώπη σήμερα βρίσκεται στο επίκεντρο της πανδημίας και ο ιός έχει περάσει όλα τα εθνικά σύνορα και είναι ante portas. Χιλιάδες τα κρούσματα στην Ιταλία, την Ισπανία, τη χώρα μας και τις άλλες χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σαρωτικά τα μέτρα «κοινωνικής απόστασης» με εθνικά σχέδια για απαγόρευση κάθε μεγάλης εκδήλωσης που συγκεντρώνει πάνω από 1.000 ανθρώπους, περιορισμούς στις κοινωνικές συναναστροφές, κλείσιμο καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος και άλλα μέτρα σημαντικού κοινωνικού και οικονομικού κόστους.

Μπροστά σ' αυτό το αχαρτογράφητο τοπίο όλοι αναρωτιόμαστε, υπάρχει άραγε κάποιο μυστικό που κρύβει η πανδημία του corona ιού;

Κατ' αρχήν να λύσουμε το θέμα της προέλευσης της ονομασίας του. Όπως πάντα συμβαίνει στην ιατρική η ονομασία του ιού είναι ελληνική και το όνομα το πήρε γιατί στο μικροσκόπιο ο ιός εμφανίζεται με μία «Κορώνα», λατινικά Corona, γύρω του ως ένα είδος «φωτοστέφανου». Ανήκει, δηλαδή, στην οικογένεια των Corona ιών με την επιστημονική ονομασία που του έδωσε ο ΠΟΥ ως COVID-19. Η διάγνωσή του είναι διαφορετική σε σχέση με τους άλλους Corona ιούς που γνωρίζουμε και προξενούν κοινά κρυολογήματα εύκολα αντιμετωπίσιμα.

Στο επίπεδο του κινδύνου, κατά την επιστημονική βιβλιογραφία, οι Corona ιοί διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους. Κάποιοι ιοί μπορεί να επιφέρουν το θάνατο στο 30% των κρουσμάτων και κάποιοι άλλοι είναι σχεδόν αβλαβείς όπως το κοινό κρυολόγημα. Τα κοινά συμπτώματα μόλυνσης περιλαμβάνουν αναπνευστικά προβλήματα, πυρετό, βήχα, δύσπνοια και αναπνευστικές δυσκολίες. Στις πλέον σοβαρές των περιπτώσεων η μόλυνση μπορεί να προκαλέσει πνευμονία, οξύ αναπνευστικό σύνδρομο, βλάβη στους νεφρούς και μπορεί ακόμη να επιφέρει και το θάνατο στα πλέον κρίσιμα περιστατικά.

Ωστόσο, δεν πρέπει να πανικοβαλλόμαστε αμέσως όταν διαπιστώνουμε ότι έχουμε κάποια από τα προαναφερθέντα συμπτώματα. Στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα απλό κρυολόγημα. Αμέσως, όμως, πρέπει να ενημερώσουμε το γιατρό μας ή να ζητήσουμε βοήθεια από οποιαδήποτε δομή υγείας. Ένα τεστ είναι το μοναδικό μέσο για να διαπιστώσουμε εάν έχουμε προσβληθεί από τον ιό ή όχι. Από εκεί και μετά είμαστε στα χέρια των λειτουργών υγείας και λαμβάνονται όλα τα αναγκαία μέτρα πρόληψης και θεραπείας.

Αντιμέτωποι, λοιπόν, με τη νέα αυτή κατάσταση υγείας, περισσότερο από ποτέ, έχουμε υποχρέωση στον εαυτό μας αλλά και στους γύρω μας γνωστούς και αγνώστους να κατανοήσουμε ότι πρόκειται για κάτι εξαιρετικά πρωτόγνωρο δύσκολο με πολλές αβεβαιότητες   και αφού οπλιστούμε με υπομονή να πειθαρχήσουμε στους αυστηρούς κανόνες διαχείρισης της απειλής που ακόμα δεν ξέρουμε την έκταση της..... αλλά και να επαναξιολογήσουμε τις προτεραιότητες μας στην ζωή μας.

Από την άλλη πλευρά, εκτιμώ ότι δικαιολογημένα μπορεί να οδηγηθούμε στο συμπέρασμα ότι το μεγάλο μυστικό που δυνατόν να κρύβει η νέα αυτή πανδημία και καλύπτεται κάτω από  το κόκκινο χαλί που έχει στρωθεί για την υποδοχή  του καινούργιου Guest Star του  σημερινού  Corona ιού, δεν μπορεί να είναι άλλο από τη μακροχρόνια έκθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες που αναμφισβήτητα επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα και είναι το υπόστρωμα και η αιτία που δεν έχει ο οργανισμός μας  τις αντοχές να σκοτώσει εύκολα μικρόβια και ιούς όπως ο νέος.

Το αποδεικνύει εξάλλου η εξέλιξη των τελευταίων 100 χρόνων όπου, κατά τον  Gill Kaplan, εμφανίστηκε μεγάλος αριθμός ασθενειών που δεν προϋπήρχαν στην ανθρώπινη ιστορία και κανείς δεν ξέρει με απόλυτη σιγουριά τι μεσολάβησε ώστε να αυξηθούν τα νοσήματα που το μόνο που ξέρουμε είναι ότι η εμφάνιση τους συνδέεται με  μηχανισμούς  ανοσίας.

Γνωρίζουμε ότι το ανοσοποιητικό μας σύστημα μας προφυλάσσει  από φλεγμονές με  μηχανισμούς  επίθεσης που διαθέτει εναντίον των μικροβίων ή των ουσιών που μπαίνουν στον οργανισμό μας από τις οδούς έκθεσης πού είναι το αναπνευστικό σύστημα το πεπτικό σύστημα και το δέρμα. Όμως σε άτομα που αναπτύσσουν «αυτο-ανοσία» και πάσχουν από αυτό-άνοσα νοσήματα τα κύτταρα του ανοσοποιητικού «τρελαίνονται» και επιτίθενται σε υγιείς ιστούς.

Κανείς δεν μπορεί με απόλυτη βεβαιότητα να προσδιορίσει τον λόγο της αύξησης των αυτό-άνοσων νοσημάτων, όμως, διαρκώς έχουμε επιστημονικές ενδείξεις ότι η έκθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες παίζει έναν σημαντικό ρόλο1. Φαίνεται ότι η γονιδιακή προδιάθεση είναι σημαντική για την εμφάνιση των αυτό-άνοσων νοσημάτων αλλά δεν εξηγεί επαρκώς την αύξηση τους. Το πιθανότερο είναι να πρόκειται για τον συνδυασμό της επίδρασης των περιβαλλοντικών παραγόντων  με γονιδιακή ευαισθησία ή προδιάθεση.

Η περιβαλλοντική έκθεση περιλαμβάνει ότι τρώμε, πίνουμε, αναπνέουμε ή εκτιθέμεθα όπως η κοσμική ακτινοβολία αλλά και η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Εκατομμύρια τόνοι βιομηχανικών ουσιών φτιαγμένες από τον άνθρωπο και ανύπαρκτες μέχρι πριν τουλάχιστον 100 χρόνια βρίσκονται  στην τροφή μας στον τρόπο ζωής μας, στις κοινωνικές μας  δραστηριότητες  και η πρώτη αντίδραση του οργανισμού μας είναι να προσπαθήσει να τις αντιμετωπίσει .

Συνήθως δεν αντιλαμβανόμαστε άμεσα την βλάβη που υφίσταται ο οργανισμός μας γιατί η τοξική επίδραση της περιβαλλοντικής έκθεσης είναι χαμηλή και ύπουλη που δεν προκαλεί άμεσα ορατά αποτελέσματα. Όμως στην μάχη του να αυτό-ιαθεί καλεί τους στρατιώτες του , τα λευκά αιμοσφαίρια που στο πεδίο της μάχης δηλαδή της φλεγμονής για να εξουδετερώσουν το τοξικό αίτιο. Σιγά σιγά όμως  κουράζεται ο οργανισμός και  αποδυναμώνεται το ανοσοποιητικό μας σύστημα που είναι ουσιαστικά η άμυνα του οργανισμού μας.

Είχαμε και παλαιότερα επιδημίες και πανδημίες  χολέρας, βουβωνικής πανώλης, ανεμοβλογιάς .....αλλά και HIV με θανάτους εκατομμυρίων ανθρώπων. Η αλήθεια είναι ότι σήμερα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια σοβαρή  απειλή που δεν μοιάζει δυστυχώς με τίποτα προηγούμενο. Και αυτό ας μην γελιόμαστε συμβαίνει γιατί δεν  έχουμε όλοι τα ίδια όπλα, γιατί δεν έχουμε όλοι τις ίδιες άμυνες, αλλά και το κυριότερο, δεν ξέρουμε πως συμπεριφέρεται ο περίφημος ιός, τι ιδιότητες έχει, με τι όπλα μπορούμε να τον πολεμήσουμε.   

 Ο καθένας έχει τις δικές του δυνάμεις για να το αντιμετωπίσει και βέβαια ας έχουμε στον νου μας ότι ζούμε στην 4η Βιομηχανική εποχή που η ακούσια η εκούσια περιβαλλοντική έκθεση έχει επιβαρύνει σε άλλους λίγο και σε άλλους πολύ το ανοσοποιητικό μας σύστημα και αυτό γιατί με το πρόσχημα ότι βελτιώνεται η ζωή μας  τα θέλουμε όλα όσα μας προσφέρει ο ακατανίκητος καταναλωτισμός χωρίς να υπολογίζουμε τις αρνητικές επιπτώσεις .Από Φυτοφάρμακα στην τροφή μας μέχρι τα καθαριστικά στα ντουλάπια μας και τα καλλυντικά στο μπάνιο μας χημικές ουσίες παρεμβαίνουν στις λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος ακόμα και πριν από την γέννηση του ελαττώνοντας τις άμυνες του. 

* Καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ - ειδικεύεται σε θέματα περιβάλλοντος και υγείας