«Εκκωφαντική σιωπή» στη μνήμη των 50.000 Εβραίων

«Μέγιστη απουσία, ένοχη σιωπή, σιωπηλή συγγνώμη». Με αυτό το τρίπτυχο, πολίτες αλλά και επισκέπτες της Θεσσαλονίκης απέτισαν χθες φόρο τιμής στη μνήμη των περίπου 50.000 Εβραίων της πόλης που χάθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ομιλίες δεν έγιναν, όπως ήταν άλλωστε προγραμματισμένο, αλλά η συγκίνηση και συμμετοχή υπηρέτησαν απόλυτα αυτό που περιγράφει ο ποιητής ως «εκκωφαντική σιωπή».

Την εκδήλωση διοργάνωσε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ανταποκρινόμενο σε μια ιδέας του Ομότιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Φίλιππου Ωραιόπουλου, που ανέλαβε και την κατάρτιση του προγράμματος. Βασικοί συντελεστές τα Τμήματα Θεάτρου και Κινηματογράφου της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, τα Τμήματα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών και Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, το Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών και το Εργαστήριο Μελέτης του Πολιτισμού, των Συνόρων και του Κοινωνικού Φύλου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας (ΠΑΜΑΚ), το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (ΚΘΒΕ), το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (ΦΚΘ), ο Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (ΜΟΜus) και το Ατυπο Στούντιο νεοΠοιητικής.

Σε όλους τους συμμετέχοντες διανεμήθηκε μια ασπρόμαυρη καρτ ποστάλ που στη μια πλευρά απεικονίζει τα εβραϊκά κοιμητήρια που βρίσκονται εντός της πανεπιστημιούπολης και στην άλλη παραθέτει το ποίημα του Πολ Κελάν «Φούγκα του θανάτου».

«Η ιδέα προέκυψε από μια αντίφαση, δεν είναι μια γιορτή για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τους Ναζί, ούτε μια πορεία μνήμης για το Ολοκαύτωμα. Είναι η σχέση των δύο, η οποία συμπυκνώνεται τη στιγμή που απελευθερώνεται η πόλη και γίνεται μια μεγάλη γιορτή στις 30 Οκτωβρίου, από την οποία λείπουν 50.000 Εβραίοι συμπολίτες, όπως την περιγράφει ο Γιώργος Ιωάννου», εξήγησε ο κ. Ωραιόπουλος.

Η σιωπηρή πορεία διέσχισε τη λεωφόρο Νίκης, έκανε ολιγόλεπτη στάση στην Αγίας Σοφίας, προκειμένου να αναγνωστεί η περιγραφή του Γιώργου Ιωάννου για την ημέρα απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης από τον ηθοποιό Δήμητρα Ναζίρη και συνέχισε για να καταλήξει στο μνημείο του παλαιού εβραϊκού νεκροταφείου στην πανεπιστημιούπολη όπου ακολούθησε απαγγελία ποιημάτων.

Σε κλίμα συγκίνησης και προβληματισμού διαβάστηκαν ποιήματα της Ραχήλ Εϊντζελ Νάγκλερ, του Χόρχε Λουίς Μπόρχες, του Μανόλη Αναγνωστάκη και του Μάρκου Μέσκου από τους ηθοποιούς του ΚΘΒΕ Χριστίνα Σωτηριάδου και Χρήστο Παπαδόπουλο. Η τραγουδίστρια και συνθέτις Σαβίνα Γιαννάτου ερμήνευσε ένα σεφαραδίτικο τραγούδι κι έναν επικήδειο θρήνο για τα θύματα του Ολοκαυτώματος.

«Δεν είμαστε από τους συνδιοργανωτές της εκδήλωσης, είμαστε κι εμείς καλεσμένοι όπως όλοι, αλλά αυτό δεν μειώνει την αξία της προσπάθειας και τον κόσμο που έχει έρθει για να πει από μόνος του ό,τι θυμάται, ό,τι γνωρίζει και πως δεν θα επιτρέψει να επαναληφθεί ένα Ολοκαύτωμα», δήλωσε ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης Δαυίδ Σαλτιέλ.

Αξιοσημείωτο ότι στη συμβολή των οδών Ιωνος Δραγούμη και Νίκης από όπου διήλθε η πορεία, πολίτες κάθε ηλικίας και διερχόμενοι κυρίως από το φεστιβάλ κινηματογράφου που γίνεται απέναντι, στο λιμάνι, έσπευσαν να πάρουν πληροφορίες για το ιστορικό γεγονός και αρκετοί στη συνέχεια να συμμετάσχουν.

Ο πρόξενος των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη, Γκρέγκορι Φλέτσερ, που παραβρέθηκε, τόνισε ότι «είναι πολύ θετικό που άλλες οντότητες θυμούνται τι συνέβη και προσπαθούν να διασφαλίσουν ότι δεν θα ξεχαστεί, είναι σημαντικό πως συμμετέχουν πολλοί άνθρωποι, είναι υπέροχο και πολύ σημαντικό για το μέλλον, για τις επόμενες γενιές, να μαθαίνουν αυτή τη φριχτή ιστορία, ώστε να μην επαναληφθεί».