Αθήνα, 29°C
Αθήνα
Αίθριος καιρός
29°C
29.8° 28.0°
3 BF
35%
Θεσσαλονίκη
Ελαφρές νεφώσεις
28°C
29.3° 26.6°
2 BF
44%
Πάτρα
Ελαφρές νεφώσεις
29°C
29.0° 29.0°
1 BF
58%
Ιωάννινα
Ελαφρές νεφώσεις
19°C
18.9° 18.9°
1 BF
94%
Αλεξανδρούπολη
Ελαφρές νεφώσεις
28°C
27.9° 27.9°
2 BF
51%
Βέροια
Αίθριος καιρός
28°C
28.2° 28.2°
1 BF
48%
Κοζάνη
Αραιές νεφώσεις
17°C
17.4° 17.4°
3 BF
88%
Αγρίνιο
Σποραδικές νεφώσεις
26°C
26.1° 26.1°
1 BF
50%
Ηράκλειο
Αίθριος καιρός
24°C
25.2° 23.8°
4 BF
72%
Μυτιλήνη
Αίθριος καιρός
27°C
27.7° 26.5°
2 BF
45%
Ερμούπολη
Αίθριος καιρός
26°C
26.4° 26.4°
4 BF
44%
Σκόπελος
Αίθριος καιρός
26°C
25.7° 25.7°
0 BF
50%
Κεφαλονιά
Αίθριος καιρός
28°C
27.9° 27.9°
4 BF
61%
Λάρισα
Αραιές νεφώσεις
27°C
26.9° 26.9°
2 BF
39%
Λαμία
Αραιές νεφώσεις
26°C
28.4° 26.3°
2 BF
32%
Ρόδος
Αίθριος καιρός
25°C
25.4° 24.8°
3 BF
76%
Χαλκίδα
Αίθριος καιρός
28°C
27.7° 27.7°
2 BF
22%
Καβάλα
Ελαφρές νεφώσεις
28°C
28.3° 24.3°
2 BF
44%
Κατερίνη
Σποραδικές νεφώσεις
27°C
27.0° 26.4°
2 BF
65%
Καστοριά
Ελαφρές νεφώσεις
21°C
20.7° 20.7°
0 BF
68%
ΜΕΝΟΥ
Τετάρτη, 18 Ιουνίου, 2025
laos
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
Οταν πενθούμε μαζί, χτίζουμε κοινότητα και αντιστάσεις απέναντι στην κανονικοποίηση της βίας

Η θλίψη και το πένθος είναι δικαίωμα όλων

Στη Γάζα οι άνθρωποι πεθαίνουν από υποσιτισμό και οι προλήψιμες ασθένειες προκαλούν θνησιμότητα. Στις περισσότερες αφρικανικές χώρες συμβαίνει ακριβώς το ίδιο. Στη Δύση μικροί και μεγάλοι πεθαίνουν από κυτταρικές μεταλλάξεις μέσα σε νοσοκομεία. Πώς αξίζει τελικά να πεθαίνουν οι άνθρωποι και από τι εξαρτάται ο τρόπος που φεύγουμε από τη ζωή και ο τρόπος που πενθούμε τους νεκρούς μας;

Στη «Γέννηση της Βιοπολιτικής» ο Μισέλ Φουκό αντιμετωπίζει τόσο τον θάνατο όσο και τη ζωή ως εργαλεία εξουσίας. Στα χνάρια της φουκοϊκής σκέψης ο Τζόρτζιο Αγκάμπεν υποστηρίζει πως ο θάνατος δεν είναι μόνο φυσικός, αλλά κυρίως πολιτικός καθώς αφορά τη σχέση του ανθρώπου με την εξουσία και το πώς το κράτος μπορεί να αποφασίζει για το αν η ζωή αξίζει να βιωθεί.

Το βιβλίο της Κυριακής Διάμεση «Οπως αξίζει να πεθαίνουν οι άνθρωποι» (εκδ. Μωβ Σκίουρος) λειτούργησε ως πυροδότης για έναν αναστοχασμό γύρω από τον τρόπο που πεθαίνουμε σήμερα. Οι δεκαπέντε μικρές ιστορίες υφαίνουν ένα μωσαϊκό αποχαιρετισμών, ενώ κοινός θεματικός άξονας για όλες τις ιστορίες είναι ο θάνατος. Η συγγραφέας μάς δείχνει πως η απώλεια αποκαλύπτει την εξάρτηση του εαυτού από τον Αλλον και μας καλεί να αναρωτηθούμε τι σημαίνει τελικά να ζουν και να πεθαίνουν οι άνθρωποι «όπως αξίζει». Κι έπειτα αυτή η σκέψη μάς οδηγεί αναπόδραστα σε άλλες όπως στην κοινωνική σιωπή γύρω από τον θάνατο, κάτι που δυσχεραίνει την ειλικρινή διαχείριση του πένθους και στον τρόπο που αποχαιρετούμε τους νεκρούς μας στον καπιταλιστικό κόσμο όπου κυριαρχεί η κουλτούρα της νεότητας και συνεπώς και ένας είδος καταστολής της θνητότητας.

Πώς πεθαίνουν και πώς θρηνούν οι άνθρωποι της ύστερης νεωτερικότητας; Το πένθος μάς αποκαλύπτει πώς υπάρχουμε πάντα σε σχέση με τους Αλλους. Στο βιβλίο «Ευάλωτη ζωή» η Τζούντιθ Μπάτλερ θίγει την πολιτική διάσταση του πένθους. Μας δείχνει πως το πένθος δεν είναι ιδιωτική πράξη, αλλά δημόσιο γεγονός. Αποτελεί συνεπώς πολιτική πράξη από τη στιγμή που δεν είναι όλες οι ζωές «άξιες» να θρηνηθούν.

Εχετε σκεφτεί πώς κάποιοι αποκλείονται από το δικαίωμα στη θλίψη και ποιος δικαιούται να πενθεί; Εχετε αναρωτηθεί πώς η νεωτερικότητα έχει επιδράσει στη διεργασία του πένθους; Η Δύση είναι αδιάφορη απέναντι στους θανάτους των Παλαιστινίων και των Ιρακινών, γράφει η Μπάτλερ. Το πένθος είναι μόνο για «εμάς» κι όχι για «αυτούς».

Την ίδια στιγμή στη Δύση οι άνθρωποι πεθαίνουν κυρίως μέσα στα νοσοκομειακά ιδρύματα, ενώ ο θρήνος ιατρικοποιείται. Δεν αναγνωρίζεται δηλαδή ως φυσική αντίδραση στην απώλεια, αλλά ως αδυναμία ή ως παθολογικό σύμπτωμα που θα πρέπει να θεραπευτεί γρήγορα έτσι ώστε το άτομο να επανέλθει στην κανονικότητα άμεσα σε έναν κόσμο που έχει μάθει να εξελίσσεται καταναλώνοντας πράγματα και σώματα. Ο καπιταλιστικός κόσμος δεν αφήνει χώρο και χρόνο για θλίψη. Επιβάλλει λήθη ή ταχεία επαναφορά στην κανονικότητα και γρήγορη επιστροφή στην «παραγωγική» ζωή προτείνοντας καταναλωτικές διεξόδους, υπηρεσίες και προϊόντα για να το κάνει διαχειρίσιμο. Παράλληλα το πένθος αισθητικοποιείται στα μέσα κοινωνικές δικτύωσης, καθώς επιτελείται δημόσια μέσα από φωτογραφίες και αφιερώματα με αποτέλεσμα να μετατρέπεται σε αντικείμενο κατανάλωσης και να μη βιώνεται αυθεντικά.

Στο «Φως των νεκρών αστεριών» (εκδόσεις Κέλευθος) ο Massimo Recalcati προσεγγίζει το πένθος, εκκινώντας από τη φροϊδική θεώρηση και διατρέχοντας όλες τις πιθανές διεργασίες του πένθους, από τη μανιακή μέχρι την καταθλιπτική. Το πένθος όμως δεν είναι μόνο ψυχολογική διαδικασία, αλλά πεδίο σύγκρουσης ανάμεσα σε εξουσία και υποκειμενικότητα, ένα μετασχηματιστικό γεγονός όπου το υποκείμενο επαναπροσδιορίζεται μέσα στη ροή της ζωής και της επιθυμίας, σκέψη δανεική από τον Ζιλ Ντελέζ.

Μόνο που στον σύγχρονο δυτικό κόσμο η συλλογική πένθιμη εμπειρία έχει υποβαθμιστεί. Το άτομο καλείται να διαχειριστεί ατομικά την οδύνη της απώλειας.

Το στοίχημα είναι να επινοήσουμε νέες μορφές συλλογικού πένθους που θα αντιστέκονται στην εργαλειοποίηση και στην αισθητικοποίηση του πένθους. Το στοίχημα είναι να μην παραδινόμαστε στην ευκολία της λήθης στην οποία μας ωθεί ο καπιταλιστικός τρόπος ζωής μας. Γιατί το πένθος είναι μια μορφή πολιτικής αντίστασης, διότι το συλλογικό πένθος -φράση δανεική από την Μπάτλερ- μπορεί να γίνει μορφή πολιτικής δράσης και αντίστασης. Γιατί οι άνθρωποι θα πρέπει να πεθαίνουν και εν συνεχεία να ζουν στη μνήμη μας όπως τους αξίζει, παραφράζοντας την Κυριακή Διαμέση. Γιατί όταν πενθούμε μαζί, χτίζουμε κοινότητα και αντιστάσεις απέναντι στην κανονικοποίηση της βίας. Διότι το συλλογικό πένθος μπορεί να αναδείξει και να αντιπαλέψει τις βιοπολιτικές λογικές που αποφασίζουν ποιοι αξίζει να ζουν, πώς θα ζουν και πώς θα πεθαίνουν.

Google News ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ GOOGLE NEWS
Η θλίψη και το πένθος είναι δικαίωμα όλων

ΣΧΕΤΙΚΑ ΝΕΑ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΕ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ

Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.

Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.

Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.

Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.

Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας