Κανένας δεν μπορεί να αγνοήσει τη σχέση κλιματικής αλλαγής και ψυχικής υγείας. Η Διεθνής Ψυχαναλυτική Εταιρεία χαρακτήρισε την κλιματική αλλαγή ως τη «μεγαλύτερη απειλή για την ψυχική υγεία τον 21ο αιώνα» δεδομένου πως η οικολογική αγωνία για το μέλλον του πλανήτη θεωρείται μια από τις ψυχικές διαταραχές που βασανίζουν τον σύγχρονο άνθρωπο. Μήπως ήρθε η ώρα να αποσυνδεθούμε από τις οθόνες και να κάνουμε ενσώματες επαφές σε χώρους με πράσινο που παρέχουν τη δυνατότητα δραστηριοτήτων με άξονα την ψυχική μας υγεία, ιδίως των παιδιών και των εφήβων;
Μια πρόσφατη έκθεση της UNICEF κατέληξε πως τα παιδιά, οι έφηβοι και οι νέοι ενήλικες είναι επίσης ιδιαίτερα ευάλωτοι στις επιπτώσεις του χρόνιου στρες και το κλιματικό άγχος μπορεί να επηρεάσει τον κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης, άγχους και διαταραχών, χρήσης ουσιών. Η κλιματική κρίση είναι κρίση των δικαιωμάτων των παιδιών, σύμφωνα με την οργάνωση του ΟΗΕ για τα παιδιά. Η UNICEF εκτιμά πως 307.763 παιδιά διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να πληγούν από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα. Οι ειδικοί ψυχικής υγείας που εργάζονται με εφήβους επιβεβαιώνουν τα ευρήματα της συγκεκριμένης έκθεσης τονίζοντας πως οι ψυχολογικές αποκρίσεις μας στην κλιματική αλλαγή, όπως η παραίτηση, η ενοχή και η απόγνωση πολλαπλασιάζονται. Αυτά τα συναισθήματα προκαλούνται από την αβεβαιότητα για την υγεία και το μέλλον του κόσμου, το οποίο είναι άμεσα συνδεδεμένο με τη βιωσιμότητά μας.
Τα παραπάνω δεν είναι καινούργια. Πριν από δυο δεκαετίες, το 2003 ο φιλόσοφος Γκλεν Αλμπρεχτ εισήγαγε τον όρο Σολασταλγία, για να περιγράψει το αίσθημα πένθους που προκύπτει από την κλιματική αλλαγή, την ψυχική οδύνη έπειτα από μια περιβαλλοντική καταστροφή ή την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και την ψυχική δυσφορία εξαιτίας των απωλειών που επίκεινται. Πριν από μερικά χρόνια, η Ρενέ Λέρτζμαν εισήγαγε την έννοια της «περιβαλλοντικής μελαγχολίας που αργά πλην σταθερά είχε ήδη αρχίσει να λαμβάνει διαστάσεις επιδημίας στον διαρκώς θερμαινόμενο κόσμο μας».
Σήμερα σύσσωμη η επιστημονική κοινότητα συμφωνεί πως οι επιπτώσεις των ακραίων καιρικών φαινομένων συσχετίζονται με την εμφάνιση μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής. Η ψυχική δυσφορία για τον τρόπο με τον οποίο «κατοικούμε» τον πλανήτη μοιάζει να αφορά περισσότερο τη νέα γενιά. Οι έφηβοι και οι νέοι ενήλικες είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στις επιπτώσεις του κλιματικού άγχους που συσχετίζεται με την εμφάνιση κατάθλιψης και χρήση ουσιών. Η οικο-αγωνία μάς αφορά όλους όσοι έχουμε χάσει το αίσθημα ασφάλειας, την ικανότητα να προβάλουμε τον εαυτό μας στο μέλλον.
Την ίδια στιγμή η νέα γενιά θεωρείται ο κατεξοχήν εκφραστής του όρου «οικοψυχολογία», ο οποίος αποτυπώθηκε το 1989 από μια παρέα ακαδημαϊκών στο Μπέρκλεϊ. Ο Θίοντορ Ρόζακ, ο οποίος επισημοποίησε τον όρο «οικοψυχολογία» στο βιβλίο του «Η φωνή της Γης», αποσαφήνισε πως επιδίωξη της οικοψυχολογίας είναι να θεραπεύσει την πιο θεμελιώδη αποξένωση μεταξύ του ατόμου και του φυσικού περιβάλλοντος, μέσα από την αφύπνιση της αίσθησης της περιβαλλοντικής αμοιβαιότητας που βρίσκεται μέσα στο οικολογικό ασυνείδητο.
Στα χρόνια της κλιματικής κρίσης, η ψυχοθεραπεία οφείλει να βγει από το δωμάτιο. Ιδίως όταν απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους.
Πριν από περίπου δύο χρόνια στο Κάλγκαρι, πόλη της καναδικής επαρχίας της Αλμπέρτας, εγκαινιάστηκε το πρώτο πάρκο για την ψυχική υγεία, απευθυνόμενο κυρίως σε παιδιά και εφήβους. Για τον σχεδιασμό και την κατασκευή του χώρου πρασίνου χρειάστηκε πολυετής έρευνα. Οι κοινοτικοί κήποι θεωρούνται εξαιρετικές ευκαιρίες για τη σύνδεση με τους άλλους και την ύπαιθρο ενώ οι εμπειρίες στη φύση δημιουργούν δεσμούς που ενισχύουν την αίσθηση του κοινού σκοπού, ενώ παράλληλα διαμορφώνουν κοινωνικές σχέσεις που είναι ζωτικής σημασίας για την ψυχική υγεία καθώς καλλιεργούν την αίσθηση της συντροφικότητας. Για αρκετά χρόνια οι ειδικοί ψυχικής υγείας δεν είχαν συνειδητοποιήσει τον καταλυτικό ρόλο που παίζουν οι «χώροι πράσινου» στην ψυχιατρική αποκατάσταση. Σήμερα δεν έχουμε δικαιολογία. Γνωρίζουμε και οφείλουμε να δράσουμε τοποθετώντας τη θεραπεία της ψυχής των παιδιών και των εφήβων στο φυσικό της περιβάλλον. Τα οφέλη είναι τεράστια και πολλά.
Ενδεικτικά η πραγματοποίηση υπαίθριων δραστηριοτήτων σε φυσικό περιβάλλον βελτιώνει κατά 30% τα συμπτώματα των παιδιών με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Ηδη σε αρκετές πόλεις του δυτικού κόσμου οι γιατροί συνταγογραφούν χρόνο στα παιδιά να παίζουν σε πάρκα, ως πρόληψη ή ως συμπλήρωμα φαρμακευτικής αγωγής για τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ.
Επιπροσθέτως έχει αποδειχθεί μέσα από διεθνείς έρευνες πως η δημιουργία χώρων αναψυχής πρασίνου μπορεί να σώσει μικρούς και μεγάλους από την κατάθλιψη, τις κρίσεις πανικού, τις αγχώδεις διαταραχές, ενώ συμβάλλουν στη μείωση των ποσοστών νεανικής παραβατικότητας και σχολικού εκφοβισμού. Ας διεκδικήσουμε ένα δομημένο περιβάλλον ικανό να προλάβει και να θεραπεύσει τις όποιες ψυχικές δυσλειτουργίες, έναν πολεοδομικό σχεδιασμό που μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση της ψυχολογίας μικρών και μεγάλων και, γιατί όχι, ακόμα και στην επανένταξη των ψυχικά νοσούντων.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας