Ο Σαουδάραβας ψυχίατρος που ζούσε στη Γερμανία και μισούσε το Ισλάμ σε σημείο να προκαλέσει μια πολύνεκρη επίθεση εγείρει το ζήτημα των ταυτοτήτων στον μετανεωτερικό κόσμο.
Η έκφραση ενός ακροδεξιού παραληρήματος και το βίαιο πέρασμα στην πράξη από έναν άνθρωπο που υπηρετεί την ψυχική υγεία και προέρχεται από τη Σαουδική Αραβία αντανακλούν τον πόλεμο των ταυτοτήτων ή καλύτερα τον «πόλεμο των υποκειμενικοτήτων», όρος δανεικός από τον Γαλλοτυνήσιο ψυχαναλυτή Φετί Μπενσλαμά.
Ποια ταυτότητα ή ποιες ταυτότητες έκαναν τον Ταλέμπ να σκορπίσει τον θάνατο στη Γερμανία και να μετατρέψει τους πολίτες της χώρας που τον υποδέχτηκε σε αντικείμενα εκτόνωσης μίσους; Μια ταυτότητα που δεν έχει οικουμενική διάσταση -γράφει ο Γάλλος στοχαστής Αλέν Μπαντιού- σημαίνει αποκλεισμούς και διώξεις όσων δεν τη συμμερίζονται. Ερευνες έχουν δείξει ότι η εμπειρία της ασυμφωνίας ανάμεσα στις ταυτότητες που κάποιος προκρίνει για τον εαυτό του και τις αντιλήψεις που έχουν οι άλλοι γι’ αυτόν έχει επιπτώσεις στην ψυχολογική ευημερία και την κοινωνική προσαρμογή του ατόμου. Πώς μπορεί να επιτευχθεί η ειρηνική συμβίωση διαφορετικών ταυτοτήτων εντός του ίδιου ατόμου;
Κάθε άτομο οικοδομεί την πολιτισμική του ταυτότητα βάσει σταθερών και μεταβαλλόμενων στοιχείων. Αυτό σημαίνει πως συνδυάζει τα χαρακτηριστικά της ομάδας στην οποία ανήκει και παράλληλα τις ατομικές του ιδιαιτερότητες, την υποκειμενικότητά του. Κι αυτός ο συνδυασμός καθιστά κάθε υποκείμενο μοναδικό. Μόνο που η δόμηση της ταυτότητας -που είναι διαρκώς μεταβαλλόμενη- βασίζεται στη διαπραγμάτευση της διαφορετικότητάς της, τόσο εντός μας όσο και εκτός μας. Για αυτούς και άλλους πολλούς λόγους η πολιτισμική ταυτότητα από μόνη της είναι ένα υβρίδιο που υπόκειται σε διαφοροποιήσεις σε όλη τη διάρκεια της ζωής των ανθρώπων μέσω της επαφής τους με άλλες πολιτισμικές ταυτότητες ή με την αλλαγή του τόπου διαμονής.
Ο 50χρονος Ταλέμπ αιματοκύλισε μια χριστουγεννιάτικη αγορά πιστεύοντας πως προασπίζεται το έθνος που κάποτε τον υποδέχτηκε και μαχόμενος ενάντια στον ισλαμιστικό εξτρεμισμό. Ο Αλ Αμπντουλμοχσέν έφυγε από τη Σαουδική Αραβία αφού απειλήθηκε η ζωή του εκεί. Απαρνήθηκε το Ισλάμ και εγκαταστάθηκε στη Γερμανία την οποία αρχικά θαύμαζε. Στην πορεία άρχισε να βοηθά Σαουδάραβες αιτούντες άσυλο και κυρίως γυναίκες, εκφράζοντας ανοιχτά ότι είχε αποκηρύξει την ισλαμική του πίστη. Τα τελευταία χρόνια άρχισε να δυσφορεί με τη γερμανική μεταναστευτική πολιτική θεωρώντας πως προωθεί τον εξισλαμισμό της χώρας. Είχε μάλιστα κάνει μια σειρά αναρτήσεων όπου μιλούσε για ισλαμοποίηση της Γερμανίας και της Ευρώπης και ζητούσε εκδίκηση. Πόσο σχετική είναι η παρανοϊκή κοσμοαντίληψη του Ταλέμπ με την ιστορία των κοινωνιών που την κυοφόρησαν; Οι ψυχικές συνθήκες κάθε τρομοκρατικής πράξης, οι λόγοι για τους οποίους η συμβολική τάξη δεν μπόρεσε να συγκρατήσει το υποκείμενο να απολαύσει μια κτηνωδία πέρα από τον νόμο;
Στις «Πηγές της τρομοκρατίας», η Γαλλίδα ψυχαναλύτρια Ελέν Λεγέ αναδεικνύει τη συνάφεια ανάμεσα στην ισλαμιστική τρομοκρατία και το ναζιστικό έγκλημα. Συγκεκριμένα, στο κεφάλαιο «Η εξέλιξη του μηδενισμού μετά τον Νίτσε: ο ναζισμός και ο ισλαμισμός», περιγράφει τη συγγένεια ανάμεσα στους ναζί και τους φονταμενταλιστές του Ισλάμ, εξηγώντας πως και στις δύο περιπτώσεις το κυρίαρχο στοιχείο είναι η άρνηση της ανθρώπινης ιδιότητας συγκεκριμένων ανθρώπινων ομάδων. Ισλαμισμός και ναζισμός συναντώνται, λοιπόν, στην κοινή εναντίωσή τους προς τον πολιτισμό. Κοινός παρονομαστής, ο μηδενισμός. Βάσει της συλλογιστικής σκέψης του Θάνου Λίποβατς, πολλά από τα προβλήματα που γνωρίζουμε από την ιστορία του εθνικισμού μεταφέρονται στο επίπεδο της συνύπαρξης ομάδων που υπερασπίζονται διαφορετικές ταυτότητες.
Τι υπηρετεί ψυχικά ο ολοκληρωτικός εξτρεμισμός για ένα άτομο που έχει απαρνηθεί την καταγωγή του και τη θρησκεία του και προσπαθεί να βγάλει νέες καταγωγικές ρίζες σε έναν τόπο που αποδεικνύεται τελικά «φιλόξενος» σε όλα όσα εκείνος μισεί, τα οποία δεν είναι άλλα από την πρώτη του ταυτότητα; Κάθε τρομοκρατικό συμβάν, κάθε παρανοϊκή κοσμοαντίληψη που γίνεται ιδεολογία δεν μπορεί να μην ενταχθεί στα κοινωνικοπολιτικά συμφραζόμενα. Μέσα από τον δικό του ολοκληρωτικό εξτρεμισμό ο Ταλέμπ μοιάζει να αποπειράται να επιτύχει την επαναφορά του εξιδανικευμένου πατέρα. Δεδομένου ωστόσο πως είναι ανέφικτες οι συμβολικές ταυτίσεις, το κάνει μέσω «βάρβαρων μεταβιβάσεων σε πατρικές μορφές». Αν σε κάτι μπορεί να βοηθήσει η ψυχανάλυση τις πολιτικές ή θρησκευτικές ιδεολογίες και τις παρενέργειές τους, αυτό είναι να μην υποχωρούμε μπροστά στο φάντασμα της όποιας ταυτότητας, έτσι ώστε να είμαστε σε θέση να υπερασπιζόμαστε μια πολιτική που προβάλλει τα δικαιώματα μιας απόλαυσης άλλης, πέραν της καταφυγής στη βία. Η περίπτωση του Ταλέμπ έχει να μας μάθει πολλά για το πώς η συνύπαρξη διαφορετικών ταυτοτήτων μπορεί να ταχθεί στην υπηρεσία της ενόρμησης θανάτου, εάν δεν υπάρξει ένα είδος πολιτικής που θα κάνει τόσο τις διαφορετικές ομάδες όσο και τις διαφορετικές υποκειμενικότητες να συμβιώσουν αρμονικά.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας